Παίρνοντας υλικό από την διάλυση…:
Για την ποιητική πορεία της Ασημίνας Ξηρογιάννη
Η πρώτη συλλογή της Ασημίνας Ξηρογιάννη είχε τίτλο Η προφητεία του ανέμου και εκδόθηκε το 2009. Χωρίζεται σε δύο ενότητες με 21 ποιήμα-τα η πρώτη και 24 η δεύτερη. Η πρώτη ενότητα φέρει τον τίτλο Η σκέψη μου βυθίστηκε στα χέρια σου, ενώ η δεύτερη Τα ωραιότερα ταξίδια εί-ναι του μυαλού. Από τα 45 ποιήματα της συλλογής τα 17 αντί για τίτλο έχουν μια βινιέτα, ενώ 4 από αυτά είναι μονόστιχα, έχοντας κατά κά-ποιον τρόπο υποκαταστήσει τον ίδιο τον τίτλο, ή αξιώνοντας για τον εαυτό τους μια γνωμική, αξιωματική λειτουργία.
Η ποιητική συλλογή διαπνέεται από μια μελαγχολική νοσταλγική διά-θεση για έναν έρωτα που τελείωσε, για μια απώλεια όχι όμως σπαρα-κτική παρά τρυφερή, γεμάτη ήρεμη σχεδόν γλυκιά θλίψη, με μια στωική ευγνωμοσύνη για ό,τι ωραίο βιώθηκε κι ας ήταν βραχύβιο κι ας ήταν σε πραγματικό επίπεδο θνησιγενές. Γιατί στο χώρο του φαντασιακού το βίωμα θα υπάρχει πάντα και η δίψα άσβεστη θα καλεί ξανά και ξανά την μνήμη να την παρηγορεί, μια που ξέρει ότι ποτέ δεν θα κορεστεί.
Τα χέρια σου έχουν ωραία γεύση/…/Με βασανίζουν έτσι που λείπουν τα βράδια και τα πρωινά/Τα φωτογράφισα με τη μνήμη τότε που τα φι-λούσα για ώρες1
Απόψε δε θα σε σκεφθώ/Θα κάνω στον εαυτό μου αυτή τη χάρη2
Μες στη μνήμη του χρόνου σ’ ανιχνεύω/…/Λατρεμένο μου φεγγάρι αχ Με λησμόνησες3
Στοιχειώνουν μέσα μου οι λέξεις που θα σου’λεγα/Αγγίγματα που τα προόριζα για σένα4
Οι μέρες του πόθου πέρασαν/Τα μάτια δε στυλώνονται στον ουρανό την νύχτα5
Η πρώτη ενότητα ξεκινά δηλωτικά της ποιητικής πρόθεσης και της ανά-γκης έκφρασης της απώλειας: Έχασα εσένα μα κέρδισα την ποίηση. Ο χώρος των ποιημάτων είναι κυρίως ο εξωτερικός φυσικός χώρος ενός απροσδιόριστου τοπίου που σηματοδοτείται περισσότερο από αφηρη-μένα ονόματα φυσικών στοιχείων φεγγάρι ήλιος θάλασσα, δέντρα λου-λούδια ή τα επί μέρους συστατικά τους κορμός, φύλλα, ανθός. Η θά-λασσα συσχετίζεται με το ταξίδι, με την διαδρομή, την απώλεια. Περισ-σότερο μοιάζει να είναι η σκηνοθεσία μιας ποιητικής μυθοπλασίας πα-ρά ένα αληθινός φυσικός χώρος με αναγνωρίσιμα και προσδιορισμένα χαρακτηριστικά. Παρόλο που το πρώτο ουσιαστικά ποίημα της συλλο-γής αναφέρεται στο αναλωμένο σε ηδονικούς έρωτες σώμα, το ηδονικό πάθος, ο αισθησιακός συγκλονισμός απουσιάζει. Κυρίαρχο σωματικό στοιχείο είναι τα χέρια ως φορέας επικοινωνίας και προσέγγισης του άλλου, ως εργαλείο έκφρασης τρυφερότητας.
Τα χέρια σου έχουν ωραία γεύση/…6
Χάρτης ειν’ η παλάμη σου…και δείχνει όλο τον κόσμο7
Η δεύτερη ενότητα περιέχει ποιήματα υπαρξιακού στοχασμού πάνω στον θάνατο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα σε μια πιο θεωρητική διάσταση αλλά και την ίδια την ποίηση και την λειτουργία της, την δυ-σκολία και την ανακούφιση που προσφέρει.
Την κάθε μέρα την προσέχω σαν κόρη οφθαλμού-/μη μου πέσει κάτω και γίνω κατά τι φτωχότερη8
Δεν θα’θελα να είμαι λέξη9
Στο κλειστό δωμάτιο/με τους μαύρους καθρέφτες/εκεί. Υπάρχει μια αί-σθηση/Θανάτου…10
Δεν είναι άρνηση η σιωπή11
Είναι μια πρωτόλεια, νεανική ποιητική συλλογή που δείχνει ευαισθησία και ευγένεια, λεκτική αθωότητα και ποιητική πίστη. Έχει την δροσιά, την τρυφερότητα και τη μελαγχολία του νέου ανθρώπου που πρωτοδοκιμά-ζεται με κάτι που αγαπά και σέβεται. Ο τρόπος που χειρίζεται η Α.Ξ. την ποιητική της έμπνευση, μού θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο ο Καζαντζά-κης περιγράφει τον Ζορμπά να αγγίζει το σαντούρι του
το τύλιγε με προσοχή όπως σκεπάζεις αγαπημένο σώμα μη σού κρυώ-σει12
Η δεύτερη ποιητική συλλογή της Ασημίνας Ξηρογιάννη έχει τίτλο Πλη-γές, εκδόθηκε το 2011 και αποτελείται από 36 ποιήματα. Από αυτά μό-νον τα 7 τιτλοφορούνται. Επίσης υπάρχουν 2 μονόστιχα, όπως και στο πρώτο της βιβλίο και 4 δίστιχα με μια προσπάθεια διατύπωσης επι-γραμματικού χαρακτήρα.
Κι εδώ κυριαρχεί ένας λυπημένος τόνος απώλειας,, απουσίας, ακύρω-σης. Ο τόνος των ποιημάτων ελαφρύς, δεν βαραίνει με δραματικότητα αλλά παραμένει ένας λυρισμός ανάλαφρος σαν νοτιάς που υγραίνει τα μάτια, ωστόσο κλάμα δεν γίνεται. Ποτέ η θλίψη δεν διαβρώνει κυριαρ-χικά τον ψυχισμό της ποιήτριας, παρά μόνο λες και την καθαίρει, την ανακουφίζει, για να μπορεί να συνεχίζει με στωικότητα να ζει και να στοχάζεται πάνω στα ανθρώπινα, να αισθάνεται και να γεύεται. Γεύσεις που δεν ξαφνιάζουν, δεν τρομάζουν, δεν προκαλούν.
Την άρνησή σου την έκανα καράβι/που θα με ταξιδεύει στα χρόνια που θα’ ρθουν13
Αγαπώ τα σκοτάδια μου/Και κείνα μ’ αγαπάνε14
Δε σε είδα όταν έφευγες/Τώρα σωπαίνω/Και πενθώ15
Στη δεύτερη αυτή συλλογή η κλίμακα του πόνου ανεβαίνει κατά έναν τόνο, η ερωτική ματαίωση της πρώτης μαζί με την υπαρξιακή αναρώτη-ση του δεύτερου κυρίως μέρους της, εδώ μεταλλάσσεται στην ενδο-στρέφεια της μοναξιάς, κάτι που φαίνεται και από τις δηλώσεις της μο-νήρους ζωής όσο και τον βασανισμό της αϋπνίας ενός ανθρώπου που ζει ή βιώνει μόνος, όσο και με την σμίκρυνση του εξωτερικού χώρου ως χώρου της ποιητικής σκηνοθεσίας ή εκδραμάτισης των ψυχικών βιωμά-των ή ακόμα και προβολής των προσωπικών συναισθημάτων και ταύτι-σης με τον ποθούμενο Άλλον. Εδώ ο χώρος είναι το εσωτερικό ενός σπι-τιού ή ακόμα πιο στενά, ενός μόνο δωματίου, όπου το ποιητικό υποκεί-μενο μένει εγκλεισμένο και σκέπτεται, βασανίζεται ή προσπαθεί να εκ-φραστεί.
Το τοπίο αλλάζει/οι γραμμές μικραίνουν/κι ο χρόνος άλλος μοιάζει16
Συχνά τις νύχτες δεν κοιμάμαι/Φαντάζομαι πως ανοίγεις την πόρτα και μπαίνεις17
Ώρες ακίνητη πάνω σ’ ένα κρεβάτι/ να τον περιμένεις18
Από τότε που έφυγες/τα βράδια/σβήνω τα φώτα/βυθίζομαι19
Εντός του σπιτιού συνομιλώ με ίσκιους/Πένθιμες άριες χορογραφώ πια20
Στην τρίτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Εποχή μου είναι η ποίηση η Ξηρογιάννη κάνει μια στροφή στην θεματική της. Η συλλογή αποτελεί-ται από 41 ποιήματα εκ των οποίων τα 19 έχουν τίτλο ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν άτιτλα. Δεν υπάρχουν πια μονόστιχα ποιήματα, ωστόσο υπάρχουν δίστιχα και τρίστιχα, 4 στον αριθμό, που λειτουργούν ως επι-γράμματα με ένα και πάλι αποφθεγματικό χαρακτήρα.
Εκεί όμως που παρατηρείται η στροφή είναι στον θεματικό τους πυρή-να και στον σκηνοθετικό τους χωροχρόνο. Η πορεία του ποιητικού υπο-κειμένου στρέφεται και πάλι έξω, αλλά ο εξωτερικός χώρος δεν έχει κα-
μιά σχέση με το φυσικό μυθοπλαστικό τοπίο της πρώτης συλλογής. Εδώ ο τόπος είναι ο αστικός χώρος και μάλιστα της σύγχρονης πόλης. Ενώ στις προηγούμενες ποιητικές συλλογές ελάχιστες αναφορές υπήρχαν σε έναν τόπο που θα μπορούσε να είναι αναγνωρίσιμος(εκτός από την πε-ρίπτωση της Αίγινας), τώρα ο τόπος είναι η απόλυτα αναγνωρίσιμη πό-λη της ελληνικής πραγματικότητας και μάλιστα της Αθήνας
Η Αθήνα καίγεται στις φλόγες/και συ στοχάζεσαι πάνω στο ποίημα21
Περπατώ μέσα στην πόλη…/Η Αθήνα μαραζώνει22
Και ενώ ο χρόνος στις προηγούμενες συλλογές εξαφανιζόταν κάτω από την διάχυση ενός διαχρονικού προβληματισμού, μιας αναρώτησης και ενός βασανισμού πάνω στα προαιώνια πάθη ή τη σχέση του ανθρώπου με την τέχνη και την ίδια την ύπαρξη, εδώ απασχολεί την ποιήτρια η σύγχρονη εποχή με τις δυσκολίες, τον πόνο, τα κοινωνικά της συμφρα-ζόμενα.
Σύνδεσε τη λέξη/ με την εποχή23
Η γλώσσα σου έγινε/ σκληρή και τραχιά./Δεν μιλάς για έρωτα πια24
Κάθε τοίχος κι ένα σύνθημα/Αυτή είναι η ποίηση που διαθέτουμε σήμε-ρα25
Ο κόσμος σού προσφέρει/ απλόχερα τις πληγές του./Έλα λοιπόν διάλεξε μία/και κάνε την ποίημα26
Η πορεία επομένως της ποιήτριας στις τρεις συλλογές της είναι
>έξω: φύση-έρωτας-ύπαρξη>
ένδον: δωμάτιο, μοναξιά, έρωτας, ακύρωση >
έξω: πόλη, σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα- η ποιητική στράτευση
Άλλοτε ο κόσμος μου ήταν τα ποιήματα/ μα δεν αρκούν πια27
Σε τέτοιους καιρούς/αναζητάς μια άλλη ποίηση/πιο δυνατή28
Πάρε υλικό από τη διάλυση/και χτίσε ένα ακέραιο ποίημα29
Υπάρχει πολύ έντονος ο προβληματισμός του ποιητικού χρέους, η στρά-τευση του καλλιτέχνη σε μια κοινωνική αποστολή, στο καθήκον που αι-σθάνεται να έχει συμπάσχοντας, σε έναν κόσμο ανακατατάξεων, μεγά-λων ανισοτήτων και κοινωνικής αναταραχής, να μιλήσει για τα επικαι-ρικά του συμφραζόμενα, να ψαύσει τις πληγές του και να τις χαρτο-γραφήσει. Υπάρχει μια νεανική παρορμητική πίστη στην ανανεωτική αναπλαστική και ανατρεπτική δύναμη της ποίησης, στην δυνατότητα που έχει να γίνει όπλο αλλαγής, σημαία αναδημιουργίας. Αν και λανθά-νει μια επιφυλακτική αμφιβολία, που προφυλάσσει από την ευφορία της ευκολίας
Καμιά φωτιά δεν ανάβει με στίχους μόνο30
Σε δύσκολους καιρούς/δεν αναζητούμε/τη μεγάλη ποίηση/αλλά την ε-πείγουσα31
Κι ελπίζεις να γράψεις μια μέρα ποίηση αληθινή/ποίηση επικίνδυνη32
Ο κίνδυνος βεβαίως που υποκρύπτεται είναι να μείνει σε ένα επίπεδο διαπιστωτικών παραδοχών, σε μια προπαγανδιστικού τύπου δεοντολο-γική διαχείριση. Όπως έχει αναφέρει και ο Αλέξης Ζήρας μιλώντας για την κυπριακή ποιητική γενιά που βίωσε τα γεγονότα της τουρκικής ει-σβολής
…ήταν όλοι τους σπαταλημένοι και κυριευμένοι από την πυρά της επι-καιρότητας, από την παρατεταμένη οδύνη του διαμελισμού και της ορ-φάνιας… χωρίς να έχουν την πολυτέλεια να μπορούν να κρατήσουν α-ποστάσεις από τα γεγονότα33
Η ποιητική ευαισθησία της Ξηρογιάννη ωστόσο την κρατά σε επαγρύ-πνηση, έτσι ώστε να μη μείνει εγκλωβισμένη στον πόνο ή τον ενθου-σιασμό του επικαιρικού, στην απλοϊκότητα μιας διαπίστωσης ή στην παραφωνία μιας σπασμωδικής κραυγής. Όπως παραδέχεται και η ίδια σε μια τέτοια εποχή σαν την σημερινή
Το ποίημα περιπλανιέται αδιάκοπα/στους δρόμους της πόλης που ξα-γρυπνά/Απεγνωσμένα ζητά/απ’ τους μετανάστες, τις πόρνες και τους ζητιάνους/ να το γράψουν/Μα εκείνοι σιωπούν34
1 Ασημίνα Ξηρογιάννη, Η προφητεία του ανέμου, Δωδώνη, 2009, σελ.14
2 Ό.π. σελ.17 3 Ό.π. σελ.22 4 Ό.π. σελ.33
3 Ό.π. σελ.22
4 Ό.π. σελ.33
5 Ό.π. σελ.27
6 Ό.π. σελ.14
7 Ό.π. σελ.18
8 8 Ό.π. σελ.42
9 Ό.π. σελ.44
10 Ό.π. σελ.38
11 Ό.π. σελ.46
12Νίκου Καζαντζάκη, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, εκδ. Ν.Καζαντζάκη, σελ11
13 Ασημίνα Ξηρογιάννη, Πληγές, Γαβριηλίδξς, 2011 σελ.7
14 Ό.π. σελ.8
15 Ό.π. σελ.9
16 Ό.π. σελ.30
17 Ό.π. σελ.36
18 Ό.π. σελ.41
19 Ό.π. σελ.10
20 Ό.π. σελ.25
21 Ασημίνα Ξηρογιάννη, Εποχή μου είναι η ποίηση, Γαβριηλίδης 2013 σελ.14 22 Ό.π.σελ 21
23 Ό.π.σελ 24
24 Ό.π.σελ 11
25 Ό.π.σελ 27
26 Ό.π.σελ 33
27 Ό.π.σελ14
28 Ό.π.σελ 28
29 Ό.π.σελ 39
30 Ό.π.σελ 20
31 Ό.π.σελ 22
32 Ό.π.σελ 23
33 Εισαγωγή στην Ανθολογία σύγχρονης κυπριακής ποίησης, Μανδραγόρας, 2011, σελ.13
34 Ό.π.σελ47
Πρώτη Δημοσίευση στα ΠΟΙΗΤΙΚΑ,τεύχος 15
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου