ΠΕΝΤΕ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

(Source: http://bit.ly/1SxQ7Yi.)

(Αναδημοσίευση από :EΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ)

Πέντε αφηγηματικά ίχνη

Επιμέλεια: Μισέλ Φάις

                                        



Συγκεντρώσαμε φρεσκοτυπωμένα βιβλία ή επικείμενες εκδόσεις σ’ ένα μικρό εαρινό αφιέρωμα. Κείμενα με ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό, ερωτικό ή ενδοσκοπικό πρόσημο. Τέσσερις αμιγώς πεζογράφοι (Παναγιωτό- πουλος, Ραπτόπουλος, Σκαμπαρδώνης, Τζαμιώτης) κι ένας ποιητής (Βλαβιανός), που τελευταία όμως φλερτάρει και την πρόζα, ψηλαφούν όχι μόνο τα θεματικά, υφολογικά και πραγματολογικά νήματα των τελευταίων τους βιβλίων, αλλά εκθέτουν και λεπτομέρειες από το εργαστήρι της γραφής τους. Πέντε ερεθιστικά βιβλία αποζητούν προκαταβολικά την προσοχή μας πριν ξανοιχτούν στα αναγνωστικά κύματα των βιβλιόφιλων ή των κριτικών.

❖❖❖❖❖

Θα το ονόμαζα «μυθοπλαστικό ντοκουμέντο»

Του Χάρη Βλαβιανού

• «Το κρυφό ημερολόγιο του Χίτλερ. Φυλακές Λάτσμπεργκ Νοέμβριος 1923-Δεκέμβριος 1924»
• Εκδόσεις Πατάκη

Ανέκαθεν με προβλημάτιζε το «φαινόμενο Χίτλερ». Πώς αυτός, ένας ασήμαντος, ταπεινής καταγωγής και ελλιπούς μορφώσεως εμμονικός άνθρωπος, κατόρθωσε να σαγηνεύσει τόσο πολύ τους Γερμανούς, να τους συνεπάρει, να διεμβολίσει με την ευτελή ρητορεία του την πολιτική συνθήκη του καιρού του, να οδηγήσει μια χώρα στον πιο καταστροφικό για τους άλλους και την ίδια μονοπάτι και να αποτελέσει την προσωποποίηση του απόλυτου κακού;
Ως ιστορικός, είχα ασφαλώς επίγνωση ότι αυτή η απόλυτη μορφή πολιτικής κυριαρχίας την οποία είχε πετύχει ο Χίτλερ, μπορούσε να εξηγηθεί μάλλον με τη μελέτη της κοινωνίας επί της οποίας ασκήθηκε και που έφτασε στο σημείο να τον θεοποιήσει σχεδόν, παρά με την ανάλυση της προσωπικότητάς του∙ η δαιμονική και χαρισματική, ωστόσο, υφή αυτής της προσωπικότητας -και η λέξη «χαρισματική» δεν έχει ασφαλώς πάντα θετικό πρόσημο-, που χαρακτηριζόταν από απόλυτη κρυψίνοια και καχυποψία, παγερά αισθήματα και πλήθος εμμονών, με δελέασε να την ανασκάψω. Εξάλλου, όπως σωστά έχει γράψει ο Κέρσοου, «ο Χίτλερ είναι ένα από τα ελάχιστα άτομα για τα οποία μπορεί κανείς να πει με απόλυτη βεβαιότητα: χωρίς αυτόν, η πορεία της ιστορίας θα ήταν διαφορετική».
Στο «Κρυφό ημερολόγιο του Χίτλερ» ανασυνθέτω την περίοδο του εγκλεισμού του Χίτλερ στη φυλακή του Λάντσμπεργκ (Νοέμβριος 1923-Δεκέμβριος 24) μετά το αποτυχημένο «Πραξικόπημα της μπιραρίας» και ταυτόχρονα σκιαγραφώ την προσωπικότητα του ανθρώπου που έμελλε να αφήσει την αιμοσταγή σφραγίδα του στον 20ό αιώνα. Προϊόν εξαντλητικής έρευνας και πολύχρονης μελέτης, είναι στην ουσία ένα ψυχογράφημα του δικτάτορα.
Ασφαλώς αποτελεί μυθοπλασία, η οποία ωστόσο στηρίζεται στα ιστορικά γεγονότα, στα κείμενα (και του ίδιου του Χίτλερ - ας σημειωθεί ότι ο πρώτος τόμος του διαβόητου βιβλίου «Ο Αγών μου» γράφτηκε στη φυλακή), στις αναλύσεις και στις ερμηνείες μιας πλειάδας ιστορικών και μελετητών. Οπως άλλωστε μαρτυρούν πολλές πηγές, στο διάστημα του εγκλεισμού του στη φυλακή του Λάντσμπεργκ, ο Χίτλερ όντως κρατούσε ημερολόγιο, το οποίο μετά την αποφυλάκισή του και την κυκλοφορία του «Αγώνα», άγνωστο πώς, χάθηκε. Επομένως, μία από τις αφορμές για να επιχειρήσω την ανασύνθεσή του στάθηκε και ένα αληθινό γεγονός.
Αν μου ζητούσαν να δώσω έναν τίτλο στο υβριδικό είδος που προέκυψε στην πορεία, θα μπορούσα να το ονομάσω «μυθοπλαστικό ντοκουμέντο». Επέλεξα το ημερολογιακό είδος και την πρωτοπρόσωπη γραφή, θέλοντας να προσδώσω μεγαλύτερη ενάργεια και δύναμη στη φαντασιακή αναπαράσταση αυτού του επιτήδειου μνηστήρα της εξουσίας.
Βασισμένος σε έγκυρες πηγές (γνωρίζουμε ακόμη και τι είδους βιβλία διάβαζε ο Χίτλερ στη φυλακή), επεδίωξα να ανασυστήσω τον χαρακτήρα του, τις εμμονές του, τις φοβίες του, τα πάθη του, τα μίση του, τα συμπλέγματά του, τις προκαταλήψεις του και, φυσικά, τις ιδέες του, όλα τα στοιχεία εκείνα της προσωπικότητάς του που λίγα χρόνια αργότερα θα οδηγούσαν στο σφαγείο του πολεμικού μετώπου και στα κρεματόρια.

❖❖❖❖❖

Ενα παγανιστικό θρίλερ

Του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

• «Λεσβία»
• Μυθιστόρημα
• Εκδόσεις Κέδρος

Η ομοφυλοφιλία έλειπε από το ρεπερτόριό μου, μολονότι η θεματολογία μου υπήρξε κατά περιόδους έντονα ερωτική. Και μπορώ να συναισθανθώ ευκολότερα μια λεσβία, αφού λατρεύουμε και οι δύο τις γυναίκες, παρά έναν ομοφυλόφιλο.
Η γυναικεία ομοφυλοφιλία είναι περισσότερο υπό διωγμό στην κοινωνία μας, πιο κρυμμένη κάτω από το χαλί, πιο αόρατη. Στο τσίρκο των μίντια θα βρεις πολλούς άντρες που παραδέχονται ανοιχτά την ομοφυλοφιλία τους και σχεδόν καμία γυναίκα.
Μια κοινότητα απ’ αυτές που βάζουν στο στόχαστρο οι νεοναζί, μια μειονότητα υπό ερωτικό διωγμό είναι το τέλειο περιβάλλον για να ανθίσει ένας φλογερός έρωτας. Αντιθέτως, ο κυρίαρχος ετεροφυλόφιλος έρωτας πάσχει σήμερα από έναν μαρασμό του συναισθήματος και μου φαίνεται όλο και πιο ατροφικός.
Το άλλο μείζον θέμα είναι ο ρόλος του ανδρικού φύλου. Στη «Λεσβία» το αρσενικό εκπροσωπείται από μια βεντάλια δευτερευόντων χαρακτήρων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο βιαστής της ηρωίδας, ένας ντοπαρισμένος, μισοσαλεμένος χούλιγκαν. Στη λογοτεχνία μας δεν νομίζω ότι έχει καταγραφεί ξανά σε τέτοια έκταση ο εν λόγω ανθρωπότυπος.
Οπως είναι φυσικό, στο σύμπαν της «Λεσβίας» όπου υπερισχύουν η γυναικεία ομοφυλοφιλία και γενικά το θηλυκό, τον ρόλο του αντίθετου πόλου καταλαμβάνει ένα αποκτηνωμένο αρσενικό. Η παραβατική συμπεριφορά του τελευταίου γεννάει αστυνομική πλοκή κι έτσι το μυθιστόρημά μου είναι και μια ιστορία νουάρ, ένα θρίλερ.
Τέλος, υπάρχει κι ένας τρίτος πυλώνας του βιβλίου, που το καθιστά ένα μεταφυσικό θρίλερ. Αλλά όχι όπως το συνηθίσαμε στη λογοτεχνία του φανταστικού, με τις γοτθικές καταβολές. Ας πούμε ότι είναι ένα είδος μεσογειακού μαγικού ρεαλισμού. Ενα παγανιστικό θρίλερ.
Τι απουσιάζει οικτρά από τον απομαγευμένο, τεχνοκρατικό, υποδουλωμένο στο χρήμα κόσμο μας; Και τι ευθύνεται για το πεσμένο ηθικό μας, καθώς βουλιάζουμε όλο πιο βαθιά στην οικονομική κρίση; Η χαμένη αίσθηση του ιερού, της μαγείας, από μια φυσιοκρατική σκοπιά. Εξού και οι ενσωματωμένοι στο γραπτό μου στίχοι του Γιάννη Υφαντή, του πιο παγανιστή ποιητή μας.
Στη «Λεσβία» έχουμε την ερωτική μαγεία, που σαγηνεύει και σκλαβώνει τις ηρωίδες μου. Εχουμε μια εναλλακτική, κατοπτρική διάσταση του χρόνου, που εκδηλώνεται με προφητικά όνειρα. Εχουμε τηλεπαθητική επικοινωνία και φυσιογνωμικές ομοιότητες τέτοιας εξωφρενικής συμμετρίας ώστε να ανακαλείται το θαύμα. Εχουμε σημαδιακές, μοιραίες συμπτώσεις και στιγμές ιερές ή μαγικές. Καθόλου τυχαία, ένας άλλος πιθανός τίτλος ήταν: «Μαγεμένη».

❖❖❖❖❖

Φόρος τιμής στους ανυποψίαστους εμπλεκόμενους

Του Ν. Παναγιωτόπουλου

• «Γραφικός χαρακτήρας»
• Εκδόσεις Μεταίχμιο

O «Γραφικός χαρακτήρας» γεννήθηκε απροσδόκητα μια μέρα όταν, ανάμεσα στα dvd με ταινίες που χρησιμοποιώ για το μάθημα σεναρίου, ανακάλυψα το dvd με τη στεφανιογραφία της μάνας μου, ενθύμιο μιας έκτακτης καλοκαιρινής επίσκεψης στο «Αλεξάνδρα». Κράτησα μια σημείωση, 77 μόλις λεξούλες, που εκείνη τη στιγμή τουλάχιστον έμοιαζε περισσότερο με ημερολογιακή καταγραφή παρά με οτιδήποτε άλλο. Περιέργως, όμως, της έδωσα και τίτλο: «Σουβενίρ».
Τις αμέσως επόμενες μέρες, το παραπονεμένο βλέμμα του πατέρα μου από μια νεανική ασπρόμαυρη φωτογραφία του, στρατηγικά τοποθετημένη στον απέναντι τοίχο του γραφείου μου, ξύπνησε πανάρχαιες άλυτες ενοχές. Εγραψα μια αντίστοιχη σημείωση, λίγο μεγαλύτερη ετούτη τη φορά (124 λέξεις), αφιερωμένη στον «Βηματοδότη» του, για να μη μου γκρινιάζει ότι τον ρίχνω.
Ξαναδιαβάζοντάς τες, αργότερα, συνειδητοποίησα πως θα μπορούσαν κάλλιστα να διαβαστούν και από άλλους – κατ’ αρχήν εκείνους που ασπάζονται την πεποίθηση ότι –στη λογοτεχνία, τουλάχιστον– δεν είναι το μέγεθος που μετράει.
Η κρίση και η συνεπακόλουθη παραζάλη από τις έγνοιες του βιοπορισμού δεν μου επέτρεψαν να ασχοληθώ με ένα μυθιστόρημα που χρονίζει στα σκαριά. Οπότε στράφηκα για παρηγοριά σ’ αυτές τις ακαριαίες ιστορίες, που για ένα μεγάλο διάστημα υπήρξαν συγγραφική γυμναστική και, ταυτοχρόνως, ψυχοθεραπεία.
Η μικρότερη αριθμεί 51 λέξεις. Η μεγαλύτερη, και η μοναδική που απλώνεται σε 5 σελίδες, 800. Παρά τον αρχικό σχεδιασμό που προέβλεπε να φτάσουν τις 63, γράφτηκαν 67. Αποφάσισα να μην απαρνηθώ καμία και να αφήσω την αναφορά στη χρονολογία της γέννησής μου να πάει να κουρεύεται.
Οι ιστορίες αυτές είναι πέρα για πέρα αληθινές, πράγμα που σημαίνει ότι τις θυμάμαι ακριβώς όπως τις έγραψα – αυτή η εξήγηση θαρρώ πως είναι απαραίτητη. Γνωρίζω πως οι ιστορίες που συστήνονται ως αληθινές ενίοτε εκβιάζουν –άλλοτε σκόπιμα άλλοτε, πάλι, όχι– την περιέργεια του αναγνώστη. Δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου, ωστόσο – όποιος θέλει το πιστεύει. Προσωπικά θα ευχόμουν ο εν λόγω επιθετικός προσδιορισμός να θεωρηθεί απλώς ως ένας φόρος τιμής προς τους ανυποψίαστους εμπλεκόμενους.
Πρόκληση –αληθινή– στάθηκε το μέγεθός τους και όχι το πόσο πιστά αποτυπώνουν την πραγματικότητα – κάτι για το οποίο, εξάλλου, ελάχιστοι μπορούν να καταθέσουν σοβαρή μαρτυρία. Για μένα δεν έχει τόσο σημασία ότι οι μικρές αυτές ιστορίες είναι αληθινές όσο ότι οι αληθινές αυτές ιστορίες είναι τόσο μικρές που μπορούν –και το εύχομαι– να διαβαστούν ανάμεσα σε δύο στάσεις των νέων γραμμών του μετρό.

❖❖❖❖❖

Καθρεφτίζεται αποσπασματικά μια θρυμματισμένη κοινωνία

Του Γιώργου Σκαμπαρδώνη

• «Υπουργός Νύχτας»
• Μυθιστόρημα
• Εκδόσεις Πατάκη

Το βιβλίο ξεκίνησε ως αρχική ιδέα το 2007 και τελείωσε το 2015. Η αφήγηση, με όχημα έναν χαρτοπαίχτη-μηδενιστή ήρωα, έχοντας έναν βασικό άξονα, σαρώνει ωστόσο πολλές περιοχές: ο Πρίμο, χρεοκοπημένος αρχιτέκτονας, νυν ιδιοκτήτης Γραφείου Τελετών, μας ξεναγεί στον οδυνηρό και ενίοτε πικρά κωμικό επαγγελματικό του χώρο και φωταγωγεί, πέραν του περίγυρου της εργασίας του, τη σκληρότητα των ανθρώπων όταν χάνουν δικούς των, την απληστία, την ιδιοτέλεια, την αγριότητα των διεκδικήσεων της περιουσίας των θανόντων, τις εμμονές, τη φιλοχρηματία, τη μοναξιά και την παράνοια του ιδιωτικού βίου των συγγενών.
Μπλέκοντας, κατόπιν, στον βαθύ υπόκοσμο, μας γνωρίζει τα ήθη και τις συμπεριφορές του, τη σκληρότητα, τις ιεραρχίες, τα μέσα και τους τρόπους επιβολής, σχετικά με την τοκογλυφία, το τράφικινγκ, την πορνεία, τα συμβόλαια θανάτου, τα ναρκωτικά, τις συμμορίες, την εξόντωση των αρχηγών, την αέναη διαμάχη ανάμεσα σε σχετικές ομάδες και τη διαπλοκή τους με το επίσημο κράτος και την αστυνομία. Επίσης: τα επικά σκυλάδικα της επαρχίας όπου γίνονται τελετουργίες γλεντιού και σπατάλης από ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και υπέρογκους μισθούς, τους τύπους ανθρώπων, τη γλώσσα, την αργκό, τις συμπεριφορές, τους ρόλους και τις ιεραρχίες, την αγριότητα και το κιτς, τον αγοραίο έρωτα και τις συναλλαγές, τον ξεπεσμό του γούστου, την απομόνωση και την απόγνωση.
Εισέρχεται, στη συνέχεια, με άλματα στη μολυσμένη πολιτική τάξη λόγω της παιδικής του φιλίας με τον πρωθυπουργό και γίνεται βουλευτής. Ο ήρωας καταδεικνύει μέσα απ’ την αναρρίχησή του την έλλειψη θεσμών και αντίστασης του κοινωνικού σώματος, τον εκμαυλισμό των εκλογέων, το ρουσφέτι, την ασχετοσύνη, την ανυπαρξία αξιολόγησης και τον νεποτισμό, τα κλισέ, την πόζα και το θέατρο της πολιτικής τάξης, τη βαθιά αποσάθρωση όλου του συστήματος, που μπορεί έναν τυχάρπαστο να τον κάνει τάχιστα κορυφαίο υπουργό.
Ακολουθώντας εξαρχής ο Πρίμο τη συνειδητά μηδενιστική του πορεία, καταγράφει και επισημαίνει το στοιχείο της τυχαιότητας, που θεωρητικοποιεί και διά μέσου του οποίου αντανακλώνται η ματαιότητα και τα έωλα προσχήματα του συμβατικού κόσμου, οι αυταπάτες, οι νοθευμένες ιδεολογίες, οι ψευδαισθήσεις των άλλων ηρώων που εκλογικεύουν την καθημερινή παραφροσύνη και την τυφλότητα του χρόνου για να μπορέσουν να επιβιώσουν.
Ολα αυτά αναδύονται μέσα από τη δράση και τις συγκρούσεις του ήρωα, των καταστάσεων στις οποίες εμπλέκεται και που κινούνται από το δράμα ώς την κωμωδία, από το τραγικό ώς τον σαρκασμό κι από το αβάσταχτο ώς την ιλαρότητα. Η διαδρομή του είναι πολλαπλό κάτοπτρο μέσα στο οποίο καθρεφτίζεται αποσπασματικά μια θρυμματισμένη κοινωνία που βαδίζει πολλαπλά και ακάθεκτα προς τη Μεγάλη Κρίση. Μια φανταστική, λογοτεχνική κοινωνία, που όμως θα μπορούσε να είναι και η δική μας.

❖❖❖❖❖

Απέναντι στο βάρος της Ιστορίας

Του Κων. Τζαμιώτη

• «Το Πέρασμα»
• Μυθιστόρημα
• Εκδόσεις Μεταίχμιο

Μια χειμωνιάτικη νύχτα, ένα καράβι γεμάτο πρόσφυγες ναυαγεί σ’ ένα μικρό νησί του Αιγαίου. Οι λιγοστοί ντόπιοι κάνουν ό,τι μπορούν, όμως ο κακός καιρός, η γραφειοκρατία και η πρακτική αδυναμία των Αρχών καθυστερούν τη μεταφορά των νεοφερμένων στο γειτονικό μεγάλο νησί. Ετσι, οι δύο κοινότητες αναγκάζονται να συνυπάρξουν για τέσσερις ολόκληρες ημέρες.
Με τον αριθμητικό συσχετισμό και τις αντικειμενικές δυσκολίες να θέτουν τους δικούς τους κανόνες, μια σειρά από γεγονότα θα δοκιμάσουν τις αντοχές όλων. Και όπως είναι γνωστό, υπό πίεση οι άνθρωποι δεν αποκαλύπτουν πάντα την καλύτερή τους πλευρά και πρέπει να αγωνιστούν διπλά για να μην υποκύψουν στα πιο σκοτεινά ένστικτά τους.
Αυτή πάνω-κάτω είναι η ιστορία του μυθιστορήματός μου «Το Πέρασμα».
Μια πολυφωνική ιστορία δοκιμασίας για την ανθρώπινη φύση, τις αδυναμίες, μα και το μεγαλείο της.
Η ιδέα κυκλοφορούσε στο κεφάλι μου ήδη από το καλοκαίρι του 1995 ή του 1996, όταν σε κάποια απόμερη παραλία της Λέσβου όπου υπηρετούσα τη στρατιωτική μου θητεία έγινα μάρτυρας της προσάραξης μιας βάρκας με μια ομάδα Ασιατών (λαθρομετανάστες τους λέγαμε τότε) που πίστευαν πως έφτασαν στην Ιταλία. Νομίζω μάλιστα πως είχα δοκιμάσει και τότε να φτιάξω ένα διήγημα μ’ αυτόν τον τίτλο. Ομολογώ ωστόσο πως δεν θυμάμαι τι απέγινε εκείνο το γραπτό.
Από τότε άλλαξαν πολλά. Ακόμη και το καλοκαίρι του 2013 που ξεκίνησα να γράφω «Το Πέρασμα», το προσφυγικό ζήτημα είχε εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από ό,τι σήμερα και είμαι σίγουρος πως στα χρόνια που έρχονται θα βρεθούμε μπροστά σε κάτι ακόμη μεγαλύτερο.
Οι ολοένα μαζικότερες μετακινήσεις πληθυσμών και το περιβαλλοντικό αποτελούν τις δύο μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Οι διακηρύξεις περί του τέλους της Ιστορίας που ηγεμόνευσαν τις προηγούμενες δεκαετίες έχουν πια διαψευστεί. Βρισκόμαστε μπροστά σε γεγονότα τεκτονικής κλίμακας που αργά ή γρήγορα, είτε θέλουμε να το δούμε είτε όχι, πρόκειται να αλλάξουν τον κόσμο μας.
Ανέκαθεν θεωρούσα ελκυστική τη λογοτεχνία που αναμετράται με την εποχή της, έτσι, αν έπρεπε οπωσδήποτε να συμπυκνώσω νοηματικά την απόπειρά μου, θα έλεγα πως το «Πέρασμα» είναι ένα μυθιστόρημα για την αναπόφευκτη και βίαιη συνάντηση διαφορετικών κόσμων, την ανάγκη όλων για ασφάλεια και ελευθερία, αλλά και την κοινή ανθρώπινη μοίρα απέναντι στο βάρος της Ιστορίας.