ΖΟΟΜ
Έναρξη / Χαμηλώνουν τα φώτα. /Προβολή για 2-3 λεπτά. /Η εικόνα παγώνει στο έργο «Η Άνοιξη». /Τρίφωνο: ΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ (από τις Έξι Μέρες). / Προβολή για 2-3 λεπτά. / Η εικόνα παγώνει στο έργο «Το τέλος της πόλης».
ΗΘΟΠΟΙΟΣ: 2 Ποιήματα από τη συλλογή «Καρτ Ποστάλ»
(Στη σκηνή, πέφτει ο προβολέας στην ΠΠ, η οποία κάθεται μπροστά στο τραπέζι, κρατώντας ένα σημειωματάριο.
ΠΠ: Καλησπέρα σας. Ευχαριστώ που ήρθατε απόψε.
Δεν μπόρεσα να βρω κάποιον που θα ήθελα να μιλήσει για μένα- ευτυχώς όμως, σε μια βόλτα στον ανοιξιάτικο Κήπο, βρήκα τουλάχιστον τον εαυτό μου...
(Εμφανίζεται στην οθόνη, όρθια η ΠΠ στην αλέα με τις γλυσίνιες.)
Η ΠΠ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Καλησπέρα κι από εδώ...
Η ΠΠ ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ, μόλις ακούει τη φωνή στρέφει το κεφάλι προς την οθόνη: Ω! Χαίρομαι που ξαναβρισκόμαστε! Τι κάνεις;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Τι κάνω; Ε, ξέρεις τώρα...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Μην είσαι σίγουρη πως ξέρω... Αλήθεια, τι θα έλεγες να μου δώσεις μια μικρή συνέντευξη; Είναι ευκαιρία τώρα που βρεθήκαμε -και υπάρχουν και μάρτυρες...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Γιατί όχι; Τι θέλεις να με ρωτήσεις;
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Απλά πράγματα. Πες μου, κατ’ αρχήν τι νομίζεις πως έχεις κάνει μέχρι σήμερα...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Συγκεκριμένα; Να: έχω εκδώσει 14 ποιητικές συλλογές, 3 βιβλία πεζογραφίας, καμμιά 30ριά βιβλία δήθεν για παιδιά, καμιά 20ριά μεταφράσεις, έχω στο ενεργητικό μου και καμιά 200σαριά πίνακες ζωγραφικής, έχω και 2-3 σιντί με τραγούδια σε στίχους μου... Με συγχωρείς που μου έχεις γυρισμένη την πλάτη...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Μην ενοχλείσαι... Ξένες είμαστε; Θα μου δώσεις τώρα και κάποια βιογραφικά στοιχεία;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Βιογραφικά Στοιχεία
Τότε / Παρασκευή ίσως / Μ’ έκοψαν πάλι / Πρόχειρα παιδί από χρόνο: /
Σταυρό από πεντάλφα / Βαφτιστικά λουστρίνια από μαύρο ζώο /
Φιόγκο από μυαλό /Φόρεμα άλλο μέγεθος / Λόγια πετούμενα /
Χεράκια παγωμένα με μολύβι // Έπρεπε γρήγορα να μεγαλώσω πάλι /
Δε χωρούσα στο χαρτί μου //Έπρεπε να γυρίσω το χαρτί /
Πίσω στο δέντρο / Με τις δέκα κατευθύνσεις των κλαδιών //
Έπρεπε / Ζωντανό / Να μοιραστώ στα φύλλα-
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Κατατοπίστηκα. Πες μου, όμως, πώς άρχισες να γράφεις;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Α, η ιστορία αυτή, εφόσον χάνεται στα βάθη του περασμένου αιώνα, είναι πλέον ανεκδοτολογικού χαρακτήρα...
Άρχισα, όπως και όλοι οι λαοί στην αυγή της ιστορίας τους, με ποίηση. Και, μη έχοντας ανακαλύψει ακόμα τη γραφή, όπως και όλοι οι λαοί στην αυγή της ιστορίας τους, κατέφυγα κι εγώ στην προφορική ποίηση. Το πρώτο μου στιχούργημα πάντως, ήταν ήδη προχωρημένο καθώς είχε έντονο σουρεαλιστικό χαρακτήρα και πρόδιδε ικανότητα παρατήρησης, πρώιμη βαθιά γνώση του περιβάλλοντος κόσμου καθώς και μια παράξενη, έντονη αίσθηση απώλειας. Ήταν το εξής: Ούτε χέρι ούτε πόδι / ούτε αρνί ούτε χταπόδι. (Το ντοκουμέντο αυτό σώζεται, καταγεγραμμένο με το χέρι της γιαγιάς μου, σε ιστορικό επιστολικό δελτάριο σταλμένο από τη Μύκονο στη Μακρόνησο, με τη διευκρίνιση: Το παιδί μίλησε επιτέλους! Και είπε αυτά. )
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και μετά, πώς προχώρησες στο γραπτό λόγο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ε, μετά, τα πράγματα ακολούθησαν τη φυσιολογική τους εξέλιξη. Ανακάλυψα πρώτα τη φωτιά και κάηκα, μετά τον τροχό κι έπεσα από το ποδήλατο, μετά τη ζωγραφική και λερώθηκα, μετά τη μουσική και με έδειραν και, τέλος, τη γραφή και την ανάγνωση, στις οποίες και μπόρεσα να παραμείνω πιστή μέχρι σήμερα - εφόσον αυτές είναι οι μόνες μοναχικές ενασχολήσεις που ούτε κάνουν θόρυβο ούτε λερώνουν.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πότε έβγαλες το πρώτο σου βιβλίο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Την πρώτη μου ποιητική συλλογή την εξέδωσα νωρίτατα, ούσα ακόμα μαθήτρια γυμνασίου, (με το όνομα της προαναφερθείσας γιαγιάς), άργησα όμως να εκδώσω τα πρώτα μου παραμύθια: το έκανα μόνο αφού είχα ήδη πάρει πτυχίο Φιλοσοφικής. (Παρόλ’ αυτά, και πάλι ήταν νωρίς για κάτι τέτοιο: το να γράφουν και βιβλία δήθεν για παιδιά, οι δήθεν σοβαροί ποιητές, θα γινόταν μόδα τον επόμενο αιώνα...)
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με την ποίηση;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Κατάφερα να φτάσω στα 12 σχεδόν ανεπηρέαστη από τα ανούσια ή άσχετα ποιηματίδια των αναγνωστικών του σχολείου, (που σίγουρα επιλέγονταν ως αποτρεπτικά πιθανού μελλοντικού ενδιαφέροντος για την ποίηση). Λέω «σχεδόν» γιατί δεν μπόρεσα να αποφύγω μερικά «Κύπρο μας θα σε πάρουμε, μακάρι με λιθάρια / γιατί είμαστε ελληνόπουλα, γενναία παλικάρια!» ή «Ήρθε και φέτο άνοιξη, μάνα, γιορτάσι απλώνει / μα η άνοιξη που καρτερώ δεν κίνησε ακόμη / και συνοδεία θλιβερή περνούν εμπρός μου οι χρόνοι / Να σου στορήσω τους καημούς δε φτάνει μου το στόμα...
Στα δώδεκά μου, όμως, ανακάλυψα σε ξένο σπίτι τον «Λυρικό Βίο». Μάλλον με εντυπωσίασε στο εξώφυλλο το ιδιαιτέρως ποιητικό πορτρέτο του Αλαφροΐσκιωτου (που τότε δεν ήξερα ακόμα ότι ήταν ο πνευματικός μου παππούς – Αλήθεια: είχε βαφτίσει τη μαμά μου). Θυμάμαι ότι, διαβάζοντας, είχα νιώσει μεγάλη έξαψη: περηφάνια – σα να τα είχα γράψει εγώ αυτά τα ποιήματα-, αλλά και στενοχώρια – θα τα ήθελα λίγο λιγότερο «μεγαλόστομα». Το ίδιο βράδυ είχα αποφασίσει ότι «κι εγώ θα γράψω έτσι - αλλά καλύτερα!».
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Το αποφάσισες, λοιπόν, κι άρχισες να το προσπαθείς!
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ναι, και συνεχίζω....
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποιες ήταν οι βασικές επιρροές που δέχτηκες;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Τα εφηβικά μου διαβάσματα ήταν κι αυτά λίγο-πολύ τυχαία. Για παράδειγμα, στα 13 διάβασα Λειβαδίτη: Ήταν πατέρας μιας κοπελίτσας που πήγαινε στο ίδιο σχολείο με μένα, αλλά σε άλλο τμήμα (και δεν ήξερα ακόμα ότι είχε υπάρξει και συσκηνίτης με τον δικό μου πατέρα). Με επηρέασε πολύ. Το πρώτο μου βιβλίο, ποιήματα σοσιαλιστικού ρεαλισμού με ελάχιστες μεταφυσικές ανταύγειες, οφείλεται στην ανάγνωση των δικών του «νεαρών» ποιημάτων. Τον πραγματικά μεγάλο ποιητή Λειβαδίτη τον ανακάλυψα πολύ αργότερα, και τον αγάπησα εκ νέου. Σεφέρη διάβασα, πάλι τυχαία, στα 14: μια άλλη συμμαθήτριά μου έφερε στην τάξη ένα πακέτο με καμιά δεκαριά αντίτυπα από τα «Ποιήματα» που κάποιος πελάτης το είχε ξεχάσει στο ταξί του πατέρα της, και μας τα μοίρασε. Ο Σεφέρης δεν με άγγιξε καθόλου, τον βρήκα «στεγνό», χωρίς πρασινάδα. (Κι αυτόν τον ανακάλυψα εκ νέου αργότερα – δυστυχώς πολύ αργά, γιατί είχα ήδη ανακαλύψει τον Έλιοτ...) Την ίδια περίπου εποχή διάβασα Βάρναλη και Σολωμό (με συγκίνηση αλλά και συγκατάβαση). Η ποιητικότητα του Ρίτσου, στην πρώτη επαφή, χάθηκε κάτω από την πληθωρικότητά της. Εξακολουθώ όμως να ψάχνω αυτό το πλούσιο υλικό...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποιος όμως, εντέλει, σε επηρέασε αποφασιστικά;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Αααα, η μεγάλη αποκάλυψη για μένα ήρθε με την ανακάλυψη του Ελύτη: Διάβασα το «Άξιον Εστί» και συγκλονίστηκα. Την επομένη - ώρα Θρησκευτικών στο σχολείο -, ξέσπασα ξαφνικά σε κλάματα (σημειωτέον: δεν κλαίω ποτέ). Με έβγαλαν από την τάξη νομίζοντας ότι κάτι έχω πάθει. Άντε τώρα να τους εξηγήσεις ότι είχες φλασιά ένα στίχο: Αγγίζεις το νου μου και πονεί το Βρέφος της Άνοιξης / Τιμωρείς το χέρι μου και στα σκότη λευκαίνεται! Να τους εξηγήσεις πως εκείνη τη στιγμή σου είχε αποκαλυφθεί η αποστολή και η μοίρα του Ποιητή...
Στον Ελύτη οφείλω όλα μου τα επόμενα βιβλία – καθώς κι αυτά που δεν έχω γράψει ακόμα...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Τι θα έλεγες πως χαρακτηρίζει την ποίησή σου, αν σου ζητούσαν να της βάλεις έναν τίτλο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Υπονοώ περισσότερα απ’ όσα / Μπορώ να φανταστώ: /
Γράφω.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πες μου κάτι για το πρόσφατο βιβλίο σου, τα Χίλια Φύλλα...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ναι... Αυτό το βιβλίο έχει ανάμεσα στις σελίδες του τέσσερις «οικογένειες» φύλλων από διαφορετικές συνομοταξίες – τέσσερις ετεροθαλείς ενότητες. Στεγάζει ποιήματα που γράφτηκαν κατά τα τελευταία 7 χρόνια – κατά το νόμιμο διάστημα για την ολοκλήρωση κάποιου κύκλου (έρωτα, ανανέωσης των κυττάρων, πένθους)… Ποιήματα που γράφτηκαν όπως πρέπει να γράφονται τα ποιήματα: «δύσκολα και απρόθυμα».
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Κάποιο δείγμα;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ανίδεος συνέχιζε / Σαν το κομμένο άνθος να ελπίζει /
Από την άλλη την πλευρά / Γυάλινου χρόνου /Ότι ζει // Όμως /
Διαθλώμενος σε μακριές σιωπές / Ανίδεος / Στην αιωνιότητα /
Εθιζόταν-
Σ’ αυτό το βιβλίο κάνω μια σημαντική ανακάλυψη:
Καθώς οι ερωτήσεις έχουν λείψει όλα είναι η απάντηση-
Κι άλλη μια για τη φύση και τη μοίρα των ποιημάτων:
Λοξά πατήματα πουλιών / Ιερογλυφικά / Στην άμμο / Ποιήματα /
Ομοιωματικά /Ομοιωματικά / Ομοιωματικά // Άνεμος-
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και κάτι άλλο: Πες μου πώς η ενασχόλησή σου και με τη ζωγραφική επηρεάζει ή /και συνδέεται με την ποίησή σου;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πάντα έλεγα ότι όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη – εννοώντας το ζητούμενο του καθενός, π.χ. την αυτογνωσία... Όλοι οι τρόποι έκφρασης έχουν κοινή πηγή και κατεύθυνση. Είναι θέμα στιγμής ή συγκυριών το τι θα επιλέξεις ή τι θα σε επιλέξει για να προχωρήσεις... Φυσικά πρέπει να έχεις εντοπίσει νωρίς τις δυνατότητές σου και να έχεις καλλιεργήσει τις δεξιότητές σου – για να μπορέσεις να κάνεις χρήση.
Εγώ καλλιέργησα εξίσου και τις δυο μου δεξιότητες – για να καταφεύγω στη μια όταν η άλλη μου κάνει τη δύσκολη. Έχω γράψει χιλιόμετρα, και άλλα τόσα έχω ζωγραφίσει. Φαίνεται όμως ότι αυτή τη δεύτερη τέχνη την ασκούσα πάντα με κάπως μεγαλύτερη μυστικότητα και μυστικοπάθεια. Με αποτέλεσμα να έχω εκδώσει πάρα πολλά βιβλία, να έχω εκτεθεί με τα γραπτά μου πολλές φορές, αλλά να κάνω την πρώτη μου έκθεση ζωγραφικής μόλις φέτος! Είπαμε, όμως, ο χρόνος είναι σχετικός και άσχετος... Η έκθεση, που συνδυάστηκε με παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου μου, είχε τίτλο: Εικόνες με λόγο & χωρίς λόγια: αυτό απαντά στην ερώτησή σου, πώς επηρεάζει η μία τέχνη την άλλη και πώς συνδέονται...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Παρόλο που η ποίησή σου είναι μάλλον «σκοτεινή», ερμητική θα λέγαμε, γράφεις και βιβλία για παιδιά. Αυτό πάλι πώς συνδέεται;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πρώτον, σ’ αυτό ακριβώς οφείλω την όποια «ισορροπία» μου. Ισορροπώ το σκοτεινό με το φωτεινό. «Κι από την άλλη όψη είμαι ο ίδιος...» όπως γράφει ο Ελύτης...
Δεύτερον, ποτέ δεν έγραψα ούτε και θα γράψω «βιβλία για παιδιά» - γράφω πάντα για συνομήλικούς μου, δηλ. για «παιδιά» πάσης ηλικίας... Για χθεσινά, σημερινά και αυριανά παιδιά – εννοώ ανθρώπους με αθωότητα, πρασινάδα και, οπωσδήποτε, χιούμορ ή ικανότητα, ας πούμε, περιστασιακής πρόσληψης κάποιας παραμυθητικής, παιγνιώδους, σουρεαλιστικής άποψης της άχαρης πραγματικότητας.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ν’ ακούσουμε κάτι από αυτή την άλλη όψη σου;
ΤΑΣΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ + Ερμιόνη: Ένα τραγούδι με την κιθάρα του. ΤΟ ΠΑΠΙ
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και ας κλείσουμε σοβαρά: - μια που ανέφερες την «πραγματικότητα» -: Ποια η γνώμη σου για το ρόλο της ποίησης εν μέσω οικονομικών και λοιπών κρίσεων, και δη, μέσα σε έναν ομολογουμένως αντιποιητικό κόσμο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Η ποίηση – έχω πει και το πιστεύω – είναι το μοναδικό μας άλλοθι! Το μόνο που μας θυμίζει ακόμα το μέρος της φύσης του ανθρώπου που μετέχει του θείου. Δεν μας συμφέρει καθόλου να το χάσουμε!
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Θα μπορούσα να σου κάνω κι άλλες ερωτήσεις, αλλά, ξέρεις, ανάμεσα στους μάρτυρες βρίσκονται εδώ και δυο φίλες σου που θέλουν να σου κάνουν κι αυτές από μια ερώτηση...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Α, ωραία... Γιατί εσένα αρχίζω να σε βαριέμαι...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πρώτα η Αγγελική:
ΑΓΓΕΛΙΚΗ: Είσαι παρούσα στην πρώτη μέρα, στην πρώτη ώρα της Δημιουργίας. Ποιο είναι το δικό σου Γεννηθήτω;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Χμ. Η ερώτηση μάλλον δεν εμπίπτει στην κατηγορία των απλών ερωτήσεων... Ας απαντηθεί λοιπόν, καλύτερα, από ένα απόσπασμα ποιήματος -ελπίζοντας να συννενοηθούμε σε άλλες συχνότητες:
Έτος του Ποντικού /Νύχτα /Άθροισμα των νυχτών απ’ την αρχή του χρόνου /Άπατη /Χάος /Και ψύχος συμπαγές /Και καταπέτασμα ωκεανών /Κρεμάμενο απ’ το κέρας της σελήνης // Ωδίνες σχήμα θόλου, πορφυρό περίνεο /
Ω μέγα, τόσο πυκνοκατοικημένο το Μηδέν /Από νεκρούς αγέννητους∙/
Και διαρρηγνύεται. // Δώδεκα πάρα πέντε. Έκρηξη. /Δίνη από ψυχές λάθρα γλιστρά βουΐζοντας στο ρήγμα // Κι’ αίφνης, σε μιλιρέμ μετρήσιμη /
Μια φοβερή αντίληψη, το εγώ, ενανθρωπίζομαι.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και τώρα μια ερώτηση από τη Λίνα – παρακαλώ, να είναι κάπως πιο ανάλαφρη...
ΛΙΝΑ: Ποια νιώθεις πως είναι η πατρίδα σου;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια – Οπωσδήποτε. Το γράφει και ο τοίχος στη γειτονιά μου (δεν το έγραψα όμως εγώ!). Και ο απέναντι τοίχος συμπληρώνει: Είμαστε όλοι μετανάστες...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Η ερώτηση δεν ήταν πιο ανάλαφρη, η απάντηση, πάντως, είναι! Θέλεις μήπως να προσθέσεις κάτι;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: .........Γρουμφ!
Προβολή 2-3 λεπτά. / Η εικόνα παγώνει στο έργο «Το δαχτυλίδι». /
ΗΘΟΠΟΙΟΣ: 2 ποιήματα από το «Το Μαύρο Άλμπουμ». / ΤΡΙΦΩΝΟ: Είχα ένα αγόρι...
Έναρξη / Χαμηλώνουν τα φώτα. /Προβολή για 2-3 λεπτά. /Η εικόνα παγώνει στο έργο «Η Άνοιξη». /Τρίφωνο: ΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ (από τις Έξι Μέρες). / Προβολή για 2-3 λεπτά. / Η εικόνα παγώνει στο έργο «Το τέλος της πόλης».
ΗΘΟΠΟΙΟΣ: 2 Ποιήματα από τη συλλογή «Καρτ Ποστάλ»
(Στη σκηνή, πέφτει ο προβολέας στην ΠΠ, η οποία κάθεται μπροστά στο τραπέζι, κρατώντας ένα σημειωματάριο.
ΠΠ: Καλησπέρα σας. Ευχαριστώ που ήρθατε απόψε.
Δεν μπόρεσα να βρω κάποιον που θα ήθελα να μιλήσει για μένα- ευτυχώς όμως, σε μια βόλτα στον ανοιξιάτικο Κήπο, βρήκα τουλάχιστον τον εαυτό μου...
(Εμφανίζεται στην οθόνη, όρθια η ΠΠ στην αλέα με τις γλυσίνιες.)
Η ΠΠ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Καλησπέρα κι από εδώ...
Η ΠΠ ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ, μόλις ακούει τη φωνή στρέφει το κεφάλι προς την οθόνη: Ω! Χαίρομαι που ξαναβρισκόμαστε! Τι κάνεις;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Τι κάνω; Ε, ξέρεις τώρα...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Μην είσαι σίγουρη πως ξέρω... Αλήθεια, τι θα έλεγες να μου δώσεις μια μικρή συνέντευξη; Είναι ευκαιρία τώρα που βρεθήκαμε -και υπάρχουν και μάρτυρες...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Γιατί όχι; Τι θέλεις να με ρωτήσεις;
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Απλά πράγματα. Πες μου, κατ’ αρχήν τι νομίζεις πως έχεις κάνει μέχρι σήμερα...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Συγκεκριμένα; Να: έχω εκδώσει 14 ποιητικές συλλογές, 3 βιβλία πεζογραφίας, καμμιά 30ριά βιβλία δήθεν για παιδιά, καμιά 20ριά μεταφράσεις, έχω στο ενεργητικό μου και καμιά 200σαριά πίνακες ζωγραφικής, έχω και 2-3 σιντί με τραγούδια σε στίχους μου... Με συγχωρείς που μου έχεις γυρισμένη την πλάτη...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Μην ενοχλείσαι... Ξένες είμαστε; Θα μου δώσεις τώρα και κάποια βιογραφικά στοιχεία;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Βιογραφικά Στοιχεία
Τότε / Παρασκευή ίσως / Μ’ έκοψαν πάλι / Πρόχειρα παιδί από χρόνο: /
Σταυρό από πεντάλφα / Βαφτιστικά λουστρίνια από μαύρο ζώο /
Φιόγκο από μυαλό /Φόρεμα άλλο μέγεθος / Λόγια πετούμενα /
Χεράκια παγωμένα με μολύβι // Έπρεπε γρήγορα να μεγαλώσω πάλι /
Δε χωρούσα στο χαρτί μου //Έπρεπε να γυρίσω το χαρτί /
Πίσω στο δέντρο / Με τις δέκα κατευθύνσεις των κλαδιών //
Έπρεπε / Ζωντανό / Να μοιραστώ στα φύλλα-
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Κατατοπίστηκα. Πες μου, όμως, πώς άρχισες να γράφεις;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Α, η ιστορία αυτή, εφόσον χάνεται στα βάθη του περασμένου αιώνα, είναι πλέον ανεκδοτολογικού χαρακτήρα...
Άρχισα, όπως και όλοι οι λαοί στην αυγή της ιστορίας τους, με ποίηση. Και, μη έχοντας ανακαλύψει ακόμα τη γραφή, όπως και όλοι οι λαοί στην αυγή της ιστορίας τους, κατέφυγα κι εγώ στην προφορική ποίηση. Το πρώτο μου στιχούργημα πάντως, ήταν ήδη προχωρημένο καθώς είχε έντονο σουρεαλιστικό χαρακτήρα και πρόδιδε ικανότητα παρατήρησης, πρώιμη βαθιά γνώση του περιβάλλοντος κόσμου καθώς και μια παράξενη, έντονη αίσθηση απώλειας. Ήταν το εξής: Ούτε χέρι ούτε πόδι / ούτε αρνί ούτε χταπόδι. (Το ντοκουμέντο αυτό σώζεται, καταγεγραμμένο με το χέρι της γιαγιάς μου, σε ιστορικό επιστολικό δελτάριο σταλμένο από τη Μύκονο στη Μακρόνησο, με τη διευκρίνιση: Το παιδί μίλησε επιτέλους! Και είπε αυτά. )
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και μετά, πώς προχώρησες στο γραπτό λόγο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ε, μετά, τα πράγματα ακολούθησαν τη φυσιολογική τους εξέλιξη. Ανακάλυψα πρώτα τη φωτιά και κάηκα, μετά τον τροχό κι έπεσα από το ποδήλατο, μετά τη ζωγραφική και λερώθηκα, μετά τη μουσική και με έδειραν και, τέλος, τη γραφή και την ανάγνωση, στις οποίες και μπόρεσα να παραμείνω πιστή μέχρι σήμερα - εφόσον αυτές είναι οι μόνες μοναχικές ενασχολήσεις που ούτε κάνουν θόρυβο ούτε λερώνουν.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πότε έβγαλες το πρώτο σου βιβλίο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Την πρώτη μου ποιητική συλλογή την εξέδωσα νωρίτατα, ούσα ακόμα μαθήτρια γυμνασίου, (με το όνομα της προαναφερθείσας γιαγιάς), άργησα όμως να εκδώσω τα πρώτα μου παραμύθια: το έκανα μόνο αφού είχα ήδη πάρει πτυχίο Φιλοσοφικής. (Παρόλ’ αυτά, και πάλι ήταν νωρίς για κάτι τέτοιο: το να γράφουν και βιβλία δήθεν για παιδιά, οι δήθεν σοβαροί ποιητές, θα γινόταν μόδα τον επόμενο αιώνα...)
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποια ήταν η πρώτη σου επαφή με την ποίηση;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Κατάφερα να φτάσω στα 12 σχεδόν ανεπηρέαστη από τα ανούσια ή άσχετα ποιηματίδια των αναγνωστικών του σχολείου, (που σίγουρα επιλέγονταν ως αποτρεπτικά πιθανού μελλοντικού ενδιαφέροντος για την ποίηση). Λέω «σχεδόν» γιατί δεν μπόρεσα να αποφύγω μερικά «Κύπρο μας θα σε πάρουμε, μακάρι με λιθάρια / γιατί είμαστε ελληνόπουλα, γενναία παλικάρια!» ή «Ήρθε και φέτο άνοιξη, μάνα, γιορτάσι απλώνει / μα η άνοιξη που καρτερώ δεν κίνησε ακόμη / και συνοδεία θλιβερή περνούν εμπρός μου οι χρόνοι / Να σου στορήσω τους καημούς δε φτάνει μου το στόμα...
Στα δώδεκά μου, όμως, ανακάλυψα σε ξένο σπίτι τον «Λυρικό Βίο». Μάλλον με εντυπωσίασε στο εξώφυλλο το ιδιαιτέρως ποιητικό πορτρέτο του Αλαφροΐσκιωτου (που τότε δεν ήξερα ακόμα ότι ήταν ο πνευματικός μου παππούς – Αλήθεια: είχε βαφτίσει τη μαμά μου). Θυμάμαι ότι, διαβάζοντας, είχα νιώσει μεγάλη έξαψη: περηφάνια – σα να τα είχα γράψει εγώ αυτά τα ποιήματα-, αλλά και στενοχώρια – θα τα ήθελα λίγο λιγότερο «μεγαλόστομα». Το ίδιο βράδυ είχα αποφασίσει ότι «κι εγώ θα γράψω έτσι - αλλά καλύτερα!».
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Το αποφάσισες, λοιπόν, κι άρχισες να το προσπαθείς!
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ναι, και συνεχίζω....
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποιες ήταν οι βασικές επιρροές που δέχτηκες;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Τα εφηβικά μου διαβάσματα ήταν κι αυτά λίγο-πολύ τυχαία. Για παράδειγμα, στα 13 διάβασα Λειβαδίτη: Ήταν πατέρας μιας κοπελίτσας που πήγαινε στο ίδιο σχολείο με μένα, αλλά σε άλλο τμήμα (και δεν ήξερα ακόμα ότι είχε υπάρξει και συσκηνίτης με τον δικό μου πατέρα). Με επηρέασε πολύ. Το πρώτο μου βιβλίο, ποιήματα σοσιαλιστικού ρεαλισμού με ελάχιστες μεταφυσικές ανταύγειες, οφείλεται στην ανάγνωση των δικών του «νεαρών» ποιημάτων. Τον πραγματικά μεγάλο ποιητή Λειβαδίτη τον ανακάλυψα πολύ αργότερα, και τον αγάπησα εκ νέου. Σεφέρη διάβασα, πάλι τυχαία, στα 14: μια άλλη συμμαθήτριά μου έφερε στην τάξη ένα πακέτο με καμιά δεκαριά αντίτυπα από τα «Ποιήματα» που κάποιος πελάτης το είχε ξεχάσει στο ταξί του πατέρα της, και μας τα μοίρασε. Ο Σεφέρης δεν με άγγιξε καθόλου, τον βρήκα «στεγνό», χωρίς πρασινάδα. (Κι αυτόν τον ανακάλυψα εκ νέου αργότερα – δυστυχώς πολύ αργά, γιατί είχα ήδη ανακαλύψει τον Έλιοτ...) Την ίδια περίπου εποχή διάβασα Βάρναλη και Σολωμό (με συγκίνηση αλλά και συγκατάβαση). Η ποιητικότητα του Ρίτσου, στην πρώτη επαφή, χάθηκε κάτω από την πληθωρικότητά της. Εξακολουθώ όμως να ψάχνω αυτό το πλούσιο υλικό...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ποιος όμως, εντέλει, σε επηρέασε αποφασιστικά;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Αααα, η μεγάλη αποκάλυψη για μένα ήρθε με την ανακάλυψη του Ελύτη: Διάβασα το «Άξιον Εστί» και συγκλονίστηκα. Την επομένη - ώρα Θρησκευτικών στο σχολείο -, ξέσπασα ξαφνικά σε κλάματα (σημειωτέον: δεν κλαίω ποτέ). Με έβγαλαν από την τάξη νομίζοντας ότι κάτι έχω πάθει. Άντε τώρα να τους εξηγήσεις ότι είχες φλασιά ένα στίχο: Αγγίζεις το νου μου και πονεί το Βρέφος της Άνοιξης / Τιμωρείς το χέρι μου και στα σκότη λευκαίνεται! Να τους εξηγήσεις πως εκείνη τη στιγμή σου είχε αποκαλυφθεί η αποστολή και η μοίρα του Ποιητή...
Στον Ελύτη οφείλω όλα μου τα επόμενα βιβλία – καθώς κι αυτά που δεν έχω γράψει ακόμα...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Τι θα έλεγες πως χαρακτηρίζει την ποίησή σου, αν σου ζητούσαν να της βάλεις έναν τίτλο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Υπονοώ περισσότερα απ’ όσα / Μπορώ να φανταστώ: /
Γράφω.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πες μου κάτι για το πρόσφατο βιβλίο σου, τα Χίλια Φύλλα...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ναι... Αυτό το βιβλίο έχει ανάμεσα στις σελίδες του τέσσερις «οικογένειες» φύλλων από διαφορετικές συνομοταξίες – τέσσερις ετεροθαλείς ενότητες. Στεγάζει ποιήματα που γράφτηκαν κατά τα τελευταία 7 χρόνια – κατά το νόμιμο διάστημα για την ολοκλήρωση κάποιου κύκλου (έρωτα, ανανέωσης των κυττάρων, πένθους)… Ποιήματα που γράφτηκαν όπως πρέπει να γράφονται τα ποιήματα: «δύσκολα και απρόθυμα».
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Κάποιο δείγμα;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Ανίδεος συνέχιζε / Σαν το κομμένο άνθος να ελπίζει /
Από την άλλη την πλευρά / Γυάλινου χρόνου /Ότι ζει // Όμως /
Διαθλώμενος σε μακριές σιωπές / Ανίδεος / Στην αιωνιότητα /
Εθιζόταν-
Σ’ αυτό το βιβλίο κάνω μια σημαντική ανακάλυψη:
Καθώς οι ερωτήσεις έχουν λείψει όλα είναι η απάντηση-
Κι άλλη μια για τη φύση και τη μοίρα των ποιημάτων:
Λοξά πατήματα πουλιών / Ιερογλυφικά / Στην άμμο / Ποιήματα /
Ομοιωματικά /Ομοιωματικά / Ομοιωματικά // Άνεμος-
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και κάτι άλλο: Πες μου πώς η ενασχόλησή σου και με τη ζωγραφική επηρεάζει ή /και συνδέεται με την ποίησή σου;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πάντα έλεγα ότι όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη – εννοώντας το ζητούμενο του καθενός, π.χ. την αυτογνωσία... Όλοι οι τρόποι έκφρασης έχουν κοινή πηγή και κατεύθυνση. Είναι θέμα στιγμής ή συγκυριών το τι θα επιλέξεις ή τι θα σε επιλέξει για να προχωρήσεις... Φυσικά πρέπει να έχεις εντοπίσει νωρίς τις δυνατότητές σου και να έχεις καλλιεργήσει τις δεξιότητές σου – για να μπορέσεις να κάνεις χρήση.
Εγώ καλλιέργησα εξίσου και τις δυο μου δεξιότητες – για να καταφεύγω στη μια όταν η άλλη μου κάνει τη δύσκολη. Έχω γράψει χιλιόμετρα, και άλλα τόσα έχω ζωγραφίσει. Φαίνεται όμως ότι αυτή τη δεύτερη τέχνη την ασκούσα πάντα με κάπως μεγαλύτερη μυστικότητα και μυστικοπάθεια. Με αποτέλεσμα να έχω εκδώσει πάρα πολλά βιβλία, να έχω εκτεθεί με τα γραπτά μου πολλές φορές, αλλά να κάνω την πρώτη μου έκθεση ζωγραφικής μόλις φέτος! Είπαμε, όμως, ο χρόνος είναι σχετικός και άσχετος... Η έκθεση, που συνδυάστηκε με παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου μου, είχε τίτλο: Εικόνες με λόγο & χωρίς λόγια: αυτό απαντά στην ερώτησή σου, πώς επηρεάζει η μία τέχνη την άλλη και πώς συνδέονται...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Παρόλο που η ποίησή σου είναι μάλλον «σκοτεινή», ερμητική θα λέγαμε, γράφεις και βιβλία για παιδιά. Αυτό πάλι πώς συνδέεται;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πρώτον, σ’ αυτό ακριβώς οφείλω την όποια «ισορροπία» μου. Ισορροπώ το σκοτεινό με το φωτεινό. «Κι από την άλλη όψη είμαι ο ίδιος...» όπως γράφει ο Ελύτης...
Δεύτερον, ποτέ δεν έγραψα ούτε και θα γράψω «βιβλία για παιδιά» - γράφω πάντα για συνομήλικούς μου, δηλ. για «παιδιά» πάσης ηλικίας... Για χθεσινά, σημερινά και αυριανά παιδιά – εννοώ ανθρώπους με αθωότητα, πρασινάδα και, οπωσδήποτε, χιούμορ ή ικανότητα, ας πούμε, περιστασιακής πρόσληψης κάποιας παραμυθητικής, παιγνιώδους, σουρεαλιστικής άποψης της άχαρης πραγματικότητας.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Ν’ ακούσουμε κάτι από αυτή την άλλη όψη σου;
ΤΑΣΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ + Ερμιόνη: Ένα τραγούδι με την κιθάρα του. ΤΟ ΠΑΠΙ
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και ας κλείσουμε σοβαρά: - μια που ανέφερες την «πραγματικότητα» -: Ποια η γνώμη σου για το ρόλο της ποίησης εν μέσω οικονομικών και λοιπών κρίσεων, και δη, μέσα σε έναν ομολογουμένως αντιποιητικό κόσμο;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Η ποίηση – έχω πει και το πιστεύω – είναι το μοναδικό μας άλλοθι! Το μόνο που μας θυμίζει ακόμα το μέρος της φύσης του ανθρώπου που μετέχει του θείου. Δεν μας συμφέρει καθόλου να το χάσουμε!
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Θα μπορούσα να σου κάνω κι άλλες ερωτήσεις, αλλά, ξέρεις, ανάμεσα στους μάρτυρες βρίσκονται εδώ και δυο φίλες σου που θέλουν να σου κάνουν κι αυτές από μια ερώτηση...
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Α, ωραία... Γιατί εσένα αρχίζω να σε βαριέμαι...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Πρώτα η Αγγελική:
ΑΓΓΕΛΙΚΗ: Είσαι παρούσα στην πρώτη μέρα, στην πρώτη ώρα της Δημιουργίας. Ποιο είναι το δικό σου Γεννηθήτω;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Χμ. Η ερώτηση μάλλον δεν εμπίπτει στην κατηγορία των απλών ερωτήσεων... Ας απαντηθεί λοιπόν, καλύτερα, από ένα απόσπασμα ποιήματος -ελπίζοντας να συννενοηθούμε σε άλλες συχνότητες:
Έτος του Ποντικού /Νύχτα /Άθροισμα των νυχτών απ’ την αρχή του χρόνου /Άπατη /Χάος /Και ψύχος συμπαγές /Και καταπέτασμα ωκεανών /Κρεμάμενο απ’ το κέρας της σελήνης // Ωδίνες σχήμα θόλου, πορφυρό περίνεο /
Ω μέγα, τόσο πυκνοκατοικημένο το Μηδέν /Από νεκρούς αγέννητους∙/
Και διαρρηγνύεται. // Δώδεκα πάρα πέντε. Έκρηξη. /Δίνη από ψυχές λάθρα γλιστρά βουΐζοντας στο ρήγμα // Κι’ αίφνης, σε μιλιρέμ μετρήσιμη /
Μια φοβερή αντίληψη, το εγώ, ενανθρωπίζομαι.
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Και τώρα μια ερώτηση από τη Λίνα – παρακαλώ, να είναι κάπως πιο ανάλαφρη...
ΛΙΝΑ: Ποια νιώθεις πως είναι η πατρίδα σου;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: Πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια – Οπωσδήποτε. Το γράφει και ο τοίχος στη γειτονιά μου (δεν το έγραψα όμως εγώ!). Και ο απέναντι τοίχος συμπληρώνει: Είμαστε όλοι μετανάστες...
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΟΜ: Η ερώτηση δεν ήταν πιο ανάλαφρη, η απάντηση, πάντως, είναι! Θέλεις μήπως να προσθέσεις κάτι;
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ: .........Γρουμφ!
Προβολή 2-3 λεπτά. / Η εικόνα παγώνει στο έργο «Το δαχτυλίδι». /
ΗΘΟΠΟΙΟΣ: 2 ποιήματα από το «Το Μαύρο Άλμπουμ». / ΤΡΙΦΩΝΟ: Είχα ένα αγόρι...
