Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
[Αναδημοσίευση από το ηλεκτρονικό Φράκταλ]
-‘Εχουμε την χαρά και την τιμή να έχουμε κοντά μας τον κύριο Ιωσήφ Βιβιλάκη, Πρόεδρο του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ. Να ξεκινήσω λέγοντας πως ήσαστε και ο ίδιος απόφοιτος του Τμήματος. Θα ήθελα να σας γυρίσω λίγο πίσω και να σας ζητήσω να μας μεταφέρετε μία τουλάχιστον ισχυρή εντύπωση από τα φοιτητικά εκείνα χρόνια. Επίσης, από άλλη θέση τώρα, τι θα λέγατε στους σημερινούς φοιτητές του τμήματος;
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συνομιλία μας και την ευκαιρία να μοιραστούμε κάποιες σκέψεις. Ανήκω στην πρώτη γενιά των αποφοίτων του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ. Αποφοίτησα το 1994. Θυμάμαι έντονα τη λαχτάρα όλων μας να παρακολουθήσουμε τις παραδόσεις των αγαπημένων δασκάλων μας, Βάλτερ Πούχνερ, Σπύρου Ευαγγελάτου, Μάριου Πλωρίτη, Κώστα Γεωργουσόπουλου, Νάσου Βαγενά, σε αμφιθέατρα πλημμυρισμένα από φοιτητές από πολλά Τμήματα της Φιλοσοφικής. Ένιωθα ότι στο Θεατρικό ζω κάτι καινούργιο στο πανεπιστήμιο και είναι χαρακτηριστικό ότι δεν υπήρχε ανάμεσά μας κομματικοποίηση, αλλά μόνο η φροντίδα για το κοινό καλό. Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για όλους τους καθηγητές μου γιατί πέρα από τις γνώσεις που μας κοινώνησαν, η στάση τους και το ήθος τους με επηρέασαν βαθιά. Τους σκέπτομαι συχνά να τους κοιτάμε στα μάτια, να τους ρωτάμε και εκείνοι να είναι πάντοτε σε ετοιμότητα για να μας μυήσουν στη μελέτη της θεατρικής τέχνης, στην ανάλυση του δράματος και της παράστασης. Αυτό που θα έλεγα στους σημερινούς φοιτητές του Τμήματος είναι ένα: να αξιοποιήσουν τον χρόνο τους στη διάρκεια των σπουδών, προκειμένου να ευεργετηθούν στον μέγιστο βαθμό από τις σπουδές τους, την τριβή με τα γνωστικά αντικείμενα και την επαφή με τους διδάσκοντες. Ζούμε σε μια παράξενη εποχή, πρωτόγνωρη, με την πανδημία να έχει αλλάξει τους όρους στη μαθησιακή διαδικασία, ωστόσο είναι ενδιαφέρον ότι μέσα από αυτό το συλλογικό τραύμα δεν διακόπηκε η μελέτη και η δημιουργικότητα και βρήκαμε τρόπους μέσα από το διαδίκτυο να μη διακοπεί ο δίαυλος επικοινωνίας. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Παντως, σε κάθε περίπτωση το μάθημα από απόσταση δεν υποκαθιστά τη ζωντανή εμπειρία στην αίθουσα διδασκαλίας. Και θα πρόσθετα στους φοιτητές μας το εξής: να βλέπουν θέατρο σε κάθε ευκαιρία, όπου κι αν βρίσκονται. Η εμπειρία του ζωντανού θεάτρου είναι μοναδική, είναι ουσιαστική αλληλεπίδραση σκηνής-πλατείας και δεν έχει καμιά σχέση με τις αρχειακές βιντεοσκοπημένες παραστάσεις.
Ιωσήφ Βιβιλάκης, Νικόλας Τζιβελέκης, Άθως Δανέλλης
Ο Γελάσιος (Καραγκιόζης) και ο Σπανός. Πρωτότυπες φιγούρες της παράστασης «Σπανός» του Νικόλα Τζιβελέκη.
– Ποιος ο ρόλος της τέχνης σε δύσκολους ή ιδιόμορφους καιρούς, σαν και αυτούς που διανύουμε;
Η τέχνη δεν θα πάψει να είναι μια βασική ανάγκη για όλους μας, ανεξάρτητα από τη φάση που διανύουμε. Μιλάμε για ένα δημόσιο αγαθό. Δεν μπορεί να περιοριστεί στο NETFLIX και στην κατανάλωση τηλεοπτικών σειρών. Δεν είναι πολυτέλεια, δεν είναι κοσμικό γεγονός, αλλά απαραίτητη, όπως το νερό και το ψωμί. Η ανάγκη αυτή γίνεται βαθύτερη στις μέρες μας που οι τέχνες συνολικά και ιδίως οι παραστατικές τέχνες φάνηκε ότι περνούν στο περιθώριο και οδήγησαν σε κρίση τους τεχνίτες που τις υπηρετούν. Μουσικοί, οργανοπαίκτες, χορευτές, ηθοποιοί, τεχνικοί, ένα απίστευτο δίκτυο καλλιτεχνών πραγματικά δεινοπάθησε την περίοδο της πανδημίας. Στην Ελλάδα η ενασχόληση με τις τέχνες υπερβαίνει μια εμπορική δραστηριότητα και το γεγονός αυτό συνιστά μια ιδιαιτερότητα. Η πολιτεία οφείλει να σταθεί κοντά σε όλους τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους που εργάζονται στις τέχνες, να συνομιλεί σταθερά μαζί τους και να διαμορφώνει μια πολιτιστική πολιτική γιατί η επένδυση σε όλους τους κλάδους του πολιτισμού και τη δημιουργικότητα είναι επένδυση για το μέλλον της πατρίδας μας.
Θεολόγος Παπανικολάου, Στεφανία Γουλιώτη, Αχιλλέας Χαλδαιάκης
– Παρά τις εμφανείς αλλαγές στον τρόπο ζωής και στον τρόπο λειτουργίας των πάντων, δόθηκε τροφή για σκέψη μέσα στη χρονιά που πέρασε. Oι φοιτητές του τμήματος και όχι μόνο είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν διαδικτυακά μια σειρά εξαιρετικών διαλέξεων, σεμιναρίων. Ο βασικός νοηματικός άξονας ήταν « θέατρο-τραύμα -θεραπεία.» Θα μας πείτε πιο αναλυτικά;
Από την Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα του 2020 μέχρι και τον Ιούνιο του 2021 πραγματοποιήθηκαν 24 διαδικτυακές συναντήσεις που είχαν βασικό άξονα τις ιαματικές διαστάσεις του θεάτρου και των παραστατικών τεχνών. Ξεκίνησε από το ερώτημα: τί μπορεί να προσφέρει η τέχνη του θεάτρου στον καιρό της πανδημίας; Η απάντηση δόθηκε από τους συμμετέχοντες ψυχίατρους, ψυχαναλυτές, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, πανεπιστημιακούς, δασκάλους και καθηγητές, φοιτητές και μεταπτυχιακούς. Ανέλαβα όλη την ευθύνη γιατί αισθανόμουν ότι με αυτόν τον τρόπο μπορούσα να προσφέρω ένα βήμα διαλόγου στη δύσκολη περίοδο της υγειονομικής κρίσης. Πρότεινα την ιδέα στη Συνέλευση του Τμήματος και οι συνάδελφοι δέχτηκαν με ενθουσιασμό την πρωτοβουλία και συμμετείχαν στις συναντήσεις με παρεμβάσεις και ομιλίες. Υπήρχε η αίσθηση μια εξαιρετικής επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων, με διαφορετική παιδεία και προέλευση. Συμμετείχαν με ομιλίες οι ακόλουθοι: Ντένια Αθανασοπούλου-Κυπρίου, Μιχαέλα Αντωνίου, Λίνος Αρσένης, Κυριάκος Βλασσόπουλος, Μαρία Γεωργούση, Ίλια Γιακουμάκη, Στεφανία Γουλιώτη, Ιφιγένεια Γρίβα, Άθως Δανέλλης, Καίτη Διαμαντάκου, Κωνσταντίνος Ζαμάνης, Μενέλαος Καραντζάς, Μάνος Καρατζογιάννης, Γιώργος Κόρδης, π. Αλέξανδρος Καριώτογλου, Χρυσή Καριώτογλου, Βίκυ Κατσίκα, Χλόη Κολύρη, Άλκηστις Κοντογιάννη, Αριστέα Κοντραφούρη, Γιώργος Κόρδης, Ηλίας Κουνέλας, Στέλιος Κρασανάκης, Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Όλια Λαζαρίδου, Βασίλειος Λαμπρινουδάκης, Κατερίνα Μαγγανά, Κωνσταντίνος Μαρούγκας, Απόστολος Μαγουλιώτης, Κατερίνα Μάτσα, Ειρήνη Μουντράκη, Περικλής Μουστάκης, Γιώργος Μπανιώκος, Νάγια Μποέμη, Θέμης Πάνου, Στρατής Πανούριος, Άγγελος Παπαδημητρίου, Ρούλα Πατεράκη, Γιώργος Πεφάνης, Ιάκωβος Ποταμιάνος, Βάλτερ Πούχνερ, Μαρία Σούμπερτ, Μάνος Στεφανίδης, Ευανθία Στιβανάκη, Αγγελική Στρατάκη, Αγνή Στρουμπούλη, Δημήτρης Τάρλοου, Σπύρος Τέγος, Μιράντα Τερζοπούλου, Νίκος Τζαβάρας, Τάκης Τζαμαργιάς, Κλειώ Φανουράκη, Μάρθα Φριντζήλα, Λυδία Φωτοπούλου, Αχιλλέας Χαλδαιάκης, Μάριος Χατζηπροκοπίου.
Μάθαμε πολλά, συγκινηθήκαμε πολλαπλά και διατηρήθηκε μια προσμονή για την επόμενη νέα συνάντηση. Η εμπειρία που αποκόμισα με γεμίζει ελπίδα για το μέλλον, αφού το Τμήμα μας για 24 Κυριακές συνομιλούσε με εκπροσώπους πολλών επιστημών και ανθρώπους του θεάτρου. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που τόνισε στην τελευταία συνάντηση ο κορυφαίος ψυχαναλυτής Νίκος Τζαβάρας ότι βίωσε για πρώτη φορά μια τέτοια συνεύρεση-παράδειγμα επιστημόνων και καλλιτεχνών, λέγοντας ότι «άρχισε μεταξύ μας να δημιουργείται ένα κλίμα κατανόησης, μια ενσυναισθησία. Αυτός ο διάλογος προϋπήρχε μέσα μας. Αυτή η οικειότητα με έκανε να μειώνεται μέσα μου ο φόβος για τον άλλο». Τα πράγματα δεν είναι μαύρα και άραχνα. Ας μην βλέπουμε το ποτήρι πάντοτε μισοάδειο. Υπάρχει ελπίδα για βελτίωση των πραγμάτων ακόμη και στις δυσκολότερες συνθήκες. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες να μετακινηθούμε σε κάτι άλλο, φθάνει να ξεφύγουμε από βεβαιότητες που μας ταλανίζουν, να πάρουμε πρωτοβουλίες για δράσεις και να δώσουμε, κυρίως, χώρο στον άλλο άνθρωπο, ώστε να ξεδιπλώσει την προσωπικότητά του. Ας σημειωθεί ότι όλες οι ψηφιακές συνομιλίες της σειράς είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, μέσα από το κανάλι YouTube του Τμήματος.
Η ομάδα του χορού των ερμηνευτών με κορυφαίο τον Πρωτοψάλτη Αχιλλέα Χαλδαιάκη
– Ακόμα, θα ήταν παράλειψη νομίζω να μην αναφερθούμε στο Δίκτυο των Αποφοίτων και τις δράσεις που μέχρι τώρα έχει πραγματοποιήσει.
Πάντοτε με απασχολούσε ο τρόπος σύνδεσης των αποφοίτων με το Τμήμα και πρέπει να σας πω ότι είμαι περήφανος για τους αποφοίτους μας. Γνωρίζω τον αγώνα τους μέχρι την ορκωμοσία. Αυτό που συνειδητοποίησα με το πέρασμα του χρόνου είναι ότι οι σπουδές είναι μια εκπληκτική εμπειρία ζωής που δεν εξαντλείται με το πτυχίο και δεν περιορίζεται αποκλειστικά στις αίθουσες διδασκαλίας. Ακριβώς, για αυτό τον λόγο το πανεπιστήμιο οφείλει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να διατηρήσει τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν στα χρόνια των σπουδών και παράλληλα να ενσωματώσει γνώσεις και εμπειρίες των αποφοίτων στη ζωή του που είναι πάντοτε σε εξέλιξη. Από την άλλη πλευρά οι ίδιοι οι απόφοιτοι, όπως φάνηκε καθαρά από τις πολλές συναντήσεις που έγιναν τη χρονιά που πέρασε έχουν βαθιά ανάγκη να επικοινωνούν, να συμμετέχουν στην ευρύτερη κοινότητα του Τμήματος, να τροφοδοτούνται σε μια διαδικασία διά βίου μάθησης αλλά και να συνεργαστούν μεταξύ τους, καλλιεργώντας τις σχέσεις ζωής που είχαν αναπτύξει στις σπουδές και δημιουργώντας ένα πλέγμα αλληλοϋποστήριξης και αλληλεγγύης. Επομένως, η αλληλεπίδραση Τμήματος και αποφοίτων μόνο καλά μπορεί να επιφέρει για τους μελλοντικούς θεατρολόγους αλλά και για την ταυτότητα του Τμήματος. Πιστεύω πολύ στη δικτύωση των αποφοίτων μας προκειμένου να αποτελέσουν έναν σταθερό συνομιλητή του Τμήματος, ώστε να προωθηθούν οι βασικοί σκοποί ίδρυσής του που είναι να προάγει την επιστήμη του θεάτρου μέσα από την εκπαίδευση και την κατάρτιση επιστημόνων θεατρολόγων που θα καλύψουν τις ανάγκες της χώρας σε τομείς όπως η σχολική εκπαίδευση και ο ευρύτερος χώρος όπου ασκείται ή εφαρμόζεται η θεατρική τέχνη.
Παρά τη δυσκολία της πανδημίας καταφέραμε και συναντηθήκαμε τον Σεπτέμβριο του 2020 στην Aula της Φιλοσοφικής, όπου εκεί φάνηκε ξεκάθαρα η ανάγκη να δημιουργηθεί το δίκτυο των αποφοίτων μέσα από τη δημιουργία μιας νέας συλλογικότητας. Ακολούθως, καιθερώθηκαν οι «Νυχτερινές εξομολογήσεις» με σκοπό το μοίρασμα επιστημονικών μελετών και επαγγελματικής εμπειρίας. Οι συναντήσεις αυτές ήταν ανοιχτές στο ευρύ κοινό και πραγματοποιήθηκαν έξι συνολικά με θεματολογία από το μουσικό δράμα της Αγγλίας τον 17ο αιώνα μέχρι τον θεατρικό φωτισμό, το κοινωνικό θέατρο και την εφαρμογή του θεάτρου στο μουσείο. Παράλληλα οι απόφοιτοι θέλοντας να διατηρήσουν μια στενή επαφή με τους προπτυχιακούς φοιτητές ετοίμασαν βίντεο για τους πρωτοετείς και τους τελειόφοιτους. Τη χρονιά που πέρασε καθιερώθηκε από τη Συνέλευση του Τμήματος η «Ημέρα των αποφοίτων», η οποία πραγματοποιήθηκε σε μια ειδική συγκινητική βραδιά στις 7 Μαρτίου, όπου γιορτάστηκαν τα 30 χρόνια αποφοίτων με την παρουσία καθηγητών του Τμήματος, πλήθους αποφοίτων, όπου μίλησε ο κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Αχιλλέας Χαλδαιάκης και ο επίτιμος καθηγητής μας Βάλτερ Πούχνερ. Όλα αυτά μου προκαλούν ένα αίσθημα ελπίδας και αισιοδοξίας για την ουσιαστική επικοινωνία-συνεργασία αποφοίτων και Τμήματος. Η νέα συνάντηση του Δικτύου των Αποφοίτων προγραμματίζεται για τον Σεπτἐμβριο.
Στεφανία Γουλιώτη
– Το θέατρο πάει σχολείο, αλλά όχι σε όλες τις βαθμίδες, κύριε Βιβιλάκη. Είναι ελπιδοφόρο βέβαια που έγιναν διορισμοί θεατρολόγων φέτος και μετά από 12 χρόνια.
Οι απόφοιτοι των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών ταλαιπωρούνται χρόνια πολλά εργαζόμενοι ως αναπληρωτές, ενώ υπάρχουν οργανικά κενά που θα μπορούσαν να καλυφθούν στη δημόσια εκπαίδευση. Είναι τραγικό το γεγονός ότι από το 2016 η θεατρική αγωγή έχει περιοριστεί μόνο στις τέσσερις τάξεις του δημοτικού σχολείου και δεν έχει γίνει καμιά προσπάθεια για την επαναφορά του μαθήματος στην πέμπτη και στην έκτη δημοτικού. Η χώρα που γέννησε και κοινώνησε το θέατρο στη Δύση οφείλει να το έχει ως προτεραιότητα στην εκπαιδευτική πολιτική και για αυτό πιστεύω ότι πρέπει να εισαχθεί το θέατρο στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο και να διδάσκεται από τους ειδικούς θεατρολόγους. Ένα σύγχρονο πρωτοποριακό σχολείο οφείλει να έχει το θέατρο και τις υπόλοιπες τέχνες ενεργά στο πρόγραμμα σε όλες τις τάξεις του, από το προνήπιο μέχρι την τρίτη Λυκείου. Στο Λύκειο υπήρχε μόνο στην πρώτη τάξη, από όπου καταργήθηκε. Ως Τμήμα και μάλιστα σε συνεργασία με τα υπόλοιπα τρία Τμήματα Θεάτρου και Θεατρικών Σπουδών έχουμε παρέμβει στους αρμόδιους για την αναγκαιότητα να καλυφθεί το μεγάλο κενό του θεατρικού μαθήματος που υπάρχει στο ελληνικό σχολείο. Θυμίζω ότι πρόσφατα στη Φιλοσοφική πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο συνέδριο με θέμα τις τέχνες στο ελληνικό σχολείο, όπου και εκεί τονίστηκε η σημασία της διάχυσης της αισθητικής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Είναι σε όλους γνωστό και όχι μόνο στη βιβλιογραφία τι ευεργετήματα προσφέρει το μάθημα του θεάτρου στα παιδιά και τους εφήβους και αναφέρομαι στη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, την εκφραστική και συναισθηματική καλλιέργεια, την αυτενέργεια και την αίσθηση της συλλογικότητας, δεξιότητες που είναι απαραίτητες στον σημερινό κόσμο. Θα μοιραστώ μαζί σας μια επιστολή από μια απόφοιτή μας, την Κ.Θ. που βρέθηκε αναπληρώτρια στα Δωδεκάνησα, διδάσκοντας σε τρία σχολεία ενός νησιού τα οποία αν και δεν είναι τυπικά «διαπολιτισμικά» στην πράξη είναι, λόγω των προσφύγων. Γράφει:
«τα σχολεία εδώ είναι ξεκάθαρα διαπολιτισμικά , ασχέτως του ότι δεν χαρακτηρίζονται έτσι από το υπουργείο. Υπάρχουν πολλές δυσκολίες μα το αίσθημα ισότητας που αναπτύσσεται από τις διάφορες πρακτικές είναι εκπληκτικό, οπότε και η διαφορετικότητα δεν είναι πρόβλημα, μαθαίνουν να την αγαπούν, μπορώ να τους κάνω να αγνοήσουν εντελώς ακόμη και τη μη συνεννόηση εξαιτίας της γλώσσας. Κάθε μέρα που περνά αντιλαμβάνομαι την δύναμη που έχει το μάθημα της θεατρικής αγωγής και την επιρροή στην ψυχή των παιδιών. Αντιλαμβάνομαι, επίσης, πόσο έλειπε τα προηγούμενα χρόνια αυτό το μάθημα. Ανοίγονται, μιλάνε, οδηγούν το μάθημα από μόνα τους πολλές φορές και χωρίς να το καταλαβαίνουν σε μια ομαδική ψυχοθεραπεία την οποία ακόμη κι εγώ φοβάμαι να την διευρύνω καθώς βγαίνουν στην επιφάνεια όλα τα τραύματα. Όμως εκείνα είναι έτοιμα, το θέλουν, θέλουν να βρουν το ρόλο τους στην τάξη-κοινωνία-οικογένεια και να διεκδικήσουν το δικαίωμα στην προσωπική έκφραση. Θέλουν να απαλύνουν έναν πόνο που τους είναι αβάσταχτος. (Μπορείτε να φανταστείτε βέβαια τι περνάνε πολλά παιδιά) Μαθαίνω πολλά! Τους κάνω και μουσική σε συνδυασμό με δραματοποιούμενους αρχαίους ελληνικούς μύθους. Το λατρεύουν. Καθώς επίσης και τον καθοδηγούμενο αυτοσχεδιασμό, πάλι με συνοδεία μουσικής και φυσικά αναλύοντας τους ρόλους μας. Εκπληκτικά τα αποτελέσματα πρώτα στη συμπεριφορά τους και μετά στην συνέπεια των εργασιών μα κυρίως στις σχέσεις μεταξύ τους. Δεν ξεχνώ ούτε λεπτό τα υπέροχα μαθήματα της σχολής και την αγάπη και αφοσίωσή σας να μας μεταδώσετε τη γνώση της ελάχιστης αυτής δύναμης να αλλάξουμε τον κόσμο επιδρώντας με ομορφιά στις παιδικές ψυχές. Θέλοντας έντονα να αλλάξω αυτόν τον σκληρό και άδικο κόσμο βρήκα τον τρόπο να κοιμάμαι ήσυχη τα βράδια αφού μπορώ πια κάτι να κάνω γι αυτό και να απαντάω σε όσους αντιγράφουν -τυφλά πλέον- την απάντηση που δόθηκε στον Κεμάλ…».
Η στάση των νέων θεατρολόγων στην εκπαίδευση μου δίνει ελπίδα και δύναμη, πως το θέατρο τελικά έχει μια μοναδική θέση στο σημερινό και στο μελλοντικό ελληνικό σχολείο, και αξίζει να αγωνιστούμε ώστε να επεκταθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερες τάξεις. Ας μην ξεχνάμε ότι η θεατρική εμπειρία είναι και ένα δικαίωμα των μαθητών. Ναι, δεν χάθηκαν όλα. Ο κόσμος μπορεί να αλλάξει.
Νίκος Χαλδαιάκης
– Ένα σχόλιο για το θεατρικό τοπίο στην Ελλάδα σήμερα.
Το θέατρο και οι τεχνίτες του δοκιμάστηκαν τρομερά από την πανδημία. Ωστόσο, η κρίση αυτή οδήγησε σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τους όρους της σκηνικής πρακτικής, όπου βεβαίως τέθηκε και το ζήτημα των «ζωντανών» μεταδόσεων παραστάσεων, το θέμα των κρατικών επιχορηγήσεων, και, κυρίως, πιστεύω ότι δόθηκε η ευκαιρία για αναστοχασμό σχετικά με τον ρόλο και τη λειτουργία του θεάτρου στα σημερινά συμφραζόμενα. Είναι ένα θέμα που συζητήθηκε και στις συναντήσεις μας «Θέατρο-Τραύμα-Θεραπεία». Είμαι βέβαιος ότι μέσα από την κρίση θα βγει κάτι δυνατό για το θέατρο.
– Πείτε μας , γιατί κάποιος να προτιμήσει το Μεταπτυχιακό του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ; Tι θα του προσφέρει, πόσες είναι οι κατευθύνσεις και ποιες οι δυνατότητες.
Τρεις είναι οι κατευθύνσεις του νέου μεταπτυχιακού προγράμματος του Τμήματος που έχει ως τίτλο: «Ελληνικό και Παγκόσμιο Θέατρο: Δραματουργία, Παράσταση, Εκπαίδευση»: α. Δραματουργία και παράσταση, β. Διδακτική του θεάτρου, και γ. Θεατρική μετάφραση και δημιουργική γραφή. Η εμπειρία μου από τη συμμετοχή μου στην περσινή διαδικασία εισαγωγής των υποψηφίων, κοντά στους 200, έδειξε ότι το μεταπτυχιακό μας, πέρα από τό ότι προσφέρεται στην Αθήνα, ανταποκρίνεται σε πραγματικές ανάγκες θεατρολόγων αλλά και άλλων πτυχιούχων, οι οποίοι όμως έχουν κάποια ουσιαστική σχέση με το θέατρο. Και αυτές οι ανάγκες είναι η εις βάθος εξέταση βασικών ζητημάτων των θεατρικών σπουδών αλλά και η μελέτη σε επίπεδο θεωρητικό και πρακτικό όσων θέλουν να αναπτύξουν ιδιαίτερες δεξιότητες στη θεατρική γραφή, να κατανοήσουν τον ρόλο του δραματουργού σε μια παράσταση αλλά και να εξερευνήσουν τον ρόλο του σύγχρονου δασκάλου του θεάτρου στην εκπαιδευτική πράξη. Επομένως, είναι κάτι παραπάνω από μια συμπλήρωση των γνώσεων του προπτυχιακού προγράμματος. Η φοίτηση στο μεταπτυχιακό μας θα προσφέρει στους φοιτητές ένα εξαιρετικό κλίμα πειραματισμού και δημιουργικής συνεργασίας με σπουδαίους επιστήμονες, καλλιτέχνες του θεάτρου, δασκάλους και παιδαγωγούς που θα υποστηρίξουν κάθε δημιουργική εργασία και μελέτη. Ας σημειωθεί ότι η εισαγωγή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα γίνεται με κατάθεση φακέλου και με προφορική συνέντευξη.
Στεφανία Γουλιώτη
– “ΣΠΑΝΟΣ”. Είναι η παράσταση που περιμένουμε να δούμε αρχές του Σεπτέμβρη. Η σύλληψη, το κείμενο και η σκηνοθεσία δική σας. Πώς προέκυψε όλο αυτό; Mέσα σας πρώτα, και, στη συνέχεια, πώς προχώρησε;
Από παιδί με απασχολούσε το θέμα του γέλιου. Δεν γελούσα εύκολα με όσα άκουγα. Αντίθετα, συχνά έκανα τους άλλους να γελούν με τις αφηγήσεις μου. Αργότερα στις σπουδές μου στη Θεολογική Σχολή το γέλιο δεν υπήρχε σαν έννοια στα διαβάσματα και στις μελέτες των καθηγητών μου. Υπήρχε η λέξη «χαρμολύπη» ως έννοια στη θεολογία αλλά μας απασχολούσε περισσότερο η λύπη και όχι η χαρά. Αναρωτιόμουν συχνά τί γίνεται με τους Βυζαντινούς στην καθημερινότητά τους. Ήταν άνθρωποι που έκλαιγαν διαρκώς για τις αμαρτίες τους, προσπαθώντας να εξιλεωθούν ή τελικά έχουμε κοινά σημεία μαζί τους; Ο «Σπανός», λοιπόν, όταν τον πρωτοδιάβασα μου έδωσε μία απάντηση για το χιούμορ στο Βυζάντιο. Πρόκειται για ένα κείμενο που βασίζεται στο βυζαντινό λατρευτικό τυπικό που αντιστρέφει προκειμένου να στοχοποιήσει και να εξολοθρεύσει έναν σπανό και το γένος όλων των σπανών, για αυτό επιγράφεται «Ακολουθία του ανοσίου τραγογένη σπανού». Πρέπει να γράφτηκε στο τέλος του Βυζαντίου, δηλαδή 14ο με 15ο αιώνα, και με την τυπογραφία είχε μεγάλη διάδοση στον μεταβυζαντινό Ελληνισμό. Μάλιστα πουλιόταν ως φυλλάδα στα πανηγύρια μαζί με τη «Χαλιμά», τη «Βοσκοπούλα» και την «Ιστορία του Μεγαλέξανδρου». Λογοτεχνικά ανήκει στην παραϋμνογραφία, ένα είδος γραφής που είχε διάδοση στο Βυζάντιο και φτάνει μέχρι τα σατιρικά του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και τον Φώτη Κόντογλου, όπου στην παρέα του σατίριζαν τον Κωστή Μπαστιά. Πρόκειται για μια κωμική ποιητική παράδοση, ανεπίσημη, που διατρέχει τους χριστιανικούς αιώνες. Στο παρελθόν έχω εκδώσει μια ακολουθία του 18ου αιώνα κατά των αναβαπτιστών, ήμουνα λοιπόν εξοικειωμένος με το είδος μέσα από την έρευνά μου, ωστόσο ο «Σπανός» δεν ήταν γνωστός πέρα από τους Βυζαντινολόγους και πιο παλιά από τους ψάλτες και τους ιερείς που διασκέδαζαν μαζί του σε στιγμές ευθυμίας. Μιλάμε για ένα κείμενο που είναι δημιουργημένο για επιτέλεση, αναζητά τη σκηνική πραγμάτωση και με ένα αθυρόστομο λεξιλόγιο-φωτιά που μας πηγαίνει στον Αριστοφάνη, αφού ο άγνωστος χειρίζεται τη ελληνική γλώσσα επιδέξια και απολαμβάνει τη δημιουργία νέων λέξεων εξαιρετικά τολμηρών, πλήθος των οποίων ανήκουν στη βυζαντινή αργκώ. Πριν μερικά χρόνια στη συνάντησή μου σε ένα συνέδριο στα Χανιά με τον Αχιλλέα Χαλδαιάκη, τον καθηγητή μουσικολογίας στο ΕΚΠΑ και νυν κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής, συμφωνήσαμε να συνεργαστούμε για μια σκηνική πραγμάτωση του κειμένου. Από κει και πέρα, επειδή το έργο περιέχει μια «πειραγμένη» ακολουθία που μας πάει στο καρναβάλι και στα έθιμα της αποκριάς, σκέφθηκα ότι θα μπορούσε να εγκιβωτιστεί στο όνειρο ενός ήρωα που είναι σπανός. Στο πλαίσιο αυτό, με έμπνευση από το Γεροντικό και τις αφηγήσεις της ερήμου, δημιούργησα μια νέα ιστορία ενός μοναχού που ζει σε μοναστήρι και εκεί, επειδή είναι σπανός, οι άλλοι καλόγεροι τον δοκιμάζουν, ώσπου σε μια προσευχή του κοιμάται και μέσα στον ύπνο του βιώνει την ακολουθία που του έχουν σκαρώσει οι άλλοι. Η παράσταση κινείται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι η ιστορία στο μοναστήρι που επιτελείται στον μπερντέ με τον Άθω Δανέλλη και τον Νικόλα Τζιβελέκη. Το δεύτερο είναι το όνειρο που παίζεται στη σκηνή του θεάτρου με επίλεκτους ερμηνευτές-ψάλτες (Δημήτρης Μηλιώτης, Γιάννης Πλευρίτης, Χάρης Τρασάνης, Νίκος Χαλδαιάκης) και κορυφαίο τον Αχιλλέα Χαλδαιάκη και μαζί τη χαρισματική ηθοποιό Στεφανία Γουλιώτη στον ρόλο του σπανού. Υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο που είναι η συνάντηση των δύο προηγούμενων. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στην κίνηση των ερμηνευτών στο όνειρο με οδηγό την εξαιρετική Κορίνα Κόκκαλη, η οποία έδωσε στα σώματα των performers ρυθμό και νόημα, βασισμένη στην πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Γεράσιμου Παπαδόπουλου. Η παράσταση ολοκληρώνεται με μια ομάδα εκλεκτών μουσικών (Θεολόγος Παπανικολάου, Αλεξάνδρα Παπαστεργιοπούλου, Ηλιάνα Φιλέα) που εμφανίζονται επί σκηνής να συμμετέχουν σε όλη την επιτέλεση της ακολουθίας. Στον σχεδιασμό της παράστασης καθοριστικό ρόλο παίζουν ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης που επιμελείται σκηνογραφικά τον χώρο και τα κοστούμια και η Βαλεντίνα Ταμιωλάκη που έχει φροντίσει τον φωτισμό. Ακόμη κοντά μας είναι ο Αλέξανδρος Παπαευθυμίου στον ήχο και δύο νέοι θεατρολόγοι, ο Μάνος Δαμασκηνός και η Κατερίνα Μιχαλάκη. 2, και 3 Σεπτεμβρίου παρουσιάζουμε την παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης στο πλαίσιο του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός».
Αχιλλέας Χαλδαιάκης
– Ποιος θεατρικός συγγραφέας θεωρείτε πως σας άλλαξε το βλέμμα σας για τον κόσμο, αν αυτό έχει συμβεί;
Πολλοί είναι οι θεατρικοί συγγραφείς που με έχουν απασχολήσει, όμως αισθάνομαι ότι ο Σαίξπηρ με τον «Άμλετ» με ενδιαφέρει ιδιαίτερα γιατί μας συνδέει με εξαιρετικό τρόπο με το αρχαίο δράμα και με το ζήτημα της διαχείρισης του οικογενειακού τραύματος. Αμφιβάλλει διαρκώς και διστάζει, όπως ο Ορέστης, και ως ήρωας υπερβαίνει τον δικό του ζήτημα και στα μάτια του θεατή αποκτά χαρακτηριστικά που αφορούν τον καθένα. Ο παθιασμένος για την αλήθεια νεαρός διανοούμενος βρίσκεται μετέωρος σε μια κοινωνία πονηρή και υποκριτική, όπου όλα γύρω του καταρρέουν. Είναι το δράμα όπου στο τέλος όλα μοιάζουν αβίωτα, ενώ ο Άμλετ οφείλει να εκπληρώσει το χρέος προς τον πατέρα του. Ο Σαίξπηρ είναι ένας συγγραφέας που σε γειώνει διαρκώς και σε εκπλήσσει με τον ανθρωπισμό και την ποιητική του. Ένας άλλος συγγραφέας που έχει επιδράσει καταλυτικά στον ψυχισμό μου είναι ο Ευριπίδης με τις «Βάκχες». Νιώθω ότι αυτό το μοναδικό έργο του τέλους του αρχαίου κόσμου ήταν η αιτία να συνδυάσω θεολογία και θέατρο.
– Ποια άλλη τέχνη πέρα από το θέατρο σας συγκινεί ιδιαίτερα;
Πολλές τέχνες με μαγνητίζουν με τη δύναμή τους. Η μουσική ιδιαίτερα με μνήμες από τη μάνα μου να τραγουδάει στο σπίτι ρεμπέτικα ή τους παραδοσιακούς οργανοπαίκτες στην Τζια που αγάπησα. Θαυμάζω απεριόριστα τα εικαστικά και τους τεχνίτες τους, παρακολουθώ τις εξελίξεις στον χορό, αλλά τα τελευταία χρόνια με έχει κυριεύσει η τέχνη της φωτογραφίας. Από παιδί θαύμαζα το πώς πέφτει το φως στα αντικείμενα, η αποτύπωση της εικόνας στο χαρτί, ο τρόπος που μπορεί η φωτογραφία να είναι ένα καλλιτεχνικό γεγονός. Υιοθετώ αυτό που λέει ο Sebastiao Salgado ότι «η εικόνα δεν γίνεται από τον φωτογράφο, η εικόνα είναι περισσότερο ή λιγότερο καλή σε λειτουργία με τη σχέση που έχεις με τους ανθρώπους που φωτογραφίζεις». Αυτή η σχέση με τον άνθρωπο, τη φύση και το περιβάλλον είναι το κλειδί για την καλή φωτογραφία. Και επιπλέον, είναι και η γνώση του φωτός. Αυτή τη γνώση αναζητώ διαρκώς.
Στεφανία Γουλιώτη
– Τι σχεδιάζετε, τι ονειρεύεστε;
Η πανδημία με δίδαξε ότι τα πάντα υπόκεινται στην ανατροπή. Από τη μια στιγμή στην άλλη βρίσκεσαι εγκλωβισμένος, ένας αιχμάλωτος στα λίγα τετραγωνικά μέτρα του σπιτιού σου. Με έναν τρόπο απρόσμενο τα όνειρα ματαιώνονται και βρίσκεσαι ενώπιος ενωπίω. Και με έναν παράξενο τρόπο η ελπίδα και το νόημα ζωής έρχοναι από το θέατρο, από την ιστορία και τη λειτουργία του στην πράξη, που σημαίνει προσωπική εμπλοκή σε μια συλλογική προσπάθεια. Εμπνέομαι από το θέατρο, εργάζομαι διαρκώς και μέσα από τη δουλειά μου σκέπτομαι πάντοτε τρόπους επικοινωνίας με τους άλλους και βελτίωσης των σχέσεων με τους άλλους. Στο πλαίσιο αυτό με απασχολεί η συμπερίληψη, το πώς μπορούμε να γίνουμε κοινότητα προσώπων, όσο αντίθετοι και διαφορετικοί είμαστε, μέσα από τη θεατρική εμπειρία και μέσα από τη μαθησιακή διαδικασία. Αδημονώ να επιστρέψουμε στη Σχολή μας, να συναντιόμαστε με τους συναδέλφους και τους φοιτητές στα αμφιθέατρα, να συνομιλούμε στα μαθήματα, όπως πριν την πανδημία, να συνεργαζόμαστε, να κτίζουμε δεσμούς ειλικρίνειας, αλληλεγγύης και να ονειρευόμαστε μαζί για το μέλλον. Ο στόχος μου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών είναι να προχωρήσουμε ως συλλογικότητα υπηρετώντας τους σκοπούς της ίδρυσής του. Ας προσθέσω ότι σχεδιάζω την έκδοση ενός βιβλίου για το θέατρο από την ύστερη αρχαιότητα έως την Αναγέννηση, το οποίο έπρεπε να έχει εκδοθεί, και όπου εστιάζω ιδιαίτερα στη σχέση σκηνής και Εκκλησίας. Ακόμη, με ενδιαφέρει πολύ το θέατρο σκιών και θέλω να συνεχίσω πειραματικά την ενασχόληση μαζί του. Κατά τα άλλα τα όνειρά μου περιορίζονται στα ταξίδια που θα ήθελα να κάνω σε ελληνικούς τόπους, άγνωστες χώρες και πολιτισμούς.
Φωτογραφία από τον Οδηγό Σπουδών του ακαδ. έτους 2020-21. Φωτογραφίες φοιτητών τριάντα χρόνων. Σύνθεση: Ίλια Λακίδου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου