Translate

Τετάρτη 6 Ιουλίου 2011

ΙΣΤΟΣ ΑΡΑΧΝΗΣ της Βάλης Τσιρώνη

Ο Παντελής Γιαννουλάκης σε συνέντευξή του, είχε πει ότι "με τη λέξη Matrix έχουμε συνηθίσει πλέον να εννοούμε την παραισθητική πραγματικότητα στην οποία είμαστε εγκλωβισμένοι, είτε από την κοινωνική-φυσική της σκοπιά είτε από την πνευματική-μεταφυσική είτε από τη μυστικιστική σκοπιά. (Η αρχαιότερη λέξη που περιγράφει το ίδιο, είναι η ινδική Maya. Όλες αυτές οι έννοιες σχετίζονται με την κατασκευαστική δομή της πραγματικότητας, με τη φύση της πραγματικότητας, αν θέλετε, με τη «μαγιά» από την οποία είναι κατασκευασμένα τα πάντα γύρω μας και μέσα μας, με τη «μαγεία» που κρατά σε συνοχή τον κόσμο και την παρατήρησή μας του κόσμου).
Μπορεί στους περισσότερους από εσάς η λέξη και η έννοια Matrix να είναι βασικά μία αναφορά στην ομώνυμη ταινία (στην πρώτη της «τριλογίας», γιατί οι υπόλοιπες δύο είναι απλώς η περαιτέρω εμπορική εκμετάλλευση της αρχικής ιδέας, και τελείως άσχετες με το όλο θέμα), αλλά εμείς δεν την χρησιμοποιούμε ως αναφορά στην ταινία: η ταινία την χρησιμοποιεί ως αναφορά.
Η λέξη, η κωδική έννοια και η ιδέα, προϋπήρχε της ταινίας, για πολλά χρόνια, σε συγκεκριμένους κύκλους ανθρώπων, απ όπου και τη δανείστηκαν οι δημιουργοί της ταινίας. Κάποιοι αποφάσισαν να κάνουν μία κωδική και ταυτόχρονα μελετημένα εμπορική science fiction ταινία, βασισμένη στο θέμα του Matrix ως φόντο (όλο το πρώτο μισάωρο της ταινίας και ό,τι λέγεται και δείχνεται εκεί, είναι η βασική άμεση αναφορά στους κώδικες και στις ατμόσφαιρες του αυθεντικού concept), κι έτσι το πράγμα διαδόθηκε στο ευρύ κοινό, και το θέμα κατέληξε όταν συζητιέται από κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους να παρεξηγείται ότι εννοούν την ταινία ενώ αυτοί εννοούν πολύ περισσότερα πράγματα.
Επίσης, κατά τα άλλα, η ταινία είναι γεμάτη από εκατοντάδες φανερές ή κρυφές αναφορές σε πολλά έργα και ιδέες: ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φάση με την επιλογή του κόκκινου χαπιού που είναι αναφορά σε μια θρυλική σκηνή του The Magus του John Fowles, κι ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ατάκα για το αν θα προτιμούσαμε μια ωραία μπριζόλα-παραίσθηση από την κρύα αλήθεια έξω από το Matrix, που είναι μια ατάκα στο Radio Free Albemuth του Philip K. Dick, επίσης, το Alice in Wonderland, το The Wizard of Oz, το Simulacrum 13, το True Names, το Holographic Universe, το A Maze of Death, κλπ, κλπ, κλπ.
Η ταινία, λοιπόν, είναι ένα λόγιο κινηματογραφικό παιχνίδι, που παίζει με ένα τεράστιο πακέτο γνώσης και ιδεών, που δεν είναι καθόλου γνωστό για τον μέσο ενθουσιώδη θεατή της, και είναι μια μεγάλη αναφορά σε πολύ μα πάρα πολύ παράξενα πράγματα, που κυκλοφορούσαν υπό την έννοια Matrix (με την ίδια λέξη) για πολλά χρόνια, χωρίς ευρεία διάδοση. Πίσω από όλα αυτά, φυσικά, τελικά υπάρχουν και ολόκληρες φιλοσοφικές σχολές, όπως αυτές του Μπέρκλεϋ και του Σοπενχάουερ, κ.ά., ολόκληρες μυστικιστικές σχολές, όπως αυτές του Καστανέντα και του Γκουρτζίεφ, κ.ά., και φτάνουν μέχρι τους Γνωστικούς και τους Γιόγκι και ίσως και ακόμη πιο πίσω στο χρόνο.
Ουσιαστικά, είναι σαν να δεις μια καλή και μελετημένη science fiction ταινία π.χ. για τα UFO, και να μην ξέρεις τίποτε απολύτως για το ζήτημα πριν να δεις την ταινία, κι έπειτα να πιστεύεις ότι το όλο θέμα προέρχεται από την ταινία που είδες, κι όταν οι άλλοι συζητούν γι αυτό, εσύ να νομίζεις ότι μιλούν για την ταινία
Το ίδιο ακριβώς αυτό το φαινόμενο της παρεξήγησής ή της άγνοιάς σου στο παράδειγμα αυτό, είναι ένα από τα ουσιαστικότερα φαινόμενα του Matrix: νομίζεις ότι τα πράγματα έχουν αληθινά τη σειρά με την οποία παρουσιάστηκαν σε εσένα, νομίζεις ότι σημαίνουν αυτό που εσύ νομίζεις, νομίζεις ότι οι άλλοι νομίζουν το ίδιο με σένα, συνδυάζεις αυτό που νομίζεις με άλλα νομίσματα, δημιουργείς έναν κόσμο δια του νομίσματος και μία στάση δική σου απέναντι σε όλα αυτά, που νομίζεις ότι είναι δικαιωμένη και εμπεριστατωμένη, ορθή και αναμφισβήτητη, πάγια.
Φανταστείτε ότι το Matrix μας προκαλεί μία ανάλογη με το παράδειγμα τιτάνια παρεξήγηση και παρερμηνεία, πληροφοριακή και παρατηρητική στη βάση της, που δεν είναι δυνατόν να λυθεί, χωρίς να καταστραφεί ο δεδομένος κόσμος και ο δεδομένος εαυτός για σένα, δηλαδή όλα μα όλα αυτά που νομίζεις ότι γνωρίζεις. Ακόμη και αυτή η επισήμανση, δεν είναι παρά η ουσιαστική ερμηνεία της έννοιας της μύησης, του λεγόμενου Illumination, κλπ. Εν είδα ότι ουδέν οίδα. Υπάρχει μια τεράστια παρεξήγηση για όλα αυτά, που ξεκινά κυρίως από την α-νοησία και την ημιμάθεια ή άγνοια, για το τι ακριβώς είναι ο κόσμος, τι ακριβώς είναι ο εαυτός, τι ακριβώς σημαίνουν οι έννοιες, τι ακριβώς σημαίνουν οι φιλοσοφίες, οι ατάκες, οι μυστικισμοί, οι σχολές γνώσης, η ίδια η γνώση και η εμπειρία, κλπ, κλπ.
Όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους μας, το Matrix είναι αυτά που καταλαβαίνετε όταν διαβάζετε αυτά που λέω εδώ, ενώ θα έπρεπε να καταλαβαίνετε τελείως άλλα πράγματα. Το παράδοξο γεγονός του ότι όλοι νομίζουμε ότι καταλαβαίνουμε το ίδιο, είναι η βασική λειτουργία του Matrix.
Και, σαν να μην έφτανε αυτό, αυτή η λειτουργία είναι απαραίτητη για τη συνοχή της κοινωνίας και της πραγματικότητας όπως την ξέρουμε! Η παύση της λειτουργίας αυτής είναι απόλυτα καταστροφική, με την ίδια έννοια που η γέννηση ενός βρέφους είναι απόλυτα καταστροφική για την προηγούμενη ζωή του μέσα στη μήτρα και για τον αμνιακό σάκο που ήταν το σπίτι του και για την ταυτόσημη σχέση του με τη μητέρα του. Φυσικά, ταυτίζεται με τον θάνατο όπως νομίζουμε ότι τον ξέρουμε. Είναι ο λεγόμενος φιλοσοφικός θάνατος. Το Matrix είναι η ζωή και η σκέψη όπως τις ξέρετε...
Η λέξη «Matrix», σύμφωνα με το λεξικό μου, σημαίνει: καλούπι, πλέγμα, δίκτυο, μήτρα, μήτρα αναπαραγωγής προϊόντων, μαθηματικός πίνακας, υλικό περίβλημα. Εμείς το χρησιμοποιούμε περισσότερο με την έννοια του δικτύου ή του πλέγματος, αν και οι άλλες ερμηνείες της λέξης είναι περισσότερο αποκαλυπτικές. (Επίσης, έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η αγγλική λέξη προέρχεται από το λατινικό Matrix, που όμως στα λατινικά σημαίνει το θηλυκό και τον καρπό, και παράγεται από το Materia που σημαίνει ύλη, και αυτό από το Mater που σημαίνει μητέρα).
Για διάφορους λόγους που είναι δύσκολο να τους εξηγήσω εδώ με απλό τρόπο, όλα αυτά για το Matrix οδηγούν στην εικόνα ενός ιστού αράχνης (μιας πολύ μεγάλης αράχνης) γεμάτου από τα κουκούλια τα οποία η αράχνη έχει κατασκευάσει γύρω από τα θύματά της, για να αποθηκεύσει την τροφή της. Αυτό είναι το «δίκτυο», το δίχτυ αυτής της αράχνης, αυτό είναι το «πλέγμα», οι διαπλεκόμενες πλοκές του κάθε κουκουλιού με όλα τα άλλα και με τον ιστό, κι όλα αυτά εκπορεύονται από αυτήν τη μυστηριώδη «αράχνη».
Τα παραπάνω αρκούν, για έναν έξυπνο και ενημερωμένο άνθρωπο, για να καταλάβει τα πάντα σε σχέση με το Matrix ή πραγματικότητα, αρκεί να κατέχει ένα μέρος της ανάλογης παιδείας, λίγη έμπνευση, και να κάνει τους σωστούς συνειρμούς...