Συνέντευξη: Ασημίνα Ξηρογιάννη //
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΦΡΑΚΤΑΛ(https://www.fractalart.gr/anna-griva/)
Η Άννα Γρίβα (Αθήνα, 1985) σπούδασε Φιλολογία στην Αθήνα και Ιστορία της Λογοτεχνίας στη Ρώμη. Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, με αντικείμενο την αναγεννησιακή ποίηση. Έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές. Το ποιητικό της βιβλίο “Η χαμένη θεά” (Μελάνι, 2023) έλαβε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ η συλλογή της “Δαιμόνιοι” (Μελάνι, 2020) τιμήθηκε με το Βραβείο «Γ. Αθάνας» της Ακαδημίας Αθηνών. Επίσης, έχει εκδώσει μία συλλογή διηγημάτων “Τα ζώα θεοί”, (Κίχλη, 2021) και δύο ιστορικά μυθιστορήματα (Η Ελληνίδα σκλάβα, Μελάνι, 2022, Εξόριστες Βασίλισσες, Μελάνι, 2021). Ποιήματα και πεζά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Μεταφράζει ιταλική λογοτεχνία, με έμφαση στη γυναικεία αναγεννησιακή ποίηση. Η μετάφρασή της στα ποιήματα της Laura Battiferra τιμήθηκε το 2020 από το Ιταλικό Ινστιτούτο της Αθήνας στο πλαίσιο των Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης, ενώ το πεζογράφημά της Η Σικελή μάγισσα βραβεύτηκε με το 1ο Βραβείο του Διεθνούς Λογοτεχνικού Διαγωνισμού 2024 του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου & Επιστημών Ελλάδος. Έχει εκδώσει μια μελέτη (μαζί με τον Μάρκο Δενδρινό) για τον πλατωνικό Παρμενίδη (Πλάτωνος Παρμενίδης, Οντολογία του ενός στην πλατωνική θεωρία των ιδεών, Ζήτρος, 2021), καθώς μια μονογραφία για τη σαπφική ποίηση (Αφροδίτες, Σμίλη, 2022). Διδάσκει Ιταλική Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή στο ΕΑΠ και στο ΕΚΠΑ.
Η Άννα Γρίβα, βραβευμένη προσφάτως με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, μιλά στην Ασημίνα Ξηρογιάννη και στο fractal και έχει πολλά κι ενδιαφέροντα να μας πει.
-Kυρία Γρίβα, σας καλωσορίζω στο Fractal. Πείτε μου, πώς βλέπετε και βιώνετε τη σύγχρονη λογοτεχνική πραγματικότητα; Σας αρέσουν πράγματα, σας ενοχλούν κάποια άλλα;
Παρακολουθώ τη σύγχρονη λογοτεχνία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Με ενδιαφέρει και ως συγγραφέα και ως ερευνήτρια, καθώς το επιστημονικό αντικείμενό μου είναι η λογοτεχνία. Θα μπορούσα να πω πως ζω μέσα στα και μέσα από τα κείμενα. Με ενδιαφέρει να βλέπω τις ανανεωτικές τάσεις στη γλώσσα, τις θεματικές και τις φόρμες. Θεωρώ πως είναι απαραίτητο για όποιον γράφει να έχει μια, κατά το δυνατόν, πληρέστερη εικόνα επί αυτών των ζητημάτων. Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσες, ειδικά όσον αφορά την ποίηση, τις νεοφορμαλιστικές τάσεις, την ecopoetry αλλά και τη στροφή προς τον μύθο – όλες οι παραπάνω τάσεις δείχνουν μια ανάγκη των σύγχρονων δημιουργών να επαναδιαπραγματευτούν τη σχέση τους με το παρελθόν και τις ρίζες του ποιητικού λόγου, ενώ συγχρόνως εκφράζουν μια βαθύτερη αναζήτηση που άπτεται του να βρει ξανά ο άνθρωπος μια ισορροπημένη θέση μέσα στον κόσμο. Όσον αφορά τώρα την πεζογραφία, επειδή αγαπώ πολύ την ιστορική μυθοπλασία, με ενοχλεί η νοοτροπία που συχνά συναντώ μεταξύ αρκετών συγγραφέων στην Ελλάδα, πως το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα κατώτερο είδος, πως τέλος πάντων είναι κάτι «συντηρητικό», που δεν θέτει αισθητικές προκλήσεις. Αντιθέτως, η δική μου γνώμη είναι πως η ιστορική μυθοπλασία είναι ιδιαιτέρως απαιτητική, απαιτεί μελέτη, έρευνα και μια βαθύτατη αίσθηση για το πνεύμα μιας άλλης εποχής, μέσα από την προσέγγιση της οποίας ουσιαστικά διανοίγουμε ένα μονοπάτι προς μια ευρύτερη θέαση του κόσμου και του ανθρώπου.
-Πρόσφατα αποσπάσατε το Κρατικό Βραβείο ποίησης. Τι σημαίνει αυτό για σας;
Το γεγονός πως το βιβλίο μου Η χαμένη θεά τιμήθηκε με αυτό το βραβείο είναι για εμένα πολύ σημαντικό και ελπιδοφόρο, αφού θεωρώ τη συγκεκριμένη συλλογή αποτέλεσμα μιας πολύχρονης προσωπικής μου πνευματικής εξέλιξης. Επέστρεψα σε βιβλικές αρχετυπικές μορφές αλλά και σε μορφές της ιστορίας, με σκοπό να μιλήσω για διαχρονικές αγωνίες του ανθρώπου, να κατανοήσω συνιστώσες που διαμόρφωσαν το ευρωπαϊκό πνεύμα αλλά και να αποτυπώσω μια εναλλακτική αφήγηση περί του Ιησού βασιζόμενη σε πολύ ισχυρές παραδόσεις των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων που εξοβελίστηκαν από τα επίσημα δόγματα, αλλά φέρουν μέσα τους σημαντικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις, όπως για παράδειγμα ο Γνωστικισμός και η θέση που δίνει στη γυναίκα-ιέρεια ή τα απόκρυφα ευαγγέλια και ο ρόλος της Μαρίας Μαγδαληνής. Η ποίηση και εν γένει η τέχνη μάς βοηθούν μέσα από τη συγκίνηση να αγκαλιάσουμε τις σοφές αφηγήσεις των αιώνων με έναν βαθύ και σφαιρικό τρόπο, αναζητώντας μέσα τους αλήθειες προσωπικές αλλά και κοσμικές, χωρίς να αποκλείουμε καμία ψηφίδα.
-Μιλήστε μας για τα δύο πιο πρόσφατα βιβλία σας.
Τα δύο πιο πρόσφατα βιβλία μου είναι η ποιητική συλλογή Η χαμένη θεά (Μελάνι, 2023), στην οποία αναφερθήκαμε και νωρίτερα, και το ιστορικό μυθιστόρημα Η Ελληνίδα σκλάβα (Μελάνι, 2022). Η χαμένη θεά συντίθεται πάνω σε δύο άξονες. Από τη μία, υπάρχει το πρόσωπο του Ιησού, τον οποίο αντικρίζω ως το αρχέτυπο του ξένου, του φωτισμένου ανθρώπου που μιλά και διδάσκει σε έναν κόσμο που αδυνατεί να τον καταλάβει ή που διαστρέφει τα λόγια του. Είναι εκείνος που με αγωνία αναζητά την αλήθεια, αδιαφορώντας για τύπους και συμβάσεις, εκείνος που αγκαλιάζει τους απόκληρους, τους σαλούς και τους αποσυνάγωγους, ενώ συγχρόνως αναγνωρίζει στις γυναίκες τον σοφό θηλυκό πόλο της κοσμικής τάξης. Με λίγα λόγια, είναι ένας μύστης, ένας φιλόσοφος, ένας επαναστάτης, στο όνομα του οποίου αργότερα έγιναν πράγματα τα οποία εκείνος θα απεχθανόταν: τυπολατρίες, φανατισμοί, πόλεμοι και κυνήγι αιρετικών, πυρές και εκδικήσεις. Την ίδια στιγμή, τη γραμμή της πραγματικής του διδασκαλίας φαίνεται να διασώζουν διαχρονικά όσοι δίνονται στην αγάπη, τον έρωτα, τη γνώση, την εξερεύνηση του ανθρώπου και του σύμπαντος, γι’ αυτό και μέσα στο βιβλίο υπάρχουν ποιήματα αφιερωμένα σε ιστορικά πρόσωπα που θεωρώ ως πραγματικούς επιγόνους του: μυστικίστριες, ερωτικά ή/και πνευματικά ζευγάρια και ο αγαπημένος μου Τζορντάνο Μπρόυνο, ο μάρτυρας της επιστήμης, που ως ένας νέος Ιησούς δεν σταυρώνεται αυτή τη φορά, αλλά καίγεται από το καινούριο ιερατείο, την Ιερά Εξέταση, καταδικασμένος ως αιρετικός. Ο άλλος άξονας του βιβλίου είναι τα γυναικεία βιβλικά πρόσωπα, που περιλαμβάνουν διαφορετικές όψεις του Θήλεος, της δημιουργού δύναμης που συνέχει τη φύση, τον κόσμο αλλά και τα θεμέλια όλων των πολιτισμών και των λατρειών. Μέσα στα διαφορετικά αυτά πρόσωπα, τη Μαρία, την κόρη της Κανά, τη Μαρία Μαγδαληνή, την Εύα και τη Λίλιθ, τις Μυροφόρες, τη δαιμονισμένη γυναίκα και πολλές άλλες, βρίσκω ξανά τη Μεγάλη Θεά των πανάρχαιων λατρειών, που εικονοποιείται άλλοτε ως Θεά-Μητέρα, άλλοτε ως θηλυκός πόλος του ερωτικού ζεύγους κι άλλοτε ως παντοδύναμη οντότητα των φυσικών διαδικασιών, την ίδια στιγμή που ιέρειες και προφήτισσες δρούσαν ως μεσολαβήτριες του θείου στον κόσμο, ως εκείνες που έφερναν σε επικοινωνία τα πάνω με τα κάτω. Η χαμένη θεά λοιπόν είναι για εμένα η οντότητα που ενώνει όλες τις παραπάνω όψεις: το θηλυκό στοιχείο, που δυστυχώς εξορίστηκε από τους μονοθεϊσμούς της μίας αλήθειας, της αλήθειας που έπρεπε να επιβληθεί στους αλλόδοξους, που δεν επέτρεπε την «αίρεση» (ας μην ξεχνάμε πως στα αρχαία ελληνικά αίρεσις σημαίνει, μεταξύ άλλων, επιλογή), που εκδίωξε τη γυναίκα από τον ρόλο της ιέρειας και της μεσολαβήτριας μεταξύ θείου και ανθρώπινου κόσμου. Θεωρώ πως είναι ένα ζήτημα κρίσιμο το να βρούμε ξανά τη χαμένη θεά, δηλαδή τη θηλυκή φύση του κόσμου και της ψυχής μας, γιατί αυτή είναι η πλευρά των πραγμάτων που ενώνει, αγκαλιάζει και αποδέχεται την πολλαπλότητα, όπως η μάνα που αγκαλιάζει και αποδέχεται τα παιδιά της.
Κι έρχομαι τώρα στην Ελληνίδα σκλάβα, ιστορικό μυθιστόρημα που τοποθετείται στον 19ο αι. και αφορμάται από την πραγματική ιστορία της Γαρυφαλλιάς Μιχάλβεη, μιας μικρής Ψαριανής, η οποία μετά την καταστροφή των Ψαρών (1824) βρέθηκε αιχμάλωτη σε ένα σκλαβοπάζαρο της Σμύρνης και εν συνεχεία ελευθερώθηκε από έναν φιλελεύθερο Αμερικάνο. Η Γαρυφαλλιά μεταφέρεται στις ΗΠΑ και εκεί μεταμορφώνεται σε έναν ζωντανό θρύλο για τους ελευθερόφρονες. Λέγεται μάλιστα πως ο γλύπτης Hiram Powers, εμπνευσμένος από τη Γαρυφαλλιά, δημιουργεί ένα γλυπτό με τον τίτλο «Η Ελληνίδα Σκλάβα» (1844). Το γλυπτό αυτό, που απεικονίζει με έναν συγκλονιστικό τρόπο μια γυμνή αλυσοδεμένη γυναίκα, αποτελούσε μια έκφραση του αμερικανικού φιλελευθερισμού, που τασσόταν εναντίον της σκλαβιάς – ας μην ξεχνάμε πως απέχουμε λιγότερο από είκοσι χρόνια από το ξέσπασμα του Αμερικανικού Εμφυλίου (1861-64). Επιπλέον, όμως, το άγαλμα ήταν και μια έκφραση του πνεύματος του φιλελληνισμού, που υπήρξε ένα πνευματικό ρεύμα καθοριστικό για τον 19ο αι., αφού η Ευρώπη και η Αμερική, από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν, είδαν στον αγώνα των Ελλήνων την αφύπνιση των μεγάλων ανθρωπιστικών ιδανικών για ελευθερία και δημοκρατία. Η δική μου Γαρυφαλλιά, μεταβαίνοντας στην Αμερική, συνδέεται με μια βαθιά φιλία με την αφρικανικής καταγωγής σκλάβα Ζοζεφίν αλλά και με τα κορίτσια της οικογένειας του Φίλιπ Κέρτις, ο οποίος είναι στο μυθιστόρημα ο άνθρωπος που τη διασώζει από τη σκλαβιά. Από εκείνη τη στιγμή ξεκινά μια μεγάλη περιπέτεια για όλους και στο εξής οι εξελίξεις και οι ανατροπές είναι καταιγιστικές. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορεί κανείς να αισθανθεί την αγωνία ενός κόσμου που αλλάζει, ενός κόσμου που βάφεται πολλές φορές με αίμα αθώων. Μάλλον δεν θα πρέπει να αποκαλύψω περισσότερα ούτε για τη μοίρα των κοριτσιών ούτε για τον τρόπο με τον οποίο τα πνεύματα των δασών και των αδικοσκοτωμένων αλλά και οι μάγισσες του Σάλεμ θα σπάσουν το φράγμα του χρόνου και θα φωτίσουν τις πιο σκοτεινές αλήθειες. Θα ήθελα να πω σε αυτό το σημείο πως το βιβλίο σύντομα θα εκδοθεί στην Ιταλία από τον Crocetti/Feltrinelli στην εξαιρετική μετάφραση του Massimo Cazzulo.
-Αν σας ζητούσα τρεις μόνο συγγραφείς (πεζογράφους – ποιητές – θεατρικούς συγγραφείς) να μου αναφέρετε, που όμως με το έργο τους άλλαξαν το βλέμμα σας για τον κόσμο, ποιοι θα ήταν αυτοί;
Σαπφώ: για την αποκάλυψη της πιο βαθιάς, ανόθευτης και διαχρονικής ομορφιάς. Καβάφης: για τη σοφία και το μέτρον απέναντι στην ανθρώπινη τραγωδία μας. Τολστόι: γιατί ο Θάνατος του Ιβάν Ίλιτς με έφερε λίγο πιο κοντά στην κατανόηση του μυστηρίου του θανάτου.
-Ποιο το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας εντέλει;
Η γλώσσα μας έχει μια μακρά ποιητική παράδοση. Θεωρώ πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην ελληνική ποίηση ποιητικές φωνές υψηλού επιπέδου, οι οποίες θα άξιζαν μια διεθνή απήχηση. Νομίζω ότι αυτές οι φωνές, οι οποίες παρατηρώ πως αντλούν τόσο από τη μεγάλη πολιτιστική μας δεξαμενή όσο και από την πρόσληψη της ξένης λογοτεχνίας, θα δικαιωθούν μέσα στον χρόνο. Το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας πιστεύω πως βρίσκεται στον συνδυασμό της πνευματικής εξωστρέφειας (δηλαδή της πρόσληψης ευρέων ερεθισμάτων και αναζητήσεων) και της εσωτερικότητας (δηλαδή του στοχασμού, της βαθύτατης πνευματικής ενατένισης από τον χρόνο στο άχρονο και αντιστρόφως). Κατά τη γνώμη μου, το παρόν και το μέλλον της ποίησης μπορεί να χαραχθεί από τους καλλιτέχνες που είναι αναζητητές, όντα πνευματικά, πολύπλευροι ταξιδευτές μιας ολικής θέασης του κόσμου και των τομέων της γνώσης. Το μέλλον των τεχνών και του στοχαστικού λόγου νομίζω πως «θα παιχτεί» ακριβώς εκεί: στο να κατορθώσουμε να αναδομήσουμε ένα ισορροπημένο και ολιστικό κοσμοείδωλο με ανοιχτά τα μεγάλα ερωτήματα του ανθρώπου ενάντια στον κατακερματισμό στον οποίο έχει οδηγήσει εδώ και δεκαετίες η φιλοσοφική σχετικοκρατία αλλά και ενάντια στις πλαστές βεβαιότητες που έχει δημιουργήσει η τεχνολογική πρόοδος.
-Παρακολουθείτε τα πολιτικά πράγματα; Πιστεύετε ότι η όποια κρίση στην πολιτική έχει όντως αντίκτυπο στην λογοτεχνία;
Παρακολουθώ τα πολιτικά πράγματα διεθνώς και είμαι πολύ ανήσυχη με την άνοδο των ολοκληρωτισμών αλλά και των λαϊκιστών ηγετών που υπονομεύουν τη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Με ανησυχεί που και στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θαυμάζουν και δικαιολογούν καθεστώτα και κυβερνήσεις όπως του Τραμπ ή του Πούτιν. Εν γένει υπάρχει μια υποχώρηση των ανθρωπιστικών αξιών, μια έξαρση της βίας, που εκφράζεται όχι μόνο μέσα από τους πολέμους αλλά και μέσα από την ποιότητα του διαλόγου που γίνεται στον δημόσιο χώρο. Με τρομάζει, επίσης, η εύκολη διάδοση των ψευδοειδήσεων, που φέρνει στον νου τις μεθόδους της πιο σκοτεινής προπαγάνδας. Όσον αφορά τη λογοτεχνία, κάθε βίωμά μας έχει αντίκτυπο, μεγαλύτερο ή μικρότερο, στη γραφή μας, άρα και η κοινωνική-πολιτική πραγματικότητα. Αυτός ο αντίκτυπος όμως δεν είναι αναγκαστικά εμφανής και εύκολα προσδιορίσιμος. Η καλλιτεχνική δημιουργία αρθρώνεται μέσα από μια περίπλοκη πνευματική συνθήκη, η οποία εμπλέκει ποικίλες εσωτερικές διεργασίες. Γι’ αυτό και εξαρχής θεώρησα περιορισμένες και ανεπαρκείς τις ερμηνείες της σύγχρονης ποίησης στη βάση μιας κοινωνιολογικής προσέγγισης που συνέδεε τον «άξιο» ποιητικό λόγο με μια καταγγελτική διαμαρτυρία για την οικονομική κρίση. Ως ιστορικός της λογοτεχνίας γνωρίζω καλά πως τα κοινωνικά δεδομένα «διυλίζονται» με έναν πολύπλοκο και ιδιαιτέρως σύνθετο τρόπο μέσα στα κείμενα τα οποία τελικά θα έχουν διαχρονική αξία. Για παράδειγμα, η κρίση που αναπτύσσεται στην Ευρώπη κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα λόγω των επιδημιών, των πολέμων και των αυθαιρεσιών της πολιτικής και εκκλησιαστικής εξουσίας, φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για έναν εκ θεμελίων επαναπροσδιορισμό των πνευματικών αξιών, μέσα από το κωμικό, τη γλώσσα της ερωτικής λογοτεχνίας, την ανακάλυψη των κλασικών κειμένων, τη στροφή σε έναν ανανεωμένο μυστικισμό, την ανάδυση της γυναικείας φωνής, την προσπάθεια εξισορρόπησης των αναγκών πνεύματος και σώματος κ.τ.λ. Θέλω να πω πως κάθε άλλο παρά απλό είναι να περιγράψουμε την επίδραση των κοινωνικών δεδομένων στον λογοτεχνικό λόγο. Πάντως, όσον αφορά το προαναφερθέν ζήτημα και την ελληνική ποίηση του πρώτου τέταρτου του 21ου αι., νομίζω πως στην ελληνική βιβλιογραφία έχουν θέσει με πολύ εύστοχο τρόπο τις βάσεις μιας ουσιαστικής μελέτης τα δοκίμια των Ευριπίδη Γαραντούδη και Σοφίας Κολοτούρου, Ευσταθίας Δήμου και Μαρίας Τοπάλη.
-Θα ήθελα να αναφερθείτε στο (σχετικά) νεοσύστατο Μουσών, Πώς προέκυψε, πώς πορεύεται και πού στοχεύει.
Το Μουσών είναι ένα έντυπο εξαμηνιαίο περιοδικό ποίησης, του οποίου κυκλοφόρησε πρόσφατα το 4ο τεύχος. Ξεκίνησε ως μια ομαδική ιδέα της συντακτικής ομάδας, στην οποία ανήκουμε η Ευσταθία Δήμου, ο Βασίλης Ζηλάκος, η Σοφία Κολοτούρου, η Μάνια Μεζίτη, η Αγγελική Πεχλιβάνη, ο Νίκος Φιλντίσης, ο Μάρκος Δενδρινός κι εγώ. Θεωρήσαμε πως ήταν αναγκαία η ύπαρξη ενός φρέσκου έντυπου περιοδικού, το οποίο θα ήταν αποκλειστικά εστιασμένο στην ποίηση, θα είχε μικρό μέγεθος, ευσύνοπτη και ποιοτική ύλη αλλά και προσιτή τιμή, ώστε να διαβάζεται εύκολα και να δίνει μια «συμπυκνωμένη» εικόνα για τη σύγχρονη ποίηση μέσα από επιλογές που ανταποκρίνονται στα αισθητικά μας κριτήρια, σε αυτό που εμείς βρίσκουμε ενδιαφέρον ως καλλιτεχνική πρόταση. Πέρα από τις αυστηρές επιλογές καλής ελληνικής ποίησης, φροντίζουμε να επιλέγουμε προσεγμένες μεταφράσεις αλλά και να θέτουμε θεωρητικά ζητήματα μέσα από τις κριτικές και το δοκίμιο που κάθε φορά φιλοξενείται. Επιπλέον, με την ευκαιρία της έκδοσης κάθε τεύχους οργανώνουμε μια ανοιχτή συζήτηση πάνω σε ένα «φλέγον» ζήτημα της σύγχρονης ποίησης, προσκαλώντας να συνομιλήσουν άνθρωποι του χώρου με διαφορετικές συνήθως απόψεις, ενώ ακολουθεί πάντα μια ζωντανή κουβέντα με το κοινό. Οι εκδηλώσεις αυτές έχουν πολύ μεγάλη προσέλευση, πράγμα που επιβεβαιώνει την ανάγκη να «ανοίγουμε» στον κόσμο σημαντικά λογοτεχνικά θέματα και να επικοινωνούμε.
–Κριτική και κριτικοί.
–Έχετε καλλιτεχνικές εμμονές;
Πραγματικά, έχω αρκετές εμμονές! Ιστορικά πρόσωπα που αγωνίστηκαν με πάθος για τον έρωτα, τη γνώση και την πνευματική ελευθερία τους. Κυνηγήθηκαν, διώχθηκαν αλλά δεν έπαψαν να ζουν ακολουθώντας το εσωτερικό τους δαιμόνιο, για να θυμηθούμε και τον Σωκράτη. Για παράδειγμα έχω ιδιαίτερη αδυναμία στην Ιωάννα της Λωραίνης, το κορίτσι που άλλαξε όλη την Ευρώπη με το πάθος του και την υπερανθρώπινη σοφία του, αλλά και σε όλες τις μυστικίστριες του Μεσαίωνα που υπήρξαν πραγματικές επαναστάτριες συντελώντας στο πέρασμα προς τον νέο κόσμο του Ουμανισμού. Επίσης, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω τους λόγιους, ποιητές, καλλιτέχνες, φιλοσόφους και επιστήμονες της Αναγέννησης, που μέσα από απίστευτους κινδύνους στρέφουν τον κόσμο προς το φως. Ας μην ξεχνάμε πως η Αναγέννηση είναι μια σύνθετη εποχή: από τη μία έρχεται στο προσκήνιο η αρχαία σοφία, η ομορφιά, η γυναίκα, ο έρωτας, από την άλλη αναδύεται ο κόσμος της Μεταρρύθμισης και Αντιμεταρρύθμισης και το τρομερό κυνήγι αιρετικών και μάγων με πυρές να καίνε σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Ο Γαλιλαίος, ο Μπρούνο, η Σάρα Κόπια Σούλαμ και πολλοί ακόμη που κινδύνευσαν ή/και πέθαναν για τη γνώση και την ελευθερία τους, νιώθω σαν να είναι, ας πούμε, οι δικοί μου πνευματικοί πρόγονοι και οδηγοί. Άλλη εμμονή μου είναι η έρευνα των πανάρχαιων τελετουργιών και λατρειών και των πρακτικών της μαγείας, καθώς και των ιδεών που συνδέονται με αυτές και όρισαν τις απαρχές του πολιτισμού. Εν γένει, μου αρέσει να «σκαλίζω» μέσα σε ξεχασμένα κείμενα, σε σπάνια τεκμήρια των διαχρονικών αναζητήσεων του ανθρώπου.
–Γράφετε κάτι τώρα;
Έχω ολοκληρώσει το νέο μου ιστορικό μυθιστόρημα με τον τίτλο Η Σικελή μάγισσα, που διαδραματίζεται τον 17ου αι., πρωτίστως στη Σικελία, ενώ το νησί βρίσκεται υπό ισπανική κατοχή και δρα εκεί η σκληρή ισπανική Ιερά Εξέταση. Βασισμένο σε μια μακροχρόνια και βαθιά μελέτη της εποχής, το μυθιστόρημα καταγράφει, μέσα από την ιστορία δύο γυναικών, το κυνήγι των μαγισσών και των αιρετικών κατά την περίοδο της Ύστερης Αναγέννησης, της Αντιμεταρρύθμισης δηλαδή, οπότε και τα πράγματα αγριεύουν σε όλη τη Ευρώπη για τους ελευθερόφρονες, τους επιστήμονες, τους καλλιτέχνες και εν γένει για όσους εκφράζουν τολμηρές ιδέες. Νομίζω πως πέρα από την περιπέτεια της μυθοπλασίας, που κινείται μεταξύ Παλέρμο, Ρώμης και Φλωρεντίας, μέσα από το βιβλίο μπορεί ο αναγνώστης να κατανοήσει και τις ευρύτερες πνευματικές ζυμώσεις της εποχής. Άλλωστε, στις σελίδες συναντά κανείς, μέσα από παράξενες οδούς, κάποιες μεγάλες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Γαλιλαίος, ο Τζορντάνο Μπρούνο, η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι.
-Μελετάτε κάτι αυτήν την εποχή;
Αυτό το διάστημα μελέτησα επισταμένα το έργο της Αικατερίνης της Σιένα, της Ιταλίδας θεολόγου, μυστικίστριας και φιλοσόφου του 14ου αι., καθώς έγραψα μια φιλοσοφική μελέτη για το περίφημο έργο της Le Orazioni, η οποία θα δημοσιευτεί σύντομα στο επιστημονικό περιοδικό Dia-noesis όπου είχα την τύχη να δουλέψω ως guest editor για το 17ο τεύχος στο αφιέρωμα που αφορά τη γυναικεία παρουσία στη φιλοσοφία. Η Αικατερίνη είναι μία από τις πιο φωτισμένες και τολμηρές γυναικείες μορφές του Ύστερου Μεσαίωνα, η οποία με την πρωτοτυπία της σκέψης της και τις μυστικιστικές της εμπειρίες διαμόρφωσε ένα νέο κλίμα ως προς την έκφραση της γυναικείας γραφής και εμπειρίας που έρχεται στο προσκήνιο με καταλυτικό τρόπο ακολούθως, κατά την Αναγέννηση.
-Τι ελπίζετε; Τι ονειρεύεστε; Τι εύχεστε;
Ελπίζω να επικρατήσει στον κόσμο μας η έλλογη προσέγγιση των φαινομένων και η μετριοπάθεια, γιατί η έξαρση του θυμικού στοιχείου μάς έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς φανατισμούς, μεσσιανισμούς και μισαλλοδοξίες. Αυτό που ονειρεύομαι είναι να μπορεί η ανθρωπότητα να πλουτίζει όλο και περισσότερο τη γνώση της για το σύμπαν, για τα μυστικά της αρμονίας του, για το ενδεχόμενο να υπάρχει και κάπου άλλου, πολύ μακριά ίσως, κάποια μορφή ζωής. Να νιώσουμε επιτέλους λιγότερο μόνοι μέσα σε αυτό το αχανές μυστήριο.
.jpg)
