ΓΡΑΦΕΙ Η ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΜΠΙΡΠΙΛΗ
Ο τίτλος της παρούσας εισήγησης περιέχει τις λέξεις Ενσυναίσθηση, Αναστοχαστικές τεχνικές, Εκπαιδευτικό δράμα, Αποδοχή και Ετερότητα. Αναλύοντας τις έννοιες αυτές, θα επιχειρήσω να αποδείξω πώς συγκεκριμένες τεχνικές που χρησιμοποιεί το εκπαιδευτικό δράμα μπορούν να αποβούν χρήσιμες στο σημερινό πολυπολιτισμικό σχολείο.
Ετερότητα και Ενσυναίσθηση
Τι είναι ετερότητα; Το διαφορετικό από αυτό που έχουμε συνηθίσει, το ''Άλλο'', το ανοίκειο. Πολύς λόγος γίνεται για τον ''Άλλο'' στις μέρες μας και συνήθως το μυαλό μας πάει στον ξένο, τον μετανάστη. Η ετερότητα ωστόσο είναι μέρος της ζωής μας, είτε μιλάμε για ετερότητα ως προς τον πολιτισμό και την κουλτούρα, είτε ετερότητα στη θρησκεία, είτε αναφερόμαστε σε οτιδήποτε διαφορετικό. Ο ''Άλλος'' μπορεί να είναι ο μαθητής με μαθησιακές δυσκολίες ή με ειδικές ανάγκες και δεξιότητες, ο οικονομικά κατώτερος, εκείνος με διαφορετική μορφή οικογένειας (μονογονεϊκή, υιοθετημένος, παππούδες αντί για γονείς, δυο οικογένειες που ενώθηκαν σε μια, κ.ο.κ). ''Άλλος'' μπορεί να είναι εκείνος που έχει διαφορετική σωματική διάπλαση ή απλώς κάποιος που τα ενδιαφέροντά του είναι διαφορετικά από της πλειοψηφίας. ''Άλλος'' είναι ακόμα ο μεγαλύτερος ή ο ''μικρός'' της πρώτης τάξης που οι ''μεγάλοι'' δε θέλουν να κάνουν παρέα μαζί του.
Η ετερότητα έχει τόσες μορφές που ίσως να είναι δύσκολο να μιλάμε για ομοιότητα. Αν επικεντρωθούμε στην ετερότητα ως προς την εθνικότητα, το πιο σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε ότι κι εμείς, οι γηγενείς, οι ντόπιοι, είμαστε οι ''Άλλοι'', οι διαφορετικοί για τους μετανάστες μαθητές. Όπως εμείς βρίσκουμε δύσκολο να τους καταλάβουμε, άλλο τόσο δυσκολεύονται κι αυτοί να ενταχθούν και να κατανοήσουν τις συνήθειές μας. Χρειάζεται και οι δυο ομάδες, και οι ντόπιοι και οι μετανάστες, να κάνουμε βήματα μπροστά και να συναντηθούμε στη μέση.
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να νιώσεις πώς αισθάνεται ο άλλος, να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά του και να τον κατανοήσεις σε βάθος. Σύμφωνα με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner η ενσυναίσθηση είναι χαρακτηριστικό της διαπροσωπικής νοημοσύνης. Το θέατρο δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να αποκτήσουν ενσυναίσθηση, αφού μέσα από διαφορετικούς ρόλους έρχονται σε επαφή με την ετερότητα και τοποθετούν τους εαυτούς τους στη θέση του Άλλου. Μπαίνοντας στη θέση του Άλλου, προβληματίζεσαι μαζί του, αισθάνεσαι πώς αισθάνεται και η οπτική σου για τον κόσμο διευρύνεται
Εκπαιδευτικό δράμα (Drama in Education)
Θα συνεχίσω με τον όρο εκπαιδευτικό δράμα. Ο φορέας διοργάνωσης του Συνεδρίου, ο ΠΕΣΥΘ, και τα μέλη του, γνωρίζουν καλά πόσο δύσκολος ήταν ο δρόμος μέχρις ότου το θέατρο μπει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το επίσημο όνομα της ελληνικής θεατρικής παιδείας είναι ''Θεατρική αγωγή'', και κάτω από αυτήν την ομπρέλα χωράνε πολλές τεχνικές και μέθοδοι. Από την παντομίμα και τον αυτοσχεδιασμό, έως το κουκλοθέατρο και τις σχολικές θεατρικές παραστάσεις.
Για λόγους συνεννόησης ας μου επιτραπεί η αυθαιρεσία να χωρίσω τη θεατρική αγωγή σε δυο μεγάλες κατηγορίες, σε δυο μεθοδολογίες, οι οποίες φυσικά και χρησιμοποιούν κοινές τεχνικές (το θέατρο έχει τα ίδια μέσα σε όλες του τις εκφάνσεις). Από τη μια τοποθετώ το θεατρικό παιχνίδι, όπως κυρίως το έχει συστηματοποιήσει ο Λάκης Κουρετζής, με βασικά του χαρακτηριστικά το αυθόρμητο και το τυχαίο. Από την άλλη έχουμε το εκπαιδευτικό δράμα, όρος που χρησιμοποιώ για το αγγλικό Drama in Education. Βασικό χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού δράματος είναι ότι έχει έναν εκπαιδευτικό στόχο, ο οποίος πραγματοποιείται μέσα από τις τεχνικές του δράματος.
Στην παρούσα εισήγηση θα χρησιμοποιήσω τον όρο εκπαιδευτικό δράμα, συμπεριλαμβάνοντας μέσα σε αυτόν τόσο τη μεθοδολογία όσο και τις τεχνικές του δράματος όπως αυτό διαμορφώθηκε και χρησιμοποιείται στον αγγλοσαξωνικό κυρίως χώρο (drama in education).
Δραματικές Τεχνικές (Drama Techniques)
Το εκπαιδευτικό δράμα χρησιμοποιεί ως εργαλεία του τις δραματικές τεχνικές. Αναφέρω επιγραμματικά τις τεχνικές αυτές για να επικεντρωθώ αργότερα σε αυτές που κατά τη γνώμη μου έχουν ιδιαίτερη αναστοχαστική λειτουργία.
Οι δραματικές τεχνικές, σύμφωνα με την αγγλική και ελληνική βιβλιογραφία[1] είναι: Δάσκαλος σε Ρόλο (Teacher in Role), Δικαστήριο (Tribunal), Θέατρο της Αγοράς (Forum Theatre), Παγωμένη εικόνα (Still image/ Freeze frame), Μια μέρα στη ζωή (A day in the life), Αναδρομή στο παρελθόν ή προβολή στο μέλλον (Flashback/ Flash forwards), Η γραμμή της ζωής (Life line), Μανδύας του ειδικού (Mantle of the expert), Τελετουργικά (Rituals), Συζητήσεις που κρυφακούγονται (Eavesdropping), Συνεντεύξεις (Interviews), Παιχνίδι ρόλων (Role playing), Επισημαίνοντας τη στιγμή (Marking the moment), Αναπαράσταση (Re-enactment).
Στις δραματικές τεχνικές συγκαταλέγονται και οι παρακάτω, τις οποίες έχω ξεχωρίσει λόγω της δομής τους. Οι τεχνικές αυτές θεωρώ ότι δρουν αναστοχαστικά, προσφέροντας στα παιδιά τη δυνατότητα να κάνουν ένα βήμα πίσω και να δουν από απόσταση τις πράξεις τους και τις συνέπειές τους.
Οι τεχνικές αυτές είναι: Περίγραμμα ρόλου στον τοίχο (Role on the wall), Γραφή σε ημερολόγια, γράμματα, εφημερίδες, μηνύματα όντες σε ρόλο (Diaries, letters, journals, messages), Αντιστροφή Ρόλου (Role Reversal), Διάδρομος της συνείδησης (Conscience alley), Φωνές στο κεφάλι (Voices in the head), Καρέκλα των αποκαλύψεων (Hot seating), Αναλογία (Analogy), Σκέψεις που λέγονται φωναχτά/ Διαβάζοντας τη σκέψη (Thought tracking). Ο κατάλογος αυτός δεν είναι δεσμευτικός.
Στόχος μου δεν είναι να δώσω έναν ''οδηγό τεχνικών'', αλλά να δείξω πώς το θέατρο έχει τη δύναμη να σε κάνει να ''μπεις στα παπούτσια των άλλων'', αντί απλώς ''να δεις τα παπούτσια των άλλων''.
Εύλογα θα μπορούσε κάποιος να ρωτήσει: ''και γιατί μέσω δράματος;''.
Γιατί είναι εμπειρική μέθοδος και δοκιμάζεις ό, τι προτείνεις: α) Όλες οι τεχνικές είναι βιωματικές και αυτή τους η ιδιότητα προσφέρει το πλεονέκτημα τα παιδιά να μπορούν να ''ζήσουν'' αυτό που σε μια συζήτηση απλώς φαντάζονται. Το μαγικό ''αν'' του θεάτρου γίνεται το ''εδώ και το τώρα''. β) Στο ασφαλές περιβάλλον του δράματος τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τις λύσεις που προτείνουν και τελικά ένας ολόκληρος κόσμος προβάλει ολοζώντανος μπροστά τους με τα ίδια τα παιδιά στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Οι αρνητικές συνέπειες μιας λανθασμένης επιλογής απουσιάζουν από τον φανταστικό κόσμο του θεάτρου. γ) Οι ιστορίες που παίζουν τα παιδιά είναι παρμένες από το δικό τους κόσμο και την καθημερινή τους πραγματικότητα, διαλεγμένες έτσι ώστε να έχουν αντιστοιχίες με το προς εξέταση ζήτημα που πραγματεύονται. Οι δραματικές τεχνικές είναι σύμφωνες με τις σύγχρονες διδακτικές αρχές της αυτενέργειας και της εγγύτητας προς τη ζωή.
Γιατί το δράμα είναι παιχνίδι: Στο περιβάλλον του σχολείου πολλές φορές ξεχνάμε ότι έχουμε απέναντί μας παιδιά. Δεν είναι δοχεία που πρέπει να γεμίσουμε με γνώσεις, αλλά άνθρωποι και μάλιστα άνθρωποι με ιδιαιτερότητες, επιθυμίες, προτιμήσεις και ενδιαφέροντα. Βασικό τους γνώρισμα είναι ότι τους αρέσει να παίζουν. Αν καταφέρναμε να κάνουμε τη μάθηση παιχνίδι, τότε θα είχαμε ίσως εκπληρώσει το μεγαλύτερο στόχο της εκπαίδευσης. Να φεύγουν τα παιδιά ευχαριστημένα και να εξαλείψουμε έτσι τη σχολική αποτυχία. Το δράμα είναι παιχνίδι. Μπορούμε μέσω αυτού του παιχνιδιού λοιπόν να κάνουμε τα παιδιά να αισθανθούν πώς είναι να είσαι ο Άλλος. ''Με το πρόσχημα μιας θεατρικής παράστασης, ο εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία, μέσα από ομαδικές ασκήσεις, να δημιουργήσει αντιστοιχίες βιωμάτων και καταστάσεων, ώστε οι μαθητές να περνάνε από τη μία κατάσταση στην άλλη και 'παίζοντας' να διαδέχονται ο ένας τον άλλο στη συναισθηματική κατάσταση που επιβάλλει ο ρόλος της άσκησης'' (Τσαλέρα, 2006: 141)
Γιατί το θέατρο είναι επικοινωνία και διάλογος: Η λέξη θέατρο είναι πολυσήμαντη. Σημαίνει το χώρο του θεάτρου, το κτίσμα δηλαδή, την πράξη (την παράσταση), το να βλέπεις θέατρο (θεατής), το κείμενο, και πολλά ακόμα. Πάνω απ' όλα όμως το θέατρο είναι επικοινωνία. Και η επικοινωνία είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για να επιτευχθεί η γνωριμία με τον Άλλο και στη συνέχεια η αποδοχή.
Γιατί είναι δράση: Ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες, στους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχει έντονη η ανάγκη για δράση. Η δυσκολία κάποιες φορές να εκφραστούν λεκτικά, να ντύσουν με λέξεις τις εμπειρίες τους και τις σκέψεις τους, καλύπτεται από τη δράση μέσω του θεάτρου. Εστιάζοντας στα συναισθήματα, είναι πολυτιμότερο να μπορεί κάποιος να νιώσει παρά να μιλήσει για το πώς ένιωσε.
Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν και απαντώντας στην ερώτηση ''Γιατί μέσω δράματος;''. Γιατί το εκπαιδευτικό δράμα:
· Eίναι βιωματική/ εμπειρική μέθοδος
· Xρησιμοποιεί ιστορίες και παραδείγματα από τον κόσμο των παιδιών
· Pαρέχει ασφάλεια
· Dίνει την ευκαιρία να δοκιμάζεις τις λύσεις που προτείνεις
· Eίναι παιχνίδι!
· Eίναι επικοινωνία
· ΔΡΩ
Αναστοχασμός (Reflection)
Αναστοχασμός είναι η διαδικασία κατά την οποία σκεφτόμαστε πώς σκεφτήκαμε και τελικά δράσαμε κατά την επίλυση ενός προβλήματος ή θέματος. Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης ο αντίστοιχος αγγλικός όρος reflection, ερμηνεύεται ως ''Η προσεκτική σκέψη πάνω σε κάτι, μερικές φορές για μεγάλο χρονικό διάστημα/ Οι γραπτές ή προφορικές σκέψεις πάνω σε ένα ζήτημα ή θέμα''.
Τα τελευταία χρόνια, ο όρος του αναστοχασμού αποκτά κεντρικό ρόλο στην εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να αναστοχάζονται τακτικά πάνω στο σχεδιασμό των μαθημάτων τους και το τελικό αποτέλεσμα.
Μέσω του αναστοχασμού οι μαθητές από πρωταγωνιστές των πράξεών τους γίνονται παρατηρητές του εαυτού τους. Ο αναστοχασμός δεν είναι μια γραμμική διαδικασία: περιλαμβάνει την κριτική σκέψη, την εμπλοκή σε διάλογο, τη δημιουργία συνδέσεων και την κατανόηση.
Ο αγγλικός όρος reflection για τον αναστοχασμό με οδηγεί σε μια ίσως αυθαίρετη, αλλά χρήσιμη, κατά τη γνώμη μου, μεταφορά. Θα μπορούσα να παρομοιάσω τον αναστοχασμό με τη διαδικασία του καθρεφτίσματος και τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος με τον καθρέφτη. Ο αναστοχασμός, όπως το καθρέφτισμα, μας δίνει τη δυνατότητα να πάρουμε αποστάσεις από τα γεγονότα, και να τα δούμε ολοκληρωμένα, και όχι ένα μέρος τους όπως όταν βρισκόμαστε εμπλεκόμενοι σε αυτά. Ο αναστοχασμός, ως διαδικασία, εμπεριέχει την συνειδητή επανεξέταση των γεγονότων. Σαν ένας νοητικός καθρέφτης μέσω του οποίου μπορούμε να δούμε τι έχουμε μάθει, τι έχουμε πράξει, τι αισθανθήκαμε και να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς μας. Μέσω του αναστοχασμού πετυχαίνουμε μια μετατόπιση από την επιφάνεια στη βαθύτερη μάθηση.
Το δραματικό περιβάλλον μιας ιστορίας είναι για τα παιδιά πρόσφορο έδαφος για σκέψη και προβληματισμό, καθώς εμπλέκονται σε διάλογο με τον εαυτό τους (σκέψεις που λέγονται φωναχτά, καρέκλα των αποκαλύψεων, ημερολόγια/ γράμματα) και τους άλλους ρόλους (αυτοσχεδιασμοί, φωνές στο κεφάλι, διάδρομος της συνείδησης). Το σημαντικότερο όμως είναι η ασφάλεια που προσφέρει το δραματικό περιβάλλον αφού πραγματεύεται μια ιστορία μυθοπλασίας. Η δημιουργία συνδέσεων και στη συνέχεια η κατανόηση γίνεται παρέχοντας στο παιδί κλίμα ασφάλειας και αποδοχής.
Τα παιδιά δεν μπορούν να κρατήσουν αναστοχαστικό ημερολόγιο για τις γνώσεις τους ή τις συμπεριφορές τους, μπορούν όμως να αυτοαξιολογηθούν εάν πάρουν αποστάσεις από αυτές. Μπορούν να αυτοαξιολογηθούν εάν αναστοχαστούν επάνω σε συγκεκριμένα γεγονότα, εάν απομακρυνθούν από αυτά και από απόσταση ''καθρεφτιστούν'' και δουν από μακριά τη συμπεριφορά τους. Aναστοχαστικές Δραματικές Τεχνικές
Οι τεχνικές που θα αναλύσω παρακάτω χρησιμοποιούνται για να παγώσουν μια στιγμή και να ''ανοίξουν'' τον χρόνο. Στο δράμα έχουμε τη μοναδική ευκαιρία, ευκαιρία που δε μας δίνεται στη ζωή, να διευρύνουμε μια στιγμή, να την αναλύσουμε και να στοχαστούμε πάνω σε αυτή. Να δοκιμάσουμε διαφορετικές λύσεις, να εξετάσουμε το ίδιο γεγονός από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Κάθε διαδικασία αξιολόγησης και κριτικής σκέψης ξεκινά από ερωτήματα. Το αιώνιο ΓΙΑΤΙ; Οι ερωτήσεις που θέτω στην αναστοχαστική διαδικασία είναι οι εξής:
· Γιατί συμπεριφέρεται έτσι;
· Τι νομίζεις ότι σκέφτεται;
· Τι αποκόμισες από αυτήν την εμπειρία;
· Νομίζεις ότι θα δρούσες με τον ίδιο τρόπο μελλοντικά;
Οι ερωτήσεις αυτές προκύπτουν ως ανάγκη μέσα στην ομάδα. Ανάγκη να γνωρίσουν τον ήρωά τους και τον συμπρωταγωνιστή τους. Η ίδια η ιστορία που παίζουν, το παιχνίδι, είναι η αφορμή για ένα ταξίδι γνωριμίας του Άλλου ήρωα και ταυτόχρονα αυτογνωσίας. ''Το εκπαιδευτικό δράμα χρησιμοποιεί τεχνικές οι οποίες επιτρέπουν στα άτομα να δράσουν, να ξεκινήσουν από τις δικές τους ανάγκες, να δημιουργήσουν καταστάσεις κατανόησης του εαυτού τους, των άλλων και τη ζωής. Μέσα από αυτήν την εμπειρία ανοίγεται ο δρόμος προς την γνώση και την κατανόηση του διαφορετικού.'' (Γιαννοπούλου, Κ., 2006:271)
Περίγραμμα Ρόλου στον τοίχο: Στην τεχνική αυτή ζωγραφίζουμε το περίγραμμα ενός ρόλου σε χαρτί του μέτρου και μέσα σε αυτό γράφουμε τι μπορεί να σκέφτεται ή να αισθάνεται ο ρόλος. ''Η τεχνική τους δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουν βαθύτερα την κατάσταση του χαρακτήρα, να βιώσουν την ενσυναίσθηση, να εκφράσουν αισθήματα αλληλεγγύης, αλλά και την κριτική τους απέναντι σε συμπεριφορές με τις οποίες δε συμφωνούν'' (Παπαδόπουλος, 2007:67). ''Επιτρέπει τα παιδιά να επικοινωνήσουν με τον χαρακτήρα σε κλίμα ενσυναίσθησης και στοχασμού''. (Παπαδόπουλος, 2010:249)
Ημερολόγια/ Γράμματα/ Μηνύματα: Τα παιδιά που έχουν συμμετάσχει σε μια ιστορία γράφουν σε ρόλο ημερολόγιο για το πώς πέρασαν ή τι αισθάνθηκαν, γράφουν ένα γράμμα σε κάποιον από τους άλλους ρόλους ή αφήνουν ένα μήνυμα. ''Ιδωμένη μέσα από την επικοινωνιακή τους διάσταση, η γραφή τους είναι συνυφασμένη με την παραγωγή και την χρήση, με στόχο την έκφραση και την ανταλλαγή σημασιών'' (Παπαδόπουλος, 2007, σελ. 67)
Αντιστροφή ρόλου: Ενώ παίζουν μια ιστορία τα παιδιά αλλάζουν ρόλους έχοντας έτσι την ευκαιρία να δουν τα πράγματα από άλλη οπτική. Αλλάζοντας ρόλο γίνεσαι ο Άλλος που τόση ώρα στέκονταν απέναντί σου.
Διάδρομος της συνείδησης: Η τεχνική χρησιμοποιείται σε στιγμές διλήμματος. Ο ήρωας περνά από ένα διάδρομο που έχουν σχηματίσει τα υπόλοιπα παιδιά και περνώντας από το διάδρομο ακούει διάφορες γνώμες.
Φωνές στο κεφάλι: Ο ήρωας μιας ιστορίας ακούει τους άλλους σαν φωνές στο κεφάλι του. Ακούει γνώμες αντικρουόμενες κι έτσι έχει την ευκαιρία να δει τα πράγματα σφαιρικά. Η πολυπλοκότητα μιας κατάστασης εκφράζεται από τις αντικρουόμενες σκέψεις που ακούγονται σα μια συλλογική συνείδηση. ''Η τεχνική αυτή δημιουργεί κλίμα ευθύνης. Φέρνει τους συμμετέχοντες, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τον ένα κοντά στον άλλο, δυναμώνοντας τους δεσμούς εμπιστοσύνης. Ξυπνά αισθήματα τρυφερότητας, κατανόησης, αλλά και ρεαλισμού και σκληρότητας. Τους βοηθάει να αντιληφθούν τις αντικρουόμενες δυνάμεις που συνθέτουν και κυβερνούν τον άνθρωπο και τον κόσμο και να συλλάβουν το μέγεθος της μάχης των στοιχείων που τον αποτελούν''. (Παπαδόπουλος, 2010, σελ. 262)
Σκέψεις που λέγονται φωναχτά: Ο εμψυχωτής παγώνει τη δράση και ακουμπώντας κάποιον ρόλο του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει και να πει φωναχτά τι σκέφτεται εκείνη τη στιγμή. ''Στις ερωτήσεις οι συμμετέχοντες απαντούν σε ρόλο, αποκαλύπτοντας τις βαθύτερες σκέψεις τους, τα κίνητρα, τις προθέσεις, τις πραγματικές τους επιδιώξεις. Η ασφάλεια που τους δίνει ο ρόλος να αποκαλύπτουν τις πραγματικές αιτίες και προθέσεις καλλιεργεί την κριτική και στοχαστική τους ικανότητα, αφού τους ζητά να παρατηρήσουν ή να ξαναδούν τη στάση τους. Η αποστασιοποίηση τους βγάζει από τη δυναμική της δράσης και τους εισάγει σε έναν κόσμο ελέγχου της δράσης'' (Παπαδόπουλος, 2010, σελ. 253, 254)
Καρέκλα των αποκαλύψεων: Τα παιδιά κάθονται στην ανακριτική καρέκλα και απαντούν σε ρόλο ό, τι τους ρωτούν οι υπόλοιποι. ''Η τεχνική καθίσταται πρόσφορο μέσο διερεύνησης των ανθρώπινων σχέσεων, επιτρέποντας στα παιδιά να ρωτήσουν αυτά που πραγματικά ενδιαφέρονται να μάθουν για το ρόλο''. (Παπαδόπουλος, 2007, σελ. 67) ''Η καρέκλα των αποκαλύψεων επιτρέπει, επίσης, την ανάδειξη της απόκλισης στις γνώμες, έως και την 'εκ διαμέτρου' αντίθετη ερμηνεία των καταστάσεων. Οι συμμετέχοντες κατανοούν τη σημασία που έχει η οπτική γωνία και η συνακόλουθη ερμηνεία κάθε ανθρώπου για την ίδια κατάσταση''. (Παπαδόπουλος, 2010, σελ. 265)
Αναλογία: Ο εμψυχωτής δίνει μια ιστορία ως πλαίσιο δράσης η οποία αλληγορικά περιγράφει μια κατάσταση της καθημερινότητας των παιδιών. ''Με γνώμονα την ανακαλυπτική μάθηση τους εμπλέκει σε γνωστές καταστάσεις, οδηγώντας τους μέσα από τη στοχαστική διαδικασία στο ανοίκειο, ενώ με τον παραβολικό της χαρακτήρα διασφαλίζει την έμμεση προσέγγιση κοινωνικών ζητημάτων, των οποίων η άμεση διερεύνηση συχνά δεν είναι πρόσφορη''. (Παπαδόπουλος, 2007: 71) ''Ως χαρακτήρες της ιστορίας, αντιμετωπίζουν τα καυτά ερωτήματα σχετικά με τις έννοιες και τα ζητήματα, μέσα από την αποστασιοποίηση και τη σκέψη πάνω στη δράση'' (Παπαδόπουλος, 2010: 278)
Αποδοχή
Και γιατί να αποδεχτούμε το διαφορετικό; Η ερώτηση αυτή θα έπρεπε ίσως να είχε τεθεί στην αρχή της εισήγησής μου, καθώς μια αρνητική απάντηση ακυρώνει όλα τα προαναφερθέντα. Μια αυθόρμητη απάντηση είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία περιστοιχισμένοι από διαφορετικούς ανθρώπους και τα παιδιά, οι αυριανοί ενήλικες θα ζήσουν επίσης σε μια τέτοια κοινωνία.
Το θέμα της ετερότητας είναι τόσο μεγάλο και καλύπτει τόσους τομείς που είναι αδύνατον να καλυφθεί μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Το ίδιο και το θέμα της αποδοχής της. Αποφάσισα να θέσω αυτό το ερώτημα στο τέλος για να δώσω μια κάπως ιδιόμορφη απάντηση χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα από τη διδακτική μου εμπειρία. Το παράδειγμα που θα σας αναφέρω δεν απαντά απευθείας στην ερώτηση. Δημιουργεί όμως δυο εικόνες. Την εικόνα της τάξης πριν την αποδοχή του διαφορετικού και την εικόνα της τάξης μετά την αποδοχή. Την εικόνα αυτή περιγράφουν πολύ γλαφυρά τα λόγια του Μεριέ ''Με το να αξιώνεις ότι ο άλλος, ο τόσο στερημένος, μπορεί να είναι ικανός, ήδη του δίνεις φτερά'' (Μεριέ, 2004, σελ. 25)
Ο Άλλος δεν είναι τελικά παρά ο διπλανός σου στο θρανίο, ο γείτονάς σου, αυτός που βλέπεις κάθε μέρα. Αν απορρίψεις όλα τα διαφορετικά, αν τα αντιμετωπίσεις με εχθρότητα, τότε ακολουθείς ένα δρόμο μοναχικό.
Γιατί να αποδεχτούμε την ετερότητα; Θα αφήσω ανοιχτό το ερώτημα για να δώσει ο καθένας τη δική του απάντηση.
***Η παραπάνω εισήγηση ακούστηκε από την Σπυριδούλα Μπιρμπίλη στο Β΄θεατρολογικό Συνέδριο του Πανελλήνιου Επιστημονικού Συλλόγου Θεατρολόγων με θέμα:
METANAΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗ ΣΥΧΓΡΟΝΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΗΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ.
H Σπυριδούλα Μπιρπίλη είναι θεατρολόγος, απόφοιτη του τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος με τίτλο ''Το Δράμα και οι δημιουργικές τέχνες στην εκπαίδευση'' (University of Exeter/ UK). Από το 2004 διδάσκει σε δημοτικά σχολεία της Αττικής θεατρική αγωγή και σε δημόσια ΙΕΚ τα μαθήματα Ιστορία Ενδυμασίας και Θεατρικό Παιχνίδι, καθώς και το μάθημα Ιστορία Θεάτρου σε Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ). Έχει επίσης δουλέψει ως εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού σε προγράμματα οργανωμένα από συλλόγους γονέων δημοτικών σχολείων της Αττικής. Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων, ημερίδων και συνδιασκέψεων με θέμα το θεατρικό παιχνίδι, τη διερευνητική δραματοποίηση/ εκπαιδευτικό δράμα, τον αυτοσχεδιασμό, το παραμύθι, το κουκλοθέατρο και τη δραματοθεραπεία, με Έλληνες και ξένους εισηγητές- εμψυχωτές. Έχει συμμετάσχει στο πρώτο Forum νέων επιστημόνων το 2008 εμψυχώνοντας βιωματικό εργαστήριο με θέμα Η Διερευνητική Δραματοποίηση στο μάθημα της αγωγής του Πολίτη καθώς και στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών Πολιτιστικών Θεμάτων (Π.Ε.Ε.ΠΟ.ΘΕ) με τη μαθητική ταινία ''Παίζοντας με τη Γκουέρνικα''. Το 2011 συμμετείχε στο Διεθνές Συνέδριο Τέχνες και Γλώσσα εμψυχώνοντας βιωματικό εργαστήριο με θέμα ''Γραμματικοί κανόνες: Το εκπαιδευτικό Δράμα ως μέθοδος διδασκαλίας''. Είναι ενεργό μέλος του ΠΕΣΥΘ (Πανελλήνιος σύλλογος Θεατρολόγων) και του Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.
