Τίτλος: Το μαύρο κουτί της μνήμης τους,εκδόσεις Οκτώ
Συγγραφέας: Δώρα Κασκάλη
Επιμέλεια-διόρθωση: Δημήτρης Πήχας
Ημερομηνία έκδοσης: Ιούνιος 2015
Αριθμός σελίδων: 148
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ
'Εχω την αίσθηση πως είναι αντιήρωες τα πρόσωπα του βιβλίου σου.
Νομίζω ότι οι αντιήρωες είναι οι ήρωες της σημερινής εποχής. Σε μεταιχμιακές περιόδους υπάρχουν δύο αντίρροπες δυνάμεις: η στροφή στο εξαιρετικό και η κατάδυση στο περιθώριο. Από την πρώτη συλλογή διηγημάτων μου («Στο τρένο», Γαβριηλίδης 2010) με ενδιέφεραν οι ιστορίες ανθρώπων που εγγράφονται στο περιθώριο της επίσημης ιστορίας, αλλά συνιστούν ένα σώμα σπαρακτικό, που βοηθά στην κατανόηση των διακλαδώσεων της συγκρότησης του “είναι”. Είναι αντιήρωες και ήρωες μαζί γιατί καταφέρνουν με κάποιον τρόπο να επιβιώνουν ή να αποδέχονται με αξιοπρέπεια την ήττα τους.
Το ΣΩΜΑ αναφέρεται συχνά μέσα στα διηγήματα...
Ήταν και δεν ήταν τελικά τυχαίο. Ακολουθώντας το νήμα από την ποιητική μου συλλογή «Ανταλλακτήριο ηδονών» (Σαιξπηρικόν 2014) όπου το σώμα κατέχει δεσπόζουσα θέση, ακολούθησα κι εδώ τη βασιλική οδό της ερωτικής επιθυμίας, της άρνησής της, της μοναξιάς, της κοινωνικής απομόνωσης, του περιθωρίου. Νομίζω ότι ενδόμυχα έγραφα αυτά τα διηγήματα της δεύτερης συλλογής μου έχοντας συγκεκριμένες εμμονές που εμπότιζαν τα κείμενά μου, τα οποία, ωστόσο, ανήκουν σε διαφορετικές περιόδους και καλύπτουν ένα χρονικό εύρος μιας τουλάχιστον πενταετίας.
Παντού ο αναγνώστης συναντιέται με ένα συνεχές αίσθημα ματαίωσης...
Οι ήρωές μου, όπως και νομίζω ο μέσος άνθρωπος, έρχονται αντιμέτωποι με τις κοινοτοπίες περί κοινωνικής, οικογενειακής και προσωπικής επιτυχίας. Καμία συνταγή δεν δίνει επαρκή απάντηση στην πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης και όλοι φαίνονται να πολεμούν με αυτό το αίσθημα ματαίωσης, μια που η ίδια η κοινωνία από την κατασκευή της μας βάζει από τα πρώτα χρόνια του βίου μας σε μία αρένα, περιμένοντας από μας τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, ειδικά στο πεδίο της οικονομικής και προσωπικής καταξίωσης. Ο άνθρωπος, οι ήρωές μου έρχονται αντιμέτωποι με τα προτάγματα μιας κοινωνίας κανονιστικής και φυσικά αποτυγχάνουν, άλλοτε ανομολόγητα και άλλοτε πανηγυρικά.
Πώς προέκυψε ο τίτλος; Υπήρχαν άλλοι υποψήφιοι τίτλοι;
Ο αρχικός τίτλος ήταν «Παροπλισμένοι», αλλά μάλλον αδικούσε τα διηγήματά μου και περιόριζε θεματικά το εύρος τους, ως μια αρχική προγραμματική δήλωση, όπως με κάποιον τρόπο αποτελεί ο τίτλος ενός βιβλίου. «Το μαύρο κουτί της μνήμης τους» υπήρξε μια πρόταση του εκδότη μου, Αλέξανδρου Μανωλάκη, ο οποίος αποθησαύρισε την ποιητική μου συλλογή, ξεχώρισε έναν στίχο από το ποίημα «Επιστολογραφία» και θεώρησε ότι αυτός ο τίτλος ήταν μια επαρκής ομπρέλα για να στεγάσει αυτά τα δεκαέξι διηγήματα, χωρίς να αποκλείσει ή να περιορίσει αναγνωστικά κάποιο απ’ αυτά.
Ποιόν από τους ήρωες σου θα ήθελες να συναντήσεις;
Νομίζω ότι τελειώνοντας ένα βιβλίο, τελειώνεις και την ερωτική σχέση που συνάπτεις με τους ήρωές του. Αυτή η σχέση αφορά εσένα και μόνο, όχι τους αναγνώστες που με τη σειρά τους, θα φτιάξουν τις δικές τους συνάψεις με τις λέξεις και τα πρόσωπα, θα νοηματοδοτήσουν με το δικό τους υλικό, τις αναγνώσεις και τις μνήμες τους, όσα εσύ παραδίδεις εκδίδοντας τη δουλειά σου. Ωστόσο, οφείλω να το ομολογήσω, ότι ενίοτε σε παρουσιάσεις ή σε κάποιες ιδιωτικές συζητήσεις, όταν ξεφυλλίζω ξανά το βιβλίο μου με πιάνει μια συγκίνηση σα να συναντώ έναν παλιό αγαπημένο.
Ποιόν από τους ήρωές σου έχεις συναντήσει;
Οι ήρωές μου είναι κομμάτια μου, αντλούν από το βιωματικό υλικό, χωνεύουν ιστορίες ανθρώπων που συνάντησα, διαθλασμένες ωστόσο και καθόλου πια αναγνωρίσιμες. Είναι μαγικά κράματα, γνωστά και άγνωστα μαζί πρόσωπα, λεκτικές αλχημείες που προσπαθούν να συγκροτήσουν έναν αυθεντικό λόγο, να δώσουν ανάσα στα προσωπεία.
Ποιο ή ποιά διηγήματα αγαπάς περισσότερο...
Δεν μπορώ πραγματικά να ξεχωρίσω κανένα. Κοινότοπο, αλλά όλα είναι παιδιά μου, με παίδεψαν, αναμετρήθηκα μαζί τους, πέρασα πολλές άγρυπνες νύχτες, διορθώνοντας, αλλάζοντας, ακόμα και απορρίπτοντας ολόκληρες σελίδες μέχρι να αποκτήσουν ένα συμπαγές και οριστικό σχήμα. Με όλα τα διηγήματά μου υπάρχει μια σχέση αγαπητική, αλλά τετελεσμένη, με την έννοια ότι δεν δίνω περιθώριο στον εαυτό μου, ειδικά τόσο σύντομα σε σχέση με την έκδοσή τους, να μπω στη λογική της διόρθωσης ή της αναθεώρησής τους.
Από τους ήρωες σου λείπει και η αγάπη, τρέμουν μήπως δεν αγαπηθούν ή έχουν την επίγνωση ότι δεν θα αγαπηθούν («Το σώμα θυμάται»,σελ.19)
Η αγάπη, ο έρωτας, το σώμα καταλήγουν ως μια οδυνηρή εκκρεμότητα. Φαίνεται ότι στα χρόνια μας η αγάπη είναι η πιο παρεξηγημένη και πιο σπαραχτικά αναζητούμενη ανθρώπινη συνθήκη όχι με τους όρους της ολοκλήρωσης, αλλά με τον απλό, εντελώς αυτονόητο όρο του να ζει κανείς αυθεντικά, ισότιμα, δίνοντας και λαμβάνοντας χωρίς τεφτέρια. Είναι κάτι εξαιρετικά περίπλοκο που με απασχολεί συνεχώς και σε κάτι που σχεδιάζω αυτή την περίοδο και στα ποιήματά μου.
Ανθρωποι που ζουν ανάμεσά μας. Ιστορίες πικρές. Σε ποιούς απευθύνεσαι, Δώρα;
Η απάντηση είναι αυτονόητη: σε κάθε αναγνώ-
στη που θα τον ενδιαφέρουν τα διηγήματά μου, ως αφήγηση, ως πλοκή, ως κατασκευή αλλά και ως απόλαυση και συγκίνηση. Κι είναι εκείνη η μαγική στιγμή που το κείμενο ξεκλειδώνεται από τον αναγνώστη του, ένας από τους λόγους που συνεχίζω να γράφω.
Είναι κάποια ερώτηση άλλη που θέλεις να σου κάνω για το βιβλίο και δεν την έκανα. Αν ναι, να θέσεις το θέμα σου και να το απαντήσεις.
Πάντα είμαι αμφίθυμη για το πόσο αποκαλυπτικός πρέπει να είναι ένας συγγραφέας σε σχέση με τις προθέσεις του. Νομίζω ότι εγώ κράτησα κάποια από τα μυστικά του βιβλίου μου, γιατί κάθε κείμενο είναι ένας θησαυρός που περιμένει την ανακάλυψή του και αυτό έχει την αξία του στην αναγνωστική περιπέτεια. Ευχαριστώ, Μίνα, για τις ερωτήσεις και τη φιλοξενία.
