METAΦΡΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΙΚΕΣ ΕΝΟΡΧΗΣΤΡΩΣΕΙΣ

ανθολόγηση: Χάρης Βλαβιανός
μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός

Εκδόσεις Πατάκη, 2013
149 σελ

                                        
*****

Γράφει η  Ασημίνα Ξηρογιάννη


       Ο,τι έχει να κάνει με την ψυχή του ανθρώπου είναι ιερό.Και ο έρωτας και η ποίηση έχουν να κάνουν με την ψυχή του ανθρώπου!Ο τίτλος του βιβλίου που έχω στα χέρια μου είναι''Ανθολογία Ερωτικής Ποίησης ''με υπότιτλο'' κρατώ την καρδιά σου (την κρατώ μες στην καρδιά μου''),από τις εκδόσεις Πατάκη,σε εισαγωγή και μετάφραση Χάρη Βλαβιανού .Αν ο έρωτας είναι  σε τέτοιους δυσκολους καιρούς το καταφυγιο που ποθούμε,τότε ο Χάρης Βλαβιανός έχει αφουγγραστεί σωστά τις ελληνικές αναγνωστικές ανάγκες!Ισως όντως  τον έρωτα να τον χρειαζόμαστε απεγνωσμένα σήμερα περισσότερο από ποτέ.Μου ΄ρχονται στο μυαλό και οι στίχοι του Αργυρη Χιόνη:''Eλα να κάνουμε έρωτα /να ξεκάνουμε τον θάνατο΄΄.Τα τελευταια χρόνια στον τόπο μας μυρίζει θάνατο και δεν το λέω μόνο μεταφορικά.Επίσης,στις μέρες της κρίσης έρχεται πάλι η ποίηση να σε βρει,να σου χτυπήσει φιλικά τον ώμο,να σου θυμισει πως τιποτα δεν χάθηκε ή ,έστω,πως κάτι θα μπορούσε να σωθεί.Στις μέρες της κρίσης,ναι,η ποίηση δεν σιωπά!Eιναι μάλλον περισσότερο παρουσα παρα ποτέ και υπάρχουν πολλά στοιχεία που συνηγορούν σε αυτό,αρκεί να είναι κανείς δεόντως παρατηρητικός ωστε να τα εντοπίσει.
Ερωτας και ποίηση λοιπόν μπορεί να είναι ο ελπιδοφόρος συνδυασμός για όσους ακόμα παλεύουν.Ένας συνδυασμός που είναι ίσως ικανός να καταπνίξει κάθε ατομική ,αλλά και κάθε μαζική ή ακόμα και εθνική καταθλιψη .
     Μετά την αναμέτρηση με τον 'Ελιοτ και τη  μεταφραστική και εμπορική επιτυχία των  Τεσσάρων Κουαρτέτων ο μεταφραστής παρουσιάζει ενα άλλο ιδιαίτερο και αξιομνημόνευτο επίτευγμα.Μια Ανθολογία ποιητική  με θέμα τον έρωτα, που συνδέει ποιητές διαφόρων χωρών ,εποχών ,σχολών,ρευμάτων,τεχνοτροπιών .Ειναι ενδιαφέρουσα αυτη η ποικιλομορφία ,είναι γοητευτικός αυτός ο ερωτικός πλουραλισμός και όλες αυτές οι παράξενες συναντήσεις ασύμβατων μεταξύ τους φωνών,καθώς και η διαφορετική θέαση του έρωτα.Ετσι ,η δική μας Σαπφώ συναντά  τον Pessoa και τον E.E.Cummings,αλλά και τους W.B.Yeats,Wendy Cope,Ted Hughes,την Carson, τον Μπάιρον, τον Σπένσερ, τον Γκαίτε, τον Σέλεϊ, τον Γουίτμαν, την Ντίκινσον ,ακόμα τους Τ.Σ. Ελιοτ, Εζρα Πάουντ, Γουάλας Στίβενς, Οκτάβιο Πας, Τζον Ασμπερι, Πολ Ελιάρ,και όλοι αυτοί συναντιούνται μεταξύ τους-άκου τώρα!μεταφυσική σχεδόν - και ένα σωρό άλλους!Ενενήντα ποιήματα στο σύνολο,ενενήντα διαφορετικές έκδοχές  του  έρωτα,ως συναίσθημα,ως φαινόμενο,ως κινητήρια δύναμη,ως ζωοδόχο πηγή,ως πάθος,ως πένθος,ως  μάχη,ως απώλεια,ως αμαρτία.''Κάθε δημιουργός και μια νέα απόπειρα ,ένας άλλος τρόπος για να μιλήσει κανείς για τα πολλαπλά είδωλα του έρωτα'',επισημαίνει ο Χάρης Βλαβιανός.''Έχει  μουσικότητα αυτό το εγχείρημα.Ο συνθέτης του φαίνεται ότι έσκυψε πάνω από αυτό με κέφι και ενορχήστρωσε με μεράκι ,αφού όπως λέει στη μικρή αλλά περιεκτική εισαγωγή του βιβλίου : «.προτίμησα να μεταφράσω ποιήματα που με συγκινούν ή με κεντρίζουν και όχι να συνθέσω έναν εξαντλητικό κατάλογο που να περιέχει όλα τα σπουδαία ερωτικά ποιήματα του 20ού αιώνα»Ωστόσο,είναι εμφανής η αδυναμία του στον  Ε.Ε.Cummings:''Και ο Κάμμινγκς:par excellence o  ερωτικός ποιητής του 20ου αιώνα (ο οποίος δικαιωματικά ανθολογείται στον παρόντα τόμο με περισσότερα του ενός ποιήματα )υμνεί τον έρωτα όσο κανένας άλλος ομότεχνός του,με πεισματική εμμονή και καθηλωτική ένταση."Κάνοντας μια μικρή σχετική έρευνα ,διαπιστώνει κανείς πως δεν υπάρχει  ανάλογο εγχείρημα  στην ελληνική παραγωγή .Κανω λογο για δυο περιπτώσεις:
Πιο συγκεκριμένα ,ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανθολογία  που έχει επιμεληθεί ο Γιάννης Η.Παππάς και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο  με τον τίτλο''Επειδή σε αγάπησα και σε αγαπώ ακόμη''(ποιήματα για την αγάπη και τον έρωτα).Αυτή η Ανθολογία περιλαμβάνει μονάχα ελληνικά ποιήματα για τον έρωτα  περιέχοντας υλικό από την αρχαία ποίηση(8ος αιπ.χ-3ος αιμ.χ.),ηρωικά ποιήματα(11ος-12ος αιώνας),αποσπάσματα από  τα ιπποτικά μυθιστορήματα ''Βελθανδρος και Χρυσάντζα '' και ''Λίβιστρος και Ροδάμνη''(13ος -15ος αιώνας),αποσπάσματα από έργα του Κρητικού θεάτρου (16ος -17ος αιάνας),αλλά και  από δημοτικά μας τραγούδια και τέλος έργα ελλήνων πάντα ποιητών που εντάσσονται στην Νεότερη Ποίηση(19ος-20ος αιώνας),όπως ποιήματα της Ρουκ,του Αναγνωστάκη ,του Βάρναλη,του Γκάτσου,του Γκανά,του Ελύτη,του Πατρίκιου,του Σεφέρης,Του Χατζιδάκη ,τυ Χριστιανόπουλου ,του Παυλόπουλου και πολλών άλλων .
Υπάρχει και μια ακόμα ανθολογία με τίτλο''Η νεοελληνική ερωτική ποίηση'' σε δύο τόμους σε επιμέλεια
Ευγένιου Αρανίτση.Ο πρώτος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει ποιήματα των ποιητών πριν τον Σολωμό και φτάνει μέχρι τα ερωτικά κείμενα των Άγγελου Σικελιανού, Νίκου Καζαντζάκη, Λευτέρη Αλεξίου, Κώστα Βάρναλη, Βασίλη Ρώτα, Όμηρου Μπεκέ, Γιάννη Σκαρίμπα.
Ο δεύτερος τόμος της ανθολογίας ξεκινά με τα μελαγχολικά ερωτικά ποιήματα των Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Γεωργίου Αθάνα, Κώστα Ουράνη, Κώστα Καρυωτάκη και καταλήγει με τα ερωτικά ποιήματα των
Α. Βουγιούκα, Πάρι Τακόπουλου, Μίλτου Σαχτούρη, Γιάννη Δάλλα, Μιχάλη Κατσαρού, Κικής Δημουλά, ..., Νίκου Καρούζου.
  Οπότε η ερωτική Ανθολογία του Βλαβιανού με τον ιδιαίτερο και πολυπολιτισμικό προσανατολισμό της εισάγει το νέο και ,δεδομένου ότι η μετάφραση είναι πολιτισμός στην ουσία,φέρνει σε επαφή τον αναγνώστη με άλλες φωνές ,άλλες κουλτούρες περισσότερο ή λιγότερο γνωστές.Συναντάμε μεσα στην ανθολογία και ποιήματα τωνΧέρμπερτ,Χόλουπ,Μίλος,
Συμπόρσκα,Ζαγκαγέφσκι ,για την μετάφραση των οποίων  ο μεταφραστής μας πληροφορεί ότι ανέτρεξε σε αγγλικές και ιταλικές αποδόσεις.Ο Χάρης Βλαβιανός αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως σκύβει πάντα με αγάπη και περίσσια προσοχή πάνω στα κείμενα που μεταφράζει και κάνει και τον αναγνώστη να τα αγαπήσει.
Στο σημείο αυτό,θα τολμήσω να καταθέσω μια προσωπική εμπειρία...Το 2011 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ''Γιαλός'' ένα βιβλίο με ποιήματα της Έμιλυ Ντίκινσον,το οποίο   μου  έκαναν  δώρο.Όταν είχα ξεκινήσει  να διαβαζω ,από τις πρώτες κιόλας σελίδες άρχισα να τρώγομαι ...και να απορώ..Αυτή είναι η Έμιλυ Ντίκινσον;Αυτή είναι;Το ποίημα εκείνο είχε μεταφραστεί ως εξής από την όχι άγνωστη μεταφράστρια:

'Oμορφο γράμμα  σαν κι αυτό
Δεν θα μπορούσα να σου γράψω-
Με συλλαβές από βελούδο-
Χλιδής προτάσεις να συντάξω,
Βαθιά ως το βάθος Ρουμπινί,
Απόκρυφο ,Χείλι , για Σένα-
Κάνε πως είσαι Κολιμπρί-
Που μόλις ήπιε-όλη εμένα-


Το ίδιο ποίημα το συναντώ μέσα στην εν λόγω Ανθολογία:

'Οσες επιστολές κι αν γράψω
Καμιά σαν αυτή δεν είναι ωραία-
Συλλαβές από Βελούδο-
Προτάσεις από Μετάξι,
Βάθη από Ρουμπίνι,απύθμενα,
Κρυμμένο,Χείλη,για Σένα-
Πες πως πως είσαι Κολιμπρί-
Που μόλις ήπιε-εμένα-.

Είναι η πρώτα η γνώση,αλλά είναι και θέμα αίσθησhς και αισθητικής των πραγμάτων!