Πανδοχείο. Σαν δεύτερο σπίτι υποθέτω.
Αφιερώνεις χρόνο και ενέργεια. Έχουν εκπληρωθεί οι προσδοκίες σου αναφορικά με
αυτήν την ιστορία;
Είναι πραγματικά
ένα σπίτι όπου καλλιεργώ την αίσθηση [ή την αυταπάτη] της φιλοξενίας των
συγγραφέων που διαβάζω και της συνομιλίας μαζί τους, κάθε φορά που οι φράσεις
τους με κάνουν να σκέφτομαι, να διαφωνώ ή να φωτίζομαι ή όταν πράγματι μου
απαντούν στις δικές μου αδιάκριτες ερωτήσεις περί των δικών τους γραφών και
αναγνωσμάτων (το τελευταίο στην ειδικότερη στήλη Αίθριο).
Σε αυτό το
πανδοχείο οι διάδρομοι δεν καταλήγουν πουθενά και οι προσδοκίες δεν
εκπληρώνονται ποτέ γιατί οι λόγοι λειτουργίας του [η προσωπική έκφραση, το
μοίρασμα της αναγνωστικής απόλαυσης, η αρχειοθέτηση των αναγνώσεών μου, η
δοκιμασία σε προσωπικά κείμενα, η αναζήτηση συναρπαστικών ή αξιανάγνωστων
βιβλίων, η εξοικείωση με ολόκληρο το λογοτεχνικό σύμπαν] δεν είναι δυνατόν να
σταματήσουν ποτέ. Δεν σας κρύβω μάλιστα ότι, ενώ εδώ και χρόνια γράφω τα δικά
μου κείμενα, συνήθως τα αφήνω στη μέση για να ασχοληθώ με ένα νέο ή παλαιότερο βιβλίο
που είμαι σχεδόν βέβαιος πως θα ερεθίσει τη σκέψη μου.
Ποιά άλλη τέχνη πέρα από την τέχνη του
λόγου σε συγκινεί;
Η τέχνη που η
τέχνη του λόγου αδυνατεί να περιγράψει: η μουσική. Για χρόνια πειραματιζόμουν
στην περί μουσικής γραφή / κριτική, η οποία δεν μπορούσε παρά να χρησιμοποιεί
διαρκώς άλλες μουσικές αναφορές για να αποδώσει το περιγραφόμενο –
αντιλαμβάνεστε τον αμφίστροφο λαβύρινθο.
Ένα σχόλιό σου για τη σύγχρονη λογοτεχνική
πραγματικότητα
Βρίσκεται με το
ένα πόδι στην επιθυμία / υποχρέωση να αποτυπώσει τα σύγχρονα δράματα και με το
άλλο στην άχρονη – διαχρονική της προβληματική πάνω στα προαιώνια, εκτός πάσης
επικαιρότητας και πανταχού παρόντα, θέματα. Και οι δυο πλευρές είναι
απαραίτητες και ας μην ζητάμε από τους μεν να απολογούνται γιατί δεν
ασχολούνται με τα δε. Χρειαζόμαστε αμφότερα και, ευτυχώς, τα έχουμε.
Διαβάζουν οι νέοι λογοτεχνία;
Δεν έχω ιδέα,
γιατί οι κύκλοι μου βρίσκονται εκτός των νεανικών κοινοτήτων. Οι έφηβοι μαθητές
μου πάντως διαβάζουν λογοτεχνία – όχι φυσικά αυτή που διδάσκεται στα σχολικά
τους βιβλία. Είναι άλλωστε το καθημερινό μου στοίχημα, να τους πείσω πως η
λογοτεχνία χρειάζεται το κυνήγι της και πως οτιδήποτε τους καίει έχει ήδη
γραφτεί και τους περιμένει να το διαβάσουν. Κι αν δεν έχει γραφτεί, να το
γράψουν. Όσον αφορά τους συνομήλικούς μου, τα τελευταία χρόνια βρίσκω
ευκολότερα ανθρώπους να συζητήσουμε για βιβλία, χωρίς να παραγνωρίζω το γεγονός
ότι ζω σ’ έναν συγκεκριμένο μικρόκοσμο.
Aγαπημένος σου λογοτεχνικός ήρωας.
Οι μοναχικοί,
απορριφθέντες, απογοητευμένοι, μπερδεμένοι, προδομένοι, έκπληκτοι άντρες των
βιβλίων του Κόου, του Ρολέν, του Ταμπούκι, του Όστερ, του Φρις, του Σεπούλβεδα.
Πρόσφατα με συγκίνησε ο μυθοπλασμένος αλλά πάντως υπαρκτός σκακιστής Μπόμπι
Φίσερ, που κανείς γύρω του δεν τον δέχτηκε στους κόλπους του και τίποτα δεν
γέμιζε την ψυχή του, βρήκε την ζωή του στις σκακιέρες και εισήλθε – χωρίς
επιστροφή. Βρίσκομαι ακόμα υπό την παραζαλισμένη του επιρροή.
Τα blog έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα
τελευταία χρόνια. Ο κόσμος τα παρακολουθεί όμως επισταμένα; Tα αποδέχεται; Να
αναφέρεις κάποια ιστολόγια που παρακολουθείς και αγαπάς.
Εφόσον τα
διαβάζει, ως φαίνεται, υποθέτω αποδέχεται αυτού του είδους την ανάγνωση, εκτός
αν πρόκειται για μαζοχισμό. Ποιος μπορεί, άλλωστε, να αρνηθεί πως το ιστολογείν
έχει δεκάδες θετικά στοιχεία – πάθος, ποικιλία, υποκειμενικότητα, άμεση και
δωρεάν πρόσβαση, έλλειψη αμοιβής άρα και διαπλοκής, εξομολόγηση, ψυχική έκθεση,
έναν καθρέφτη έστω και παραμορφωτικό της προσωπικής πνευματικότητας δεκάδων ενδιαφέροντων
ανθρώπων;
Επισκέπτομαι και
απολαμβάνω πλείστα ιστολόγια: Βιβλιοκαφέ, Librofilo, Ναυτίλος, Ανάγνωση,
Bookworm,
τις ανθολογίες (Αυτόχειρες, Αυτοβιογραφικά κείμενα,
Γράμμα σε χαρτί, Ιστορίες Μπονζάι, Umhomemgrego, Taal), συγγραφέων (Πετεφρής),
λογοτεχνικών περιοδικών (Εντευκτήριο) και δεκάδες με μουσικό περιεχόμενο, που
κυρίως παρουσιάζουν άγνωστους δίσκους ή νοσταλγούν πάνω σε «περασμένες»
μουσικές επικράτειες. Είναι πολλά τα αξιανάγνωστα ιστολόγια, τα αναφέρω στη
σχετική θέση στο Πανδοχείο.
Πρότεινε στους αναγνώστες του
varelaki/notationes κάποια βιβλία που θεωρείς οτι πρέπει οπωσδήποτε να
διαβάσουν.
Αφήνοντας στην
άκρη «γνωστά και καθιερωμένα», θα προτείνω βιβλία με συνεπήραν τόσο ως προς την
γραφή όσο και ως προς το περιεχόμενο: Υπόθεση
Τουλάγιεφ και Αναμνήσεις ενός
επαναστάτη του Victor Serge (για
την σοβιετική περίοδο), Τα τυφλά
ηλιοτρόπια του Alberto Mendez και οι Μέρες και Νύχτες του Andres Trapello (για τον ισπανικό εμφύλιο), Η γυναίκα της άμμου του Κόμπο Αμπέ, o ύστερος
Carlos Fuentes– Κρυστάλλινα
Σύνορα, Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες, Η θέληση και η τύχη, οι Ελάσσονες Βίοι του Pierre Michon και η Μερόη του Olivier Rolin, το Paradiso του
Jose Llesama Lima και η Επιλογή της Σόφι του William Styron, οι Σκιές στον ποταμό Χάντσον του Ισαάκ
Μπάσεβις Σίνγκερ, Ο βιαστικός
του Πωλ Μοράν, το American Darling
του Ράσελ Μπανκς, ο Ιουλιανός του
Γκορ Βιντάλ.
Αγαπημένοι έλληνες και ξένοι συγγραφείς.
Δια της αυτόματης μνήμης, αυτή τη
στιγμή, τρίτη πρωινή, θα καταλογογραφούσα τους Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ισαάκ
Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Χουάν Κάρλος Ονέττι, Μπρους Τσάτουιν, Βικτόρ Σερζ, Κάρλος
Φουέντες, Ολιβιέ Ρολέν, Μίλαν Κούντερα, Γκορ Βιντάλ, Τζόναθαν Κόου, Πασκάλ
Μπρυκνέρ, Αμελί Νοτόμπ, Πιέρ Μισόν, Ντέιβιντ Μάμετ, Γιώργο Ιωάννου, Ν.Γ.
Πεντζίκη, Νίκο Μπακόλα, Πάνο Θεοδωρίδη, Ζυράννα Ζατέλη, Γιώργο Βέη, Δημήτρη
Καλοκύρη, Νίκο Νικολαΐδη (τον σκηνοθέτη), Χρήστο Χρυσόπουλο. Ας προσθέσω και το
κλισέ: σίγουρα ξεχνώ δεκάδες, δεν έχω και το σκονάκι της βιβλιοθήκης, τα βιβλία
μου είναι μοιρασμένα στους πέντε δρόμους.
Η γνώμη σου για τα λογοτεχνικά βραβεία.
Από την μία,
ένας θεσμός δεκτός και θεμιτός όπως και τόσοι στο χώρο του βιβλίου – φεστιβάλ,
εκθέσεις, παρουσιάσεις, εκδηλώσεις, κριτικές, συνεντεύξεις, προωθήσεις.
Προσωπικά απλώς μου προτείνουν ονόματα και δεν ορίζουν τις αναγνώσεις μου, οι
οποίες έχουν πολλαπλές πηγές, κοινώς με ενδιαφέρει το ίδιο ο βραβευμένος και το
ίδιο ο άγνωστος ή πεπαλαιωμένος ή αβράβευτος συγγραφέας που θα ανακαλύψω σε
απανταχού «πίσω ράφια».
Τελευταία γίνεται μεγάλη προσπάθεια για τη
διάδοση του ψηφιακού βιβλίου. Υπονομεύεται έτσι το βιβλίο, πιστεύεις;
Είναι μια
πρόσθετη μορφή ανάγνωσης που διευκολύνει σε διάφορους τομείς αλλά δυσκολεύει σε
άλλους τόσους. Επιλέγω ένα τυχαίο παράδειγμα από την προσωπική μου ζωή: όταν
τόσος κόσμος επιλέγει κατασκηνωτικές διακοπές σε έρημα ή ημιέρημα μέρη, τι
πιθανότητες έχει να χαρεί την ανάγνωση από μαραφέτια που απαιτούν ηλεκτρισμό; Προς
το παρόν απέχω και για έναν άλλο λόγο: είναι τόσο κακές οι τεχνικές –
τεχνολογικές υπηρεσίες στη χώρα μας (από τα καταστήματα και τα σέρβις των
συσκευών μέχρι τις διαδικτυακές συνδέσεις) που και μόνο η ιδέα ότι θα πρέπει να
τα υποστώ και για την ανάγνωση μου δημιουργεί ρίγη. Και δεν βλέπω και πλήθη να τολμούν το μεγάλο
άνοιγμα.
Διαβάζεις κάτι τώρα;
Πολλά βιβλία
ταυτόχρονα, όπως πάντα, που ικανοποιούν τις διαφορετικές ανάγκες των
αλλοπρόσαλλων ημερών μου (ή του χαρακτήρα μου) αλλά και την επιθυμία για
διαφορετικά είδη– μυθιστόρημα, δοκίμιο, συνομιλία, αυτοβιογραφία, λογοτεχνικά
περιοδικά. Διαβάζω λοιπόν παράλληλα την Καμένη Βάτο του Μ. Σπέρμπερ, την
ανθολογία Σκάκι και Λογοτεχνία [ως θερμός σκακιστής], τις Διακηρύξεις
Ανεξαρτησίας του Χάουαρντ Ζιν, τον δεύτερο τόμο των συνεντεύξεων του Α.
Χρυσοστομίδη, την αυτοβιογραφημένη Τάξη στο Χάος του Κυριάκου Κατζουράκη, το graphic novel για την φωτογράφο Tina Modotti, το τελευταίο τεύχος των (δε)κάτων. Παράλληλα διαβάζω
λίγες και πυκνές γραμμές από διάφορα περί μνήμης βιβλία, για ένα προσωπικό
γραπτό.
H σχέση σου με την ποίηση.
Τόσο προσωπική
που αδυνατώ να την μεταφέρω στο χαρτί, γι’ αυτό και το Πανδοχείο δεν
παρουσιάζει ποιητικές συλλογές. Όσες φορές το δοκίμασα διολίσθησα σε
παραλήρημα, αυτόματη γραφή, παράθεση εικόνων, ταύτιση στίχων με δικές μου
εμπειρίες, αναζήτηση κατάλληλης μουσικής για το κάθε ποίημα. Φυσικά την διαβάζω
αλλά ανακαλύπτω αξιανάγνωστα ποιήματα και εκτός βιβλίων, στα πιο απίθανα μέρη –
σε λογοτεχνικά περιοδικά, μουσικά φανζίν, διαδίκτυο, σημειώσεις χωρίς ένδειξη, ανθολογίες
σε ιστοσελίδες.
Τι ονειρεύεσαι;
Δεν θα επεκταθώ στα όνειρα μιας μεγάλης
σκεπτόμενης κοινότητας όσον αφορά την ισοπέδωση της άδικης και ανήθικης ζωή που
κανείς άνθρωπος δεν αξίζει. Άλλωστε σήμερα κάθε ευχολόγιο ακούγεται αστείο. Μιλώντας
για ανάγνωση, θα ευχόμουν να γέμιζαν οι πόλεις και οι επαρχίες με βιβλιοθήκες,
ορθάνοιχτες όλες τις ώρες και γεμάτες με όλες τις εκδόσεις. Είναι η μοναδικός
τρόπος να βρει ο καθένας την ανάγνωση που τον ενδιαφέρει, να δει τις άλλες
πλευρές της πραγματικότητας και να αλλάξει ως υποκείμενο τον «αντικειμενικό»
κόσμο.
Η συνέντευξη και στο ΠΑΝΔΟΧΕΙΟ:
Η νεολαία των ομογενών δεν ξέρει πολλά για την ελληνική γλώσσα και τα
βιβλία. «Η σύγχρονη Ελλάδα έχει περισσότερα να προσφέρει από την
προώθηση της φέτας, της ελιάς και των υπέροχων παραλιών. Ο "Sam Chekwas"
είναι ο αποδέκτης του βραβείου το 2004 από τον Ελληνα πρέσβη. Η
ελληνική κυβέρνηση τον τίμησε ως αναγνώριση για τη συμβολή του σε
ελληνικά γράμματα.
