Μετάφραση Ασημίνα Ξηρογιάννη
Πηγή:Hλεκτρονικό Φρέαρ
Οι βόμβες
Δεν υπάρχουν άλλες λέξεις να ειπωθούν
Το μόνο που έχουμε αφήσει είναι οι βόμβες
Που ξέσπασαν μέσ΄ από το κεφάλι μας.
Το μόνο που έχουμε αφήσει είναι οι βόμβες
Που ρουφάνε το τελευταίο αίμα μας.
Το μόνο που έχουμε αφήσει είναι οι βόμβες
Που γυαλίζουν τα κρανία των νεκρών.
Δημοκρατία
Δεν υπάρχει διαφυγή.
Οι μεγάλες ψωλές είναι έξω.
Θα γαμησουν ό,τι μπορούν να δουν.
Φυλάξου.
***
Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
Θα ήθελα να μου πεις πως καταπιάστηκες με την Χάουσνερ.... η οποία είναι και εν ζωή, σωστά;
Ήταν η πρώτη μου μετάφραση από ανάθεση. Δηλαδή με κάλεσαν από το Vakxikon.gr, μου έδωσαν τα ποιήματά της και κάποια βιβλία της και με ρώτησαν αν θα με ενδιέφερε να τη μεταφράσω. Είδα το υλικό και απάντησα θετικά, αφού η ποίησή της μου μίλησε: τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα.
Χριστίνα δώσε μου το στίγμα της ποίησής της, όπως εσύ το προσλαμβάνεις.
Η Χάουσνερ είναι σαφώς υπερρεαλίστρια. Έχει μάλιστα δεσμούς από τους γονείς της με το συγκεκριμένο ρεύμα: είναι κάπως σαν να το κληρονόμησε. Επίσης, έχει επηρεαστεί πολύ από τον μαγικό ρεαλισμό της Νότιας Αμερικής, καθώς η καταγωγή της είναι από τη Χιλή, χώρα στην οποία και η ίδια γεννήθηκε. Τα μισά από τα ποιήματα που μετέφρασα (γιατί Η ράφτρα και η ζωντανή κούκλα έχει δύο μέρη) τα υπογράμμιζε μια αναπάντεχη ιδέα: ότι μπορεί κάποιος να δημιουργήσει ζωή ράβοντας. Η ιδέα δεν είναι απολύτως καινούρια, αφού έχει χρησιμοποιηθεί και παλιότερα στη λογοτεχνία, ωστόσο η μετουσίωσή της σε ποίηση έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τα άλλα μισά ποιήματα της Ράφτρας είναι εμπνευσμένα από τον ζωομορφισμό και αποτελούν συγχρόνως και νοητική εξερεύνηση του σεξ: κάτι που για μένα, που είμαι αρκετά πουριτανή, ήταν μεγάλη πρόκληση. Η ποίηση της Χάουσνερ έχει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως ότι τοποθετείται απαρέγκλιτα μέσα στον χώρο: σε σαφή τοπία, σκηνικά ή όρια. Ή ότι κατοικείται από πολλούς ανθρώπους: μάλιστα, ήταν τόσες πολλές οι αναφορές σε πρόσωπα (ιστορικά ή σύγχρονα) που αναγκάστηκα να προσθέσω στο τέλος ένα παράρτημα «Τα πρόσωπα μέσα στα ποιήματα» για να αποφύγω να παραφορτώσω τις υποσημειώσεις. Οπότε, συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι η ποίηση της Χάουσνερ έχει καταβολές στον υπερρεαλισμό και τον μαγικό ρεαλισμό, την ίδια στιγμή που αναβαπτίζει μια παλιότερη σύλληψη σχετικά με το ράψιμο και τη δημιουργία. Επιστρατεύει επίσης τον ζωομορφισμό, την πολυανθρωπία και τον χωρικό προσδιορισμό για να αποδώσει τα νοήματα με τα οποία καταπιάνεται.
Ποιος είναι ο Λουί Ριέλ και τι θέση έχει μέσα σε αυτήν την ποίηση;
Ο Λουί Ριέλ ήταν μιγάδας, μισός αυτόχθονας και μισός Ευρωπαίος, και ηγήθηκε της επανάστασης των αυτοχθόνων ενάντια στο κράτος. Έγινε μάλιστα ήρωας, γιατί καταδικάστηκε από τις Αρχές για έσχατη προδοσία και απαγχονίστηκε. Θυμίζει κάπως την ίδια τη Χάουσνερ που είναι μισή Νοτιοαμερικανίδα και μισή Καναδή. Για εκείνη, ο Λουί Ριέλ βρίσκεται πάντα «στη γειτονιά», κοντά μας (αν όχι μέσα μας), ψάχνοντας για «οδοδείκτες προς τη Νέα Ιερουσαλήμ», μια νέα δηλαδή Γη της Επαγγελίας. Από αυτή την άποψη, ο Λουί Ριέλ είναι καθένας από εμάς που ονειρεύεται δύσκολα όνειρα, με το σκοινί περασμένο γύρω από τον λαιμό του, καθώς έχει πάντα την αίσθηση ότι ενδεχομένως δεν θα προλάβει να τα υλοποιήσει.
Σε παραξένεψε ή σε δυσκόλεψε κάτι ... ενώ τη μετέφραζες;
Να ξεκαθαρίσω ότι λάτρεψα την ποίησή της. Καθώς τη μετέφραζα, συνειδητοποιούσα περισσότερο τα νοήματα που ξετύλιγε και μαγευόμουν. Αυτή όμως είναι η γοητεία της μετάφρασης: όταν μεταφράζεις κάτι που σε ενδιαφέρει πραγματικά, ανακαλύπτεις συνεχώς νέα πράγματα που σε συγκινούν. Όπως όμως ήδη είπα, είμαι αρκετά πουριτανή. Οπότε με δυσκόλεψε το δεύτερο μέρος και η συζήτηση για το σεξ και τον σαδομαδοχισμό. Για την ίδια, το να φέρει αυτά τα στοιχεία στην ποίησή της ήταν κάτι το απελευθερωτικό, όπως μου είπε. Θα μπορούσε ίσως να είναι και για μένα, αλλά μάλλον δεν λειτούργησε έτσι.
Η λειτουργία του σουρρεαλισμού στην ποίηση της Χάουσνερ.
Θα αντιγράψω κάτι που έγραψε σχετικά η Λίλια Τσούβα στο tvxs.gr: «Η Μπεατρίζ Χάουσνερ ράβει τις εικόνες της καθισμένη στην υπερρεαλιστική της ραπτομηχανή. Αραδιάζει τα υλικά της στο τραπέζι και σπρώχνει τη βελόνα σπάζοντας την τάξη του λόγου και φέρνοντας στην επιφάνεια τις δυνάμεις της επιθυμίας όπως βγαίνουν από το υποσυνείδητο. Χρησιμοποιώντας την αυτόματη γραφή των υπερρεαλιστών, που δεν υπακούει σε ορθολογικές, ηθικές ή αισθητικές επιταγές, μας δίνει το δικό της νόημα του κόσμου». Το αποτέλεσμα, όπως ήδη είπα, είναι κατά τη γνώμη μου συγκινητικό.
Τι ενδιαφέρον πιστεύεις πως έχει η ποίησή της για τον σύγχρονο αναγνώστη.
Πάλι θα αντιγράψω, αυτή τη φορά από τον Θεοχάρη Παπαδόπουλο και το άρθρο του στο fractal.gr: «Η ράφτρα είναι ο σύγχρονος άνθρωπος, που κατασκευάζει ψεύτικα οράματα για να αντέξει στους δύσκολους ρυθμούς της σύγχρονης κοινωνίας». Και δεν είναι μόνο η ράφτρα και το ράψιμό της, είναι όλη η εικονοποιΐα της Χάουσνερ που αντηχεί έντονα την εποχή μας μέσα από εδραιωμένα σύμβολα του παρελθόντος. Για παράδειγμα, το ποίημα «Αντεστραμμένος Ορφέας» είναι ακριβώς μια αντιστροφή του μύθου του Ορφέα που κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο για να βρει την Ευρυδίκη. Στο ποίημα, ο Ορφέας ανεβαίνει στον ουρανό. Όμως ο ουρανός είναι πεδίο πολέμου και γι’ αυτό έχει μετατραπεί σε κόλαση. Μέσα από τέτοιες έξυπνες και αναπάντεχες ιδέες, η Χάουσνερ βάζει τους στίχους της να λειτουργούν «επί των τύπων των ήλων» καίριων σύγχρονων θεμάτων που αφορούν τις ατομικές και κοινωνικές συνθήκες, όπως τις βιώνουμε. Είναι εξαιρετικά επίκαιρη και ευρηματικά αναπάντεχη. Είναι πραγματικά μια φωνή της εποχής μας.
Λίγα λόγια για την Μπεατρίζ Χάουσνερ
Πολυβραβευμένη και γνωστή Καναδή συγγραφέας, κριτικός και μεταφράστρια, Πρόεδρος της Ένωσης Μεταφραστών, τ. Πρόεδρος του Οργανισμού Δικαιωμάτων Έργων Λόγου, Σύμβουλος της Ένωσης Συγγραφέων, συνιδρύτρια του εκδοτικού οίκου Quattro Books και του Λογοτεχνικού Κέντρου Μετάφρασης Banff International, επί δεκαετίες βιβλιοθηκονόμος στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Καναδά, η Μπεατρίζ Χάουσνερ έχει κυκλοφορήσει ποιητικά βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο και πρόσφατα και στα ελληνικά. Έχει μεταφράσει παραπάνω από 30 βιβλία, κυρίως Ισπανόφωνων συγγραφέων και ποιητών. Θεωρείται από τις βασικές εκπροσώπους του σύγχρονου καναδικού σουρεαλισμού.
Της Ηλέκτρας Ζαργάνη
[Αναδημοσίευση από :εδώ [documento ]
Τα σχολεία μετατρέπονται σε αποστειρωμένους χώρους νεοφιλελεύθερων πειραματισμών, ενώ από την πλευρά της η εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα αντιστέκεται και κάνει λόγο για αντισυνταγματική απόφαση.
Η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως πρόσφατα ομολόγησε με κυνισμό ότι αποφάσισε να καταργήσει τα καλλιτεχνικά μαθήματα από τα λύκεια γιατί δεν είχαν μεγάλη απήχηση, επιχείρημα που κατέρριψε με τεκμηριωμένα στοιχεία η εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα. Χωρίς να έχει προηγηθεί καμία διαβούλευση και δημόσια συζήτηση, αφού απέκλεισε τα καλλιτεχνικά μαθήματα από τα λύκεια, η υπουργός πρότεινε τα μαθήματα του ελεύθερου και του γραμμικού σχεδίου να ενταχθούν στη ζώνη της ενισχυτικής διδασκαλίας. Πώς όμως μπορεί να διδαχτεί ενισχυτικά ένα μάθημα που δεν υπάρχει καθόλου στο ωρολόγιο πρόγραμμα; Οι εκπαιδευτικοί κάνουν λόγο για παράλογη και αντισυνταγματική απόφαση και σκοπεύουν να κινηθούν νομικά και να κλιμακώσουν τις κινητοποιήσεις τους. «Οταν εξαπατούν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, τότε προβάλλεται το παραμύθι της “ενισχυτικής διδασκαλίας”. Αν πραγματικά η κυρία υπουργός θέλει να ενισχύσει τα μαθήματα του σχεδίου, ας αφήσει τα τεχνάσματα και ας τα εντάξει στο κανονικό πρόγραμμα του σχολείου και στις τρεις τάξεις του λυκείου» τονίζουν σε ανακοίνωσή τους οι εκπαιδευτικοί εικαστικών.
Η Ζωή Χατζή, πρόεδρος της Ενωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, μίλησε στο Documento για τους λόγους που οι συνάδελφοί της αντιδρούν σε αυτή την απόφαση. «Τα καλλιτεχνικά μαθήματα θα έπρεπε να διδάσκονται σε όλες τις τάξεις του λυκείου στη γενική παιδεία. Η Νίκη Κεραμέως ανακοίνωσε ότι τελικώς σκοπεύει να εντάξει το σχέδιο στην ενισχυτική διδασκαλία αφού όμως πρώτα το έχει αποκλείσει από το ωρολόγιο πρόγραμμα. Τα παιδιά που προετοιμάζονται για τις αντίστοιχες σχολές αναγκαστικά θα καταφύγουν στην παραπαιδεία. Εμείς είμαστε κάθετα αντίθετοι με αυτή την εξέλιξη. Οι περισσότερες οικογένειες δεν έχουν χρήματα για φροντιστήρια, ενώ θα αποκλειστούν πολλά παιδιά από την επαρχία και τα νησιά».
Η υπουργική απόφαση για την κατάργηση των καλλιτεχνικών μαθημάτων λήφθηκε χωρίς να έχει προηγηθεί καμία συζήτηση και διαβούλευση. «Η υπουργός στην αρχή δεν δεχόταν να μας συναντήσει, κάτι που έγινε μόνο ύστερα από κινητοποιήσεις και την παρέμβαση της ΟΛΜΕ. Εμείς ζητάμε να ενταχθούν οι τέχνες στον βασικό κορμό των μαθημάτων της εκπαίδευσης για τουλάχιστον δύο ώρες. Να έχουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί το ωράριό μας και τα παιδιά να μπορούν στη συνέχεια από μόνα τους να επιλέγουν ανάμεσα στις τέχνες σε συνθήκες εργαστηρίου» λέει η Ζωή Χατζή και προσθέτει: «Εχουμε δώσει εμπεριστατωμένα και με στοιχεία τις απαντήσεις μας στο υπουργείο Παιδείας, έχουμε δημιουργήσει τη σελίδα “Καλλιτεχνικά μαθήματα στο Γενικό Λύκειο” στο Faceboοk με έργα των μαθητών μας στο λύκειο τα οποία αναδεικνύουν τη δουλειά που γίνεται από τους εικαστικούς εκπαιδευτικούς αλλά και την ομορφιά της δημιουργίας που θέλουν να εξαλείψουν. Πρόσφατα οργανώσαμε συνέντευξη Τύπου σε συνεργασία με φορείς, συλλόγους και όλες τις ανώτατες σχολές τέχνης (τέσσερις σχολές καλών τεχνών, αρχιτεκτονικής, εφαρμοσμένων τεχνών, θεάτρου, μουσικής κ.ά.). Με την κατάργηση των τεχνών από το λύκειο προετοιμάζεται η κατάργηση όλων των τεχνών από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα το επιτρέψουμε ως κοινωνία; Eχουμε αποφασίσει ότι θα προσβάλουμε νομικά όλη αυτήν τη διαδικασία γιατί είναι αντισυνταγματικό να καταργείται ένα μάθημα που εξετάζεται πανελλαδικά».
Τα καλλιτεχνικά μαθήματα είναι ανάσα ζωής και δημιουργίας σε ένα σχολικό περιβάλλον αρκετά εντατικοποιημένο. «Η τέχνη είναι αμιγώς συνδεδεμένη με τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει παιδί που να μη θέλει να δημιουργήσει. Οταν κόβεις από τους μαθητές αυτή την ανάσα είναι σαν να θέλεις να φτιάξεις ανθρώπους-ρομπότ. Τα εικαστικά, το θέατρο, η μουσική και όλες οι τέχνες έχουν θέση στο σχολείο. Τα καλλιτεχνικά μαθήματα ενισχύουν την ψυχολογία των παιδιών. Στις φυλακές, στα κέντρα απεξάρτησης αλλά και σε όλες τις δύσκολες καταστάσεις οι άνθρωποι βρίσκουν καταφύγιο στην τέχνη. Εχουμε δει σχολεία να μετατρέπονται σε πολιτιστικά κέντρα με τη συμβολή των εκπαιδευτικών. Τα παιδιά δεν έχουν καταλάβει ακόμη τις συνέπειες αυτής της απόφασης. Εξαιτίας της πανδημίας βρισκόμασταν σε απόσταση και δεν είναι ενημερωμένα. Από τον Σεπτέμβριο όμως θα φανεί ξεκάθαρα η απουσία μας στο λύκειο. Βοηθάμε από τα πρώτα χρόνια τους μαθητές που έχουν έφεση στις τέχνες να προχωρήσουν. Ολοι όμως μπορούν να εκφραστούν μέσω της ζωγραφικής» επισημαίνει η κ. Χατζή.
Για τις ευεργετικές ιδιότητες της τέχνης μίλησε στο Documento και η θεατρολόγος Βιβή Κοψιά, η οποία είναι αντιπρόεδρος του ΠΕΣΥΘ (Πανελλήνιος Επιστημονικός Σύλλογος Θεατρολόγων): «Οι τέχνες απευθύνονται σε όλους τους τύπους ευφυΐας. Δεν εντάσσονται όλα τα παιδιά στον λογικό και μαθηματικό τύπο. Ολα είναι έξυπνα και ικανά, αλλά κάποια εκφράζονται πιο εύκολα μέσω του σώματος και της εικόνας. Οι τέχνες δίνουν την ευκαιρία σε αυτά τα παιδιά να πάρουν τη θέση που τους αξίζει μέσα στην τάξη, να συνεργαστούν μεταξύ τους, να μάθουν πώς λειτουργεί μια ομάδα και να βιώσουν την επιτυχία. Στα δικά μας μαθήματα δεν υπάρχουν η πίεση του χρόνου και το κυνήγι της ύλης και έτσι μπορούμε να συνδέσουμε διεπιστημονικές θεματικές μέσω της τέχνης και να οργανώσουμε δράσεις που συνδέουν το σχολείο με την κοινότητα. Είναι κρίμα να χαθούν όλα αυτά. Η στόχευσή μας δεν είναι να ανακαλύψουμε τα μεγάλα ταλέντα. Ωστόσο μέσα από το μάθημα πολλά παιδιά βρίσκουν τον επαγγελματικό προσανατολισμό τους και ανακαλύπτουν μια κλίση».
Τα καλλιτεχνικά μαθήματα δίνουν την ευκαιρία σε παιδιά με μαθησιακές ή άλλες ψυχοκοινωνικές δυσκολίες να χαλαρώσουν και να βρουν την ευκαιρία να εκφραστούν. «Δεν είμαστε ψυχολόγοι και δεν είναι αυτός ο ρόλος μας, αλλά μέσα από την έκφραση της δημιουργικότητας πολλά ζητήματα βρίσκουν μια εσωτερική ισορροπία. Η επικοινωνία, η κοινωνικοποίηση, η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη είναι εργαλεία που αναπτύσσονται μέσα από τις τέχνες. Είναι λάθος η τέχνη να μετατραπεί σε προνόμιο των λίγων που έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για να παρακολουθήσουν μαθήματα. Στη χώρα όπου γεννήθηκε το θέατρο, όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται, είναι παράλογο οι μαθητές να μην έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν γενικές γνώσεις και βιωματικές εμπειρίες. Τα εξεταζόμενα μαθήματα είναι σημαντικά, αλλά θέλουμε μέσα στο σχολείο και μια ανάσα χαράς και δημιουργίας. Είναι σημαντικό να έχουμε μέσα στις τάξεις καλλιεργημένα και ευτυχισμένα παιδιά. Ζούμε σε μια δύσκολη εποχή με πολλές διακρίσεις και αντιθέσεις. Οι τέχνες βοηθούν τον άνθρωπο να επεξεργαστεί από μικρή ηλικία τα σχήματα για τον κόσμο γύρω του και να βιώσει τις δυσκολίες λιγότερο επώδυνα» προσθέτει η Βιβή Κοψιά.
Από την πλευρά της η Ζωή Χατζή υπογραμμίζει ότι «δεν είναι τυχαίο ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα καλλιτεχνικά μαθήματα και τα εργαστήρια βρίσκονται στο υποχρεωτικό πρόγραμμα των σχολείων για τουλάχιστον δύο ώρες. Στη συνέχεια τα ίδια τα παιδιά επιλέγουν ανάλογα με τον προσανατολισμό τους αν θέλουν να παρακολουθήσουν και την ενισχυτική διδασκαλία». Το βασικό επιχείρημα που διατύπωσε η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως ήταν η χαμηλή συμμετοχή των παιδιών στα καλλιτεχνικά μαθήματα. Σύμφωνα όμως με τους εκπαιδευτικούς, τα χαμηλά ποσοστά οφείλονται στις διοικητικές παρατυπίες των στελεχών εκπαίδευσης ενάντια στη βούληση των μαθητών και των γονέων τους και στη διαχρονική απροθυμία της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας να καλύψει το σύνολο των αναγκών με το απαραίτητο διδακτικό προσωπικό.
Θα επηρεαστούν οι εκπαιδευτικοί από αυτές τις αποφάσεις; «Φυσικά» υποστηρίζει η Βιβή Κοψιά. «Τα προβλήματα σε κάθε περίπτωση είναι διαχρονικά. Δεν έχουν ανοίξει οργανικές θέσεις στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να αλλάζουν διαρκώς σχολεία. Είναι πολύ σημαντικό όμως για έναν εκπαιδευτικό να μπορεί να χτίσει τη βάση του και να επενδύσει σε ένα σχολείο. Η σχέση που αναπτύσσεται με τα παιδιά είναι εντελώς διαφορετική αν καλλιεργείται σε βάθος χρόνου. Δεν είναι συντεχνιακό αίτημα, όπως συχνά μας κατηγορούν, να μπορούμε να εργαζόμαστε με ποιότητα και σταθερότητα. Εμείς θέλουμε να υπηρετήσουμε αυτό που είναι συμφέρον για την εκπαίδευση με αξιοπρεπείς όρους εργασίας».
Φωτό :Aσημίνα Ξηρογιάννη
****
