Συνέντευξη για το περιοδικό ΔΡΩΜΕΝΑ στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
VARELAKI:Κύριε Λαγκαδινέ, ποιά είναι η ηλικία του περιοδικού ΔΡΩΜΕΝΑ; Πόσα τεύχη αριθμεί μέχρι σήμερα;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: Το περιοδικό κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1984 (χρόνος Α΄, τεύχος 1, Μάρτης-Απρίλης 1984), με εκδότη-διευθυντή τον δημοσιογράφο Νίκο Χ. Λαγκαδινό. Συνεργάτες του περιοδικού ήσαν καθηγητές πανεπιστημίου, θεατρικοί συγγραφείς, κριτικοί, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, αρχιτέκτονες, γιατροί κ.ά. Τον Ιανουάριο του 1990 κυκλοφόρησε το υπ’ αριθμόν 13 τεύχος (αφιέρωμα στο σύγχρονο Αγγλικό Θέατρο). Η πρώτη περίοδος (1984 – 1990) περιλαμβάνει τα τεύχη από 1 έως 6 που συγκροτούν τον πρώτο τόμο του περιοδικού και τα τεύχη 7 έως 13 που συγκροτούν τον δεύτερο τόμο του περιοδικού. Τον Μάιο του 1995 κυκλοφορεί το υπ’ αριθμόν 14 τεύχος (αφιέρωμα στον θεατρικό συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη). Αναγράφεται τότε ότι είναι ουσιαστικά η Β΄ περίοδος του περιοδικού που θα συμπεριλάβει και το υπ’ αριθμόν 15 τεύχος που ήταν αφιερωμένο στο θεατρικό συγγραφέα Μάριο Ποντίκα και το υπ’ αριθμόν 16 που ήταν αφιερωμένο στον Σάμουελ Μπέκετ.. Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει τόσα χρόνια, κυκλοφόρησαν ελάχιστα τεύχη και τούτο διότι υπήρχε άμεση συνάφεια με την προσωπική μου οικονομική δυνατότητα. Δηλαδή, όταν είχα χρήματα, έβγαζα κι ένα τεύχος. Ενώ προγραμματιζόταν ή δίμηνη έκδοση του περιοδικού, δυστυχώς αυτό ποτέ δεν κατορθώθηκε. Το φθινόπωρο του 2007 αρχίζει νέα αρίθμηση και κυκλοφορεί το τεύχος το αφιερωμένο στην Οπερέττα. Το δεύτερο τεύχος της νέας αυτής περιόδου εκδίδεται την άνοιξη του 2009, αφιερωμένο στον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Φυσικά και τα δύο τεύχη περιέχουν κι άλλα κείμενα… Τα ΔΡΩΜΕΝΑ, συνεπώς, δεν έχουν ηλικία!
VARELAKI:Με ποιά αφορμή ξεκινήσατε και με ποιούς στόχους; Κάνοντας έναν πρόχειρο απολογισμό... έχετε δικαιωθεί σε αυτήν σας την προσπάθεια;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: : Αγαπούσα και αγαπώ το θέατρο. Εργάστηκα στο περιοδικό «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου κι αυτή η θητεία μου κοντά σ’ αυτόν τον μεγάλο θεατράνθρωπο μου έδωσε αφ’ ενός πολλά εφόδια και αφ’ ετέρου το ερέθισμα. Ωστόσο, παρά τις σπουδές μου στη Νομική, αποφάσισα ότι έπρεπε να ασχοληθώ με τη θεατρολογία και γι’ αυτό πήγα στο Παρίσι και ακολούθησα θεατρολογικές σπουδές. Όταν αποφάσισα να εκδώσω το περιοδικό δεν είχα χρήματα, αλλά είχα την πεποίθηση ότι θα τα καταφέρω. Κοντά μου, ως συνεργάτες βρέθηκαν αρκετοί φίλοι, όπως ο Γιάγκος Ανδρεάδης, ο Βάλτερ Πούχνερ, η Πέπη Ρηγοπούλου, ο Γιώργος Αρμένης, ο Χρήστος Σαμουηλίδης, ο Κώστας Βάντζος, ο Γιώργος Μαρκόπουλος, ο Διονύσης Λιάρος, ο Βασίλης Κουγέας κι άλλοι. Η θέρμη όλων αυτών των ανθρώπων και η απουσία θεατρικού περιοδικού (στο μεταξύ το περιοδικό «Θέατρο» είχε διακόψει, διότι ο Νίτσος είχε αναλάβει τη διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου), με οδήγησαν στο εγχείρημα της έκδοσης του περιοδικού. Ήθελα ένα περιοδικό που θα κάλυπτε το κενό και μάλιστα το σημείωμά μου έλεγε τα εξής: «Ένα θεατρικό περιοδικό – τα ΔΡΩΜΕΝΑ. Μια νέα έπαλξη στην υπηρεσία του θεάτρου. Χωρίς βαρυσήμαντες υποσχέσεις. Μόνη φιλοδοξία που δηλώνεται: η προσφορά ήθους – το ζητούμενο σήμερα στη ζωή και στην τέχνη. Κάθε τεύχος κι ένα αποδεικτικό στοιχείο ήθους. Κατά τα’ άλλα, επιλεκτική ενημέρωση, ίση με το μέτρο της διάρκειάς της, για την ελληνική θεατρική κίνηση και ζωή. Οι αναφορές μας στο ξένο θέατρο θα τεκμηριώνονται στο βαθμό που η επικοινωνία μας μαζί του στοιχειοθετεί ένα διάλογο εποικοδομητικό. Η κριτική των θεατρικών πραγμάτων δεν θα είναι κριτική της σκοπιμότητας. Και τούτο, γιατί δεν έχουμε διάθεση να προεξοφλήσουμε, για τον αναγνώστη, βαθμό ορατότητας… μηδέν! Πιστεύουμε ότι το θάρρος της γνώμης εξυγιαίνει. Κι εμείς θέλουμε να το έχουμε. Προς οποιαδήποτε κατεύθυνση… Μετά από τόσα χρόνια αυτό που ξέρω είναι ότι τα ΔΡΩΜΕΝΑ έχουν κατακτήσει μια θέση στο χώρο του θεάτρου και στις καρδιές εκείνων που ξέρουν να κρίνουν. Άλλωστε τα μέχρι σήμερα εκδοθέντα τεύχη είναι αποδεικτικά στοιχεία. Πάντως θα περίμενα μια κάποια περισσότερη στήριξη… Από πού; Δεν ξέρω. Τώρα, τα ΔΡΩΜΕΝΑ εκδίδονται όταν έχω χρήματα που περισσεύουν από τον οικογενειακό προϋπολογισμό, κάτι δηλαδή πολύ δύσκολο. Ετσι όπως έχει σήμερα η οικονομική κατάσταση, τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα για τα ΔΡΩΜΕΝΑ…
VARELAKI:Ποιό το περιεχόμενο του περιοδικού; Με ποιά θέματα καταπιάνεται κυρίως;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: : Άρθρα, μελέτες, παρουσίαση βιβλίων για το θέατρο, κριτική παραστάσεων, θεατρικά έργα ελληνικά και ξένα, σχόλια. Ενδεικτικά αναφέρω τα περιεχόμενα του πρώτου τεύχους: Αφιέρωμα στη Μάσκα. Κείμενα των Ρένας Περέλη-Κοντογιάννη, Α.Δ.Ι. Μεταξά, Ντονάτο Σαρτόρι, Τζιόρτζιο Στρέλερ και μικρή βιβλιογραφία @ Άρθρα – μελέτες των Χρήστου Σαμουηλίδη «Τα Μουτσούνας των Σουρμένων», Βάλτερ Πούχνερ «Εισαγωγή στην έννοια του θεάτρου», Τζορτζ Στάινερ «Λογοτεχνικές και φιλοσοφικές ερμηνείες της Αντιγόνης», Γιάγκου Ανδρεάδη «Αυτογνωσία και αναγνώριση στον Ίωνα του Ευριπίδη» @ Συνέντευξη του Κώστα Βάντζου με τον Τζόζεφ Τσέικιν @ Κριτική αποτίμηση παραστάσεων 1982-83 Εθνικού Θεάτρου (Γιάννης Βαρβέρης) και Αρχιτέκτονα Σόλνες (Διονύσης Λιάρος) @ Κριτική παρουσίαση των βιβλίων Ο Μπρεχτ και ο διαλεκτικός λόγος του Πέτρου Μάρκαρη (Κώστας Καλημέρης) και Τολμώ της Σπεράντζας Βρανά (Γιώργος Μαρκόπουλος) @ Πλήρες έργο: Γιώργος Αρμένης Το Σαξόφωνο. Σας δίνω τα ονόματα συνεργατών του περιοδικού για να καταλάβετε τους χώρους στους οποίους κινήθηκε. Πανεπιστημιακοί-θεατρολόγοι: Γιάγκος Ανδρεάδης, Ασπασία Βελισσαρίου, Ιωσήφ Βιβιλάκης, Μάρω Γερμανού, Θόδωρος Γραμματάς, Καίτη Διαμαντάκου, Παναγιώτης Δόμβρος, Δανιήλ Ιακώβ, Νίκος Καραναστάσης, Πλάτων Μαυρομούστακος, Μιχάλης Μερακλής, Χαρά Μπακονικόλα, Ανδρέας Παναγόπουλος, Σάββας Πατσαλίδης, Ρένα Περέλη-Κοντογιάννη, Κυριακή Πετράκου, Γιώργος Πεφάνης, Βάλτερ Πούχνερ, Πέπη Ρηγοπούλου, Έλση Σακελλαρίδου, Μελίνα Σάρδη, Σωτήρης Χαβιαράς, Ειρήνη Χαρίτου. Συγγραφείς: Γιώργος Αρμένης, Κωστούλα Μητροπούλου, Περικλής Κουκουβίνος, Γιώργος Χειμωνάς, Γιάννης Γκίκας, Γιώργος Μανιώτης, Βασίλης Μητσάκης, Χρήστος Σαμουηλίδης, Σπύρος Παπαδογεώργος, Γιώργος Μαρκόπουλος, Γιώργος Κακουλίδης, Λίζα Μιχελή, Ευάγγελος Ν. Μόσχος, Κώστας Τσικνάκης. Κριτικοί: Κώστας Γεωργουσόπουλος, Γιάννης Βαρβέρης, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Σωτηρία Ματζίρη, Γ.Κ. Καραβασίλης, Λέανδρος Πολενάκης, Βάιος Παγκουρέλης, Χάρης Καμπουρίδης, Μάνος Στεφανίδης, Γιώργος Λεωτσάκος, Βεατρίκη Σπηλιάδη, Κώστας Καλημέρης. Σκηνοθέτες: Μάγια Λυμπεροπούλου, Βίκτωρ Αρδίττης, Στέφανος Ληναίος, Μιχάλης Βιρβιδάκης, Κατερίνα Παπαϊακώβου, Κώστας Βάντζος, Γιάννης Καραχισαρίδης, Κώστας Σκουρολιάκος, Άσπα Τομπούλη. Ηθοποιοί: Εύα Κοταμανίδου, Αμαλία Κυριαζίδου. Δημοσιογράφοι: Κώστας Πάρλας, Βασίλης Πλάτανος, Δημήτρης Δεληολάνης κ.ά. Αφιερώματα: Αρχαίο Δράμα, Μάσκα, Βυσσινόκηπος του Αντον Τσέχοφ, Μαριονέτα, Μαριβό, Ο Φωτισμός στο θέατρο, Λούκα Ρονκόνι, Πίκολο Τεάτρο και Τζιόρτζιο Στρέλερ, Γερμανικό Θέατρο και Χάινερ Μίλερ, Σύγχρονο Αγγλικό Θέατρο, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μάριος Ποντίκας, Σάμουελ Μπέκετ, Οπερέττα, Γιώργος Σεβαστίκογλου κ.ά.
VARELAKI:Δύσκολοι καιροί! Πόσος κόπος απαιτείται για την κυκλοφορία ενός τέτοιου εντύπου; Kαι ποιούς αυτό αφορά;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: : Πραγματικά είναι δύσκολοι οι καιροί για δονκιχωτισμούς. Για μένα πλέον δεν είναι κόπος η ενασχόληση με το περιοδικό. Λόγω και της δημοσιογραφικής μου ιδιότητας (εργάστηκα για πολλά χρόνια στην τηλεόραση, στοπ ραδιόφωνο, σε εφημερίδες και περιοδικά), είμαι σε θέση να το διαχειρίζομαι. Το μόνο που λείπει είναι τα οικονομικά μέσα! Δυστυχώς αυτοί που έχουν την οικονομική δυνατότητα δεν ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους εκδοτικά εγχειρήματα. Προτιμούν περιοδικά ποικίλης ύλης και κυρίως με περιεχόμενο που γαργαλάει το υπογάστριο! Ωστόσο υπάρχει κοινό που ενδιαφέρεται για ένα έντυπο σαν τα ΔΡΩΜΕΝΑ. Υπάρχουν οι σπουδαστές των δραματικών σχολών και των θεατρολογικών τμημάτων των πανεπιστημίων, οι ηθοποιοί, οι σκηνοθέτες, οι σκηνογράφοι, οι φωτιστές, οι καθηγητές, υπάρχει τέλος πάντων πολυπληθές κοινό και πιστεύω ότι κάποια στιγμή τα ΔΡΩΜΕΝΑ θα συναντήσουν αυτό το κοινό!
VARELAKI:Μπορεί κάποιος να γίνει συνδρομητής στα ΔΡΩΜΕΝΑ;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: : Δυστυχώς, σ’ αυτή τη φάση δεν θέλω να γράψω συνδρομητές, διότι πολύ φοβούμαι ότι δεν θα έχω συνέπεια ως προς την έκδοση. Απλώς καιροφυλακτώ! Μόλις νιώσω ότι θα καλυτερέψουν τα οικονομικά μου, σε σημείο δηλαδή που να μπορώ να εξοφλήσω τα έξοδα παραγωγής του περιοδικού, θα προχωρήσω σε μια «εκστρατεία» απόκτησης συνδρομητών.
VARELAKI:Κάποια σχόλια για την σύγχρονη ελληνική θεατρική πραγματικότητα, παρακαλώ...
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: : Μερικές φορές έχω την εντύπωση ότι είναι μια πλασματική θεατρική κίνηση και ζωή. Εχουμε δεκάδες ηθοποιούς, πολλοί από τους οποίους είναι άνεργοι και αναγκάζονται οι περισσότεροι ν’ αλλάξουν πρόγραμμα στη ζωή τους γιατί πρέπει να ζήσουν! Πολλοί νέοι συγκροτούν σχήματα και μερικοί καταφέρνουν να ξεχωρίσουν, αλλά σε γενικές γραμμές θέλω να πω ότι το μόνιμο πρόβλημα που αντιμετώπιζε το θέατρό μας είναι η έλλειψη γενικής παιδείας. Ωστόσο, πιστεύω ότι έχουν αρχίσει να αλλάζουν τα πράγματα από τη στιγμή που βγήκαν πολλοί θεατρολόγοι (οι οποίοι αναζητούν δουλειά…), γράφονται κείμενα για το θέατρο, εκδίδονται βιβλία (εμπλουτίστηκε σε μεγάλο βαθμό η ελληνόγλωσση θεατρική βιβλιογραφία), αλλά εκείνο που δεν βλέπω είναι η ξεκάθαρη κρατική πολιτική σε ό,τι αφορά στο θέατρο. Η ίδρυση και στη συνέχεια η κατάργηση του ΕΚΕΘΕΧ [Eθνικό Kέντρο Θεάτρου και Xορού] έδειξε ότι η πολιτεία αδυνατεί να εντοπίσει το πρόβλημα. Και πρέπει να πω ότι το πρόβλημα δεν είναι μονάχα, όπως κάποιοι «θιασάρχες» θέλουν, η χρηματοδότηση. Για μένα είναι σκάνδαλο να επιχορηγούνται «δια βίου» κάποιοι θίασοι που έχουν καταντήσει ημικρατικοί. Το κράτος απλώς θα πρέπει να ενισχύει για ένα-δυο χρόνια και μετά ο κάθε θίασος να πορεύεται με δικά του μέσα.
VARELAKI:Τί προσδοκάτε για το μέλλον αναφορικά με το περιοδικό;
Ν.ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ: Να βρεθεί ένας καλός άνθρωπος που θα στηρίξει οικονομικά αυτή την εκδοτική δραστηριότητα. Όμως, αν βρίσκονταν και μερικοί φανατικοί θεατρόφιλοι, θα μπορούσαν να ανακαλύψουν τρόπους που εγώ δεν έχω σκεφτεί, ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η έκδοση του περιοδικού.
