Σπάσε κάθε κανόνα για να βρεις τον συγγραφικό σου εαυτό

απόδοση: Μπελίκα-Αντωνία Κουμπαρέλη

πηγή: http://diastixo.gr

Δέκα διάσημοι συγγραφείς προτείνουν τους δικούς τους κανόνες για το γράψιμο. Η αλήθεια τους αποδείχτηκε απ’ τη διαχρονικότητα του έργου τους:

ΡΕΪ ΜΠΡΑΝΤΜΠΕΡΙ

1. Αν γράφεις χωρίς κέφι, χωρίς ζήλο, χωρίς αγάπη, χωρίς χαρά, είσαι μισός συγγραφέας. Το άλλο σου μισό κλείνει το μάτι στην αγορά και το αυτί σου κόλλησε σε λεκτικά κολπάκια. Άρα δεν είσαι εσύ και ούτε ξέρεις ποιος είσαι. Γιατί για να είσαι συγγραφέας πρέπει να βρίσκεσαι σε κατάσταση έκστασης.

2. Όσο πιο γρήγορα γράφεις, τόσο πιο καλά, γιατί θα γράφεις τίμια. Θα είσαι σε επαφή με τον εαυτό σου. Η σκέψη είναι δισταγμός. Η καθυστέρηση είναι προσπάθεια για στιλ αντί να ορμάς στην αλήθεια σου που είναι το μόνο στιλ του γνήσιου γραφιά.

3. Δέξου την αλήθεια σου. Το υλικό που υπάρχει μέσα σου σε κάνει το άτομο που είσαι και γι’ αυτό είσαι απαραίτητος στους άλλους.

4. Αυτός που είσαι, είναι αυτό που ξέρεις. Γι’ αυτό μη φοβάσαι να γράψεις για όσα γνωρίζεις ή αισθάνεσαι.

5. Μη γράφεις για τα λεφτά ή τη δόξα. Θυμήσου ότι και τα δύο μπορεί να έρθουν ή όχι, μόνο αφού έχεις ομολογήσει τις καλύτερες, τις πιο προσωπικές σου αλήθειες.

6. Τάιζε τη Μούσα καθημερινά. Ζώντας καλά, παρατηρώντας ενόσω βιώνεις, διαβάζοντας και παρατηρώντας καθώς διαβάζεις. Έτσι τρέφεις τον πιο γνήσιο, αληθινό εαυτό σου. Κάνε συστηματικά εξάσκηση στο γράψιμο, στη μίμηση, σε όσους συγγραφείς αγαπάς. Είναι κι αυτοί τρόποι να κρατάς κοντά σου τη Μούσα. Παράλληλα χαλαρώνεις μ’ αυτές τις ασκήσεις κι έτσι δεν μπερδεύεσαι όταν όντως έχεις έμπνευση.

7. Μη φοβάσαι τις παραξενιές. Οι εφευρέσεις λέξεων, η εγρήγορση του μυστικού εαυτού σου, η γεύση του σκότους και τόσα άλλα που παριστάνεις ότι τα φοβάσαι, είναι σκιές που σου ανήκουν. Άφησέ τα να σε συναντήσουν για να βρεις τον συγγραφικό σου εαυτό.

8. Βρες τις εκπλήξεις σου. Η πλοκή είναι αποτυπώματα, βηματισμοί, ίχνη στο χιόνι ΑΦΟΥ οι ρόλοι σου βρίσκουν το δρόμο προς τους πιο απίστευτους προορισμούς. Η πλοκή φαίνεται ΜΕΤΑ το γεγονός, ποτέ πριν. Αν θες να εκπλαγούν οι αναγνώστες σου, προσπάθησε πρώτα να εκπλαγείς εσύ. Κι ύστερα ακολούθα τα χνάρια, να δεις πού σε οδηγούν.

9. Ορκίσου ότι θα κάνεις τη δουλειά για την οποία γεννήθηκες. Κανενός άλλου, μόνο τη δική σου. Να λες μέσα σου: «αυτό που κάνω είμαι εγώ, γι’ αυτό γεννήθηκα». Ορκίσου.

ΤΖΟΝ ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ

1. Ξέχνα την ιδέα ότι θα τελειώσεις και πότε. Ξέχνα τις 400 σελίδες και γράφε έστω και μια σελίδα την ημέρα, κάθε μέρα. Κι όταν όντως τελειώσεις, θα μείνεις άναυδος.

2. Γράφε ελεύθερα και αστραπιαία, πέτα τις σκέψεις σου χύμα στο χαρτί. Μη διορθώνεις ούτε να ξαναγράφεις προτού τελειώσεις όλο το βιβλίο. Το ξαναγράψιμο είναι συνήθως η δικαιολογία σου για να μη συνεχίσεις. Επίσης παρενοχλεί τη ροή και το ρυθμό που προέρχονται μόνο από ασυνείδητους συσχετισμούς με το υλικό σου.

3. Ξέχνα τη γενική έννοια «αναγνωστικό κοινό». Πρώτον επειδή το ανώνυμο, άγνωστο πλήθος θα σε πανικοβάλλει μέχρι θανάτου και δεύτερον επειδή, αντίθετα με το θέατρο, αυτό το κοινό δεν υπάρχει. Διαπίστωσα ότι μερικές φορές με βοηθάει να σκέφτομαι ένα συγκεκριμένο υπαρκτό άνθρωπο ή έναν φανταστικό και να γράφω μόνο γι’ αυτόν.

4. Αν σε βασανίζει μια σκηνή ή ένα υποκεφάλαιο, όμως πιστεύεις ότι πρέπει να το κρατήσεις, προσπέρασέ το και συνέχισε το γράψιμο. Όταν τελειώσεις το βιβλίο, ξαναγύρνα να το κοιτάξεις και τότε ίσως διαπιστώσεις ότι σε βασάνιζε γιατί δεν είχε λόγο ύπαρξης.

ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ

1. Ποτέ μη χρησιμοποιείς μια μεταφορά, παρομοίωση, φράση ή λέξη που έχεις διαβάσει στα ΜΜΕ.

2. Ποτέ μη βάζεις μια πολυσύλλαβη λέξη, όταν υπάρχει μια μικρότερη.

3. Αν γίνεται να κόψεις μια λέξη, να την κόβεις πάντα.

4. Ποτέ μη χρησιμοποιείς παθητική φωνή όπου μπορείς να χρησιμοποιήσεις την ενεργητική.

5. Ποτέ μη βάζεις μια ξενική λέξη, μια επιστημονική λέξη ή ορολογία όταν μπορείς να βρεις την αντίστοιχη απλή λέξη.

6. Σπάσε όλους τους παραπάνω κανόνες, γίνε βάρβαρος με τις λέξεις σου προκειμένου να γράψεις αυτό που θες.

ΑΝ ΕΝΡΑΪΤ

1. Τα πρώτα 12 χρόνια είναι τα χειρότερα.

2. Ο τρόπος για να γράψεις ένα βιβλίο είναι να κάτσεις κάτω και να γράψεις. Καλό το στιλό, καλή κι η δακτυλογράφηση ή όποιος τρόπος σε βολεύει, αρκεί να γράφεις.

3. Μόνο οι κακοί συγγραφείς πιστεύουν ότι το έργο τους αξίζει πραγματικά.

4. Οι περιγραφές είναι δύσκολες. Κάθε περιγραφή είναι η άποψή σου για τον κόσμο. Βρες τον τόπο σου.

5. Γράφε με όποιον τρόπο σ’ αρέσει. Η μυθιστορία φτιάχνεται από λέξεις σε σελίδες – η πραγματικότητα από κάτι άλλο. Δεν έχει σημασία πόσο αληθινή είναι η ιστορία σου ή πόσο φτιαχτή. Αυτό που μετράει είναι πόσο αναγκαία γίνεται στον αναγνώστη.

6. Προσπάθησε να είσαι ακριβής.

7. Φαντάσου ότι πεθαίνεις. Αν σε χτυπούσε μια θανατηφόρα αρρώστια, θα τέλειωνες το βιβλίο σου; Γιατί όχι; Αυτό που ενοχλεί εσένα που σου μένουν μόνο δέκα βδομάδες ζωής, είναι αυτό που καταστρέφει και το βιβλίο σου. Οπότε, άλλαξέ το. Σταμάτα να μαλώνεις με τον εαυτό σου. Άλλαξέ το. Είδες; Ήταν πανεύκολο. Και τελικά δεν πέθανες.

8. Διασκέδαζε όπως οι κανονικοί άνθρωποι.

9. Να ξέρεις ότι αν κάθεσαι στο γραφείο σου επί δεκαπέντε, είκοσι χρόνια, κάθε μέρα, έστω κι αν δε γράφεις τα Σαββατοκύριακα, κάτι αλλάζει μέσα σου. Αλλάζει ριζικά. Μπορεί να παραμείνεις νευρικός, αλλά κάτι άλλο θα έχει διορθωθεί. Κάτι που σε απελευθερώνει.

ΧΕΝΡΙ ΜΙΛΕΡ

1. Δούλευε ένα υλικό τη φορά μέχρι να το τελειώσεις. Ποτέ δύο βιβλία ή δύο ιστορίες ταυτόχρονα.
2. Μην αγχώνεσαι. Δούλευε ήρεμα, κεφάτα, αδιάφορα, σαν να μην είναι δικό σου το κείμενο.
4. Δούλευε με πρόγραμμα κι όχι ανάλογα με τη διάθεσή σου. Σταμάτα ακριβώς τη στιγμή που λέει το πρόγραμμά σου.
5. Όταν δεν μπορείς να δημιουργήσεις, μπορείς να εργάζεσαι.
6. Κάθε μέρα προχώρα παρακάτω χωρίς να ρίχνεις λίπασμα στις προηγούμενες σελίδες.
7. Μείνε κανονικός άνθρωπος. Δες κόσμο, βγες έξω, πιες αν σου έρθει.
8. Μην παριστάνεις το κουρασμένο μουλάρι ενώ είσαι άλογο κούρσας, αλλά γράφε μόνο όταν το απολαμβάνεις.
9. Ξέχνα το πρόγραμμα όποτε σου έρθει αλλά τήρησέ το πάλι την επόμενη μέρα.

10. Συγκεντρώσου. Εστίασε. Περιόρισε. Αφαίρεσε.
11. Ξέχνα τα βιβλία που θες να γράψεις. Συγκεντρώσου μόνο σε αυτό που γράφεις τώρα.
12. Το γράψιμο προηγείται πάντα. Η ζωγραφική, η μουσική, το σινεμά, οι φίλοι, όλα τα άλλα έπονται.

ΚΛΑΪΒ ΣΤΕΪΠΛ ΛΙΟΥΙΣ

1. Να χρησιμοποιείς τη γλώσσα έτσι, ώστε αυτό που θες να πεις να είναι απόλυτα σαφές· ώστε η φράση σου με τίποτα να μην υπονοεί κάτι διαφορετικό.
2. Διάλεγε πάντα την απλή ευθεία λέξη, αντί για την πολυσύλλαβη και ασαφή. Μην πλασάρεις υποσχέσεις κι αν το κάνεις, τήρησέ τες.
3. Μη χρησιμοποιείς ποτέ αφηρημένα ουσιαστικά όταν υπάρχουν πιο συγκεκριμένα. Αν θες να πεις «πέθαναν πολλοί» μη γράψεις «η θνησιμότητα αυξήθηκε», είναι μπούρδα.
4. Μη φορτώνεις το κείμενό σου με επίθετα για να περιγράψεις κάτι. Αντί της λέξης «τρομερό», γράψε μια περιγραφή που να τρομάζει. Αντί της λέξης «συγκλονιστικό» γράψε μια συγκλονιστική σκηνή. Όλα τα καλλωπιστικά λένε στον αναγνώστη να κάνει τη δουλειά του τεμπέλη συγγραφέα.
5. Πέτα τις βαρύγδουπες λέξεις όπως «καταλυτικά» όταν αρκεί το «πολύ», γιατί άμα στ’ αλήθεια χρειαστείς το «καταλυτικά», τι θα κάνεις;

ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΕΛΜΟΡ

1. Μην ξεκινάς ποτέ το βιβλίο σου με τον καιρό. Ο καιρός μπορεί να συνιστά ατμόσφαιρα ώστε να περιγράψεις την αντίδραση του ήρωά σου, άρα μην το παρατραβάς.
2. Απόφευγε τους προλόγους.

3. Μη βάζεις πολλά θαυμαστικά.
6. Πέτα τη λέξη «ξαφνικά» και τη φράση «ήταν κόλαση», όπως και κάθε φράση-κλισέ.
7. Πρόσεχε με τη χρήση διαλέκτου, χωριάτικης γλώσσας και τους ιδιωματισμούς.
8. Απόφευγε τις λεπτομερείς περιγραφές χαρακτήρων, τοπίων και αντικειμένων.
9. Πέτα τα κομμάτια που υποψιάζεσαι ότι θα προσπεράσουν και οι αναγνώστες. Αν αυτό που γράφεις μοιάζει με γραπτό, ξαναγράψ’ το να γίνει πιο φυσικό.

ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΦΡΑΝΖΕΝ

1. Ο αναγνώστης είναι φίλος, δεν είναι αντίπαλος ούτε θεατής.

2. Η λογοτεχνία που δεν είναι η προσωπική περιπέτεια του συγγραφέα στο άγνωστο ή το τρομακτικό, δεν αξίζει να γράφεται για όλα τα λεφτά του κόσμου.

3. Γράφε στο τρίτο πρόσωπο εκτός κι αν μια ουσιαστικά ξεχωριστή φωνή σε πρώτο πρόσωπο γίνεται ακαταμάχητη και σε κυριεύει.

5. Απ’ τη στιγμή που οι πληροφορίες κυκλοφορούν διεθνώς στο ίντερνετ, η ογκώδης έρευνα που μπαίνει στο μυθιστόρημα χάνει την αξία της και καταντά άχρηστη περιττολογία.

6. Η πιο γνήσια αυτοβιογραφική λογοτεχνία απαιτεί γνήσια εφεύρεση. Κανείς δεν έγραψε ποτέ κάτι πιο αυτοβιογραφικό απ’ τη Μεταμόρφωση του Κάφκα.

7. Καλύτερα να περιμένεις παρά να κυνηγάς την ιδέα.

8. Δε νομίζω ότι κάποιος με σύνδεση ίντερνετ στο γραφείο του γράφει καλή λογοτεχνία.

9. Τα ενδιαφέροντα ρήματα είναι σπανίως ενδιαφέροντα.

10. Πρέπει ν’ αγαπήσεις προτού μπορέσεις να γίνεις ανελέητος.

ΤΖΟΪΣ ΚΑΡΟΛ ΟΟΥΤΣ

1. Μην προσπαθείς να προβλέψεις τον «ιδανικό αναγνώστη» γιατί κι αν υπάρχει, τώρα διαβάζει κάποιον άλλον.

2. Γίνε ο κριτής και ο διορθωτής σου. Συμπονετικός αλλά ανελέητος!

4. Εκτός κι αν γράφεις κάτι πολύ αβανγκάρντ, δύσβατο, ασαφές και στραμπουληγμένο, πρόσεχε τη σύνταξη και τις παραγράφους. Αν δεν είναι κάτι πολύ μετα-μετα-μοντέρνο, ενδοκεντρικό, ομφαλοσκοπικό και προκλητικό, πρόσεχε για τις σχοινοτενείς λέξεις και διάλεγε τις πιο απλές απ’ τις φανφαρόνικες.

6. Να θυμάσαι τι είπε ο Όσκαρ Γουάιλντ: «Η λίγη ειλικρίνεια είναι επικίνδυνη και η πάρα πολλή απολύτως θανατηφόρα».

7. Διατήρησε το φως και την ελπίδα στην καρδιά σου αλλά να περιμένεις τα χειρότερα.

ΑΝΙ ΕΝΤΝΑ ΠΡΟΥ

1. Γράφε με προσοχή και αυτοσυγκέντρωση. Για να σιγουρέψεις την αργή δουλειά, γράφε με το χέρι και μόνο για θέματα που σε ενδιαφέρουν.

2. Εξέλιξε τη μαστοριά σου με πολύχρονη ανάγνωση διαφορετικής θεματολογίας.

3. Γράφε, ξαναγράφε και διόρθωνε και κόβε κάθε φράση, παράγραφο σελίδα, ιστορία, κεφάλαιο με υπομονή και πείσμα