Translate

Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2023

Ποιητικές επισκέψεις σε σχολεία: πικρές διαπιστώσεις.




Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //
ΠΗΓΗ: https://www.fractalart.gr/poiitikes-episkepseis-se-scholeia/


Tα τελευταία χρόνια έχω την ευκαιρία να επισκέπτομαι σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για να μιλήσω για την ποίηση. Πηγαίνω όπου με καλούν. Το θεωρώ πάντα μια συναρπαστική εμπειρία, και, γενικά, έχω πολλές ιστορίες να αφηγηθώ!


Στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση προσεγγίζω το θέμα με έναν τρόπο παιγνιώδη, όπως άλλωστε αρέσει και στα παιδιά. Βάζω σωματικότητα σε αυτά που θέλω να τους πω. Σκαρφίζομαι διάφορα δρώμενα ή διάφορες διαδραστικές ασκήσεις προκειμένου να επικοινωνήσω το θέμα μου ή έστω να δώσω στους μαθητές μια γεύση από το μέγα μυστήριο που ονομάζεται «ποίηση». Στην Δευτεροβάθμια συχνά διδάσκω ένα ποίημα χρησιμοποιώντας και άλλα μέσα και εργαλεία, όπως αυτά που η τέχνη του θεάτρου μας δίνει. Ή συνηθίζω να τους αφηγούμαι τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα ποιήματα, φέρνοντας πολλά προσωπικά μου παραδείγματα, δηλαδή για το πώς έγραψα το ένα ποίημα ή το άλλο, με ποια αφορμή ή αιτία. Συνήθως κλείνω τις συναντήσεις με ένα σύντομο εργαστήρι γραφής, το οποίο είναι κάθε φορά ιδιαίτερα αποκαλυπτικό αναφορικά με τη δυναμική που υπάρχουν και τις ιδιαίτερες κλίσεις που παρουσιάζουν τα παιδιά.

Δεν θα παραλείπω ποτέ να τονίζω πως πρέπει να διαφοροποιηθεί κι άλλο ο τρόπος που η ποίηση διδάσκεται στο σχολείο. Έχουν γίνει κάποια βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά όχι ότι αυτό είναι αρκετό. Γιατί είναι ένας ολόκληρος τρόπος σκέψης που πρέπει να αλλάξει, είναι η οπτική που πρέπει να γίνει διαφορετική. Οι επιταγές της εποχής είναι έντονες. Επισκεπτόμενη Γυμνάσια και Λύκεια και μιλώντας με παιδιά και καθηγητές βγάζω κάποια συμπεράσματα που καθόλου δεν με ευχαριστούν και που με προβληματίζουν.

Πρώτα πρώτα οι μαθητές γνωρίζουν κάποια κλασικά ονόματα ποιητών κι μέχρι εκεί. Το ίδιο και οι καθηγητές. Αν τους ρωτήσεις να σου πουν ποιητές του σήμερα που γνωρίζουν, θα εκπλαγείς, ακριβώς επειδή δεν ξέρουν ποιητές που ζουν και δημιουργούν σήμερα, ίσως εκτός από τον ιδιαίτερα δημοφιλή Τίτο Πατρίκιο. Από τη δική μου γενιά ίσως-με επιφύλαξη το λέω- δεν γνωρίζουν ονόματα δημιουργών. Στην ουσία πολύ λίγα είναι τα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τη γραφή από κάθε τμήμα. Έστω και γι’ αυτά μόνο αξίζουν οι επισκέψεις στα σχολεία.

Είναι κρίμα να υπάρχει τόσο πλούσια ποιητική παραγωγή, τόσοι ποιητές, τόσοι πεζογράφοι, που ζουν και δημιουργούν στην εποχή που διάγουμε και δεν τους ξέρει κανείς. Υπάρχει ένας αθέατος ποιητικός κόσμος που θα πρέπει να γίνεται γνωστός. Ωραίος ο Παλαμάς, αξία αδιαμφισβήτητη! Αλλά δεν ξεκινάμε με αυτόν να διδάσκουμε ποίηση σε ορμητικούς, υπερβολικούς, εκρηκτικούς, αλλά, κυρίως, αδαείς εφήβους.

Αναζητούμε κάτι πιο κοντά σε αυτούς, σε μια γλώσσα που να την κατανοούν και να μπορούν να την χρησιμοποιήσουν και αλλού. Αναζητούμε ποιήματα σύγχρονων ελλήνων και ξένων ποιητών που μπορούν να κερδίσουν το ενδιαφέρον τους και να τους ενεργοποιήσουν. Ποιητές που μπορεί εύκολα να τους γνωρίσει κανείς, ή να τους κάνει φίλους ακόμα και στα κοινωνικά δίκτυα. Διότι συμβαίνει και αυτό. Να έχουνε ενεργό ρόλο οι ποιητές στα κοινωνικά δίκτυα, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με τους αναγνώστες. Το προφίλ τους είναι τελείως διαφορετικό από αυτό των παλαιότερων ποιητών.

Όσο για τον Παλαμά, φυσικά και τον διδάσκονται, όπως και τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Σεφέρη. Καλύτερα είναι όμως οι πρώτες προσεγγίσεις να γίνουν με σύγχρονα δημιουργήματα που ίσως αντανακλούν και τις αντιλήψεις της εποχής μέσα στην οποία ζουν.

Είναι γεγονός πως εκείνο που υπογραμμίζω κάθε φορά είναι πως η ποίηση δεν είναι κάτι απόμακρο και μακρινό. Είναι κάτι που είναι μέσα στη ζωή και εμπνέεται από αυτήν. Διότι έπειτα από συζητήσεις που κάνω με τα παιδιά καταλαβαίνω πως τους ποιητές τους θεωρούν περίεργα όντα από αλλού φερμένα και τα ποιήματά τους διστάζουν να τα διαβάσουν -πόσο μάλλον να τα προσεγγίσουν-επειδή κάνουν την στερεοτυπική διαπίστωση πως είναι δύσκολα και δυσνόητα.

Τελειώνοντας, προτείνω το εξής: τα σχολεία να ανοίγουν τις πόρτες τους στους σύγχρονες ποιητές, να προάγουν την αγάπη για την ποίηση, να ενθαρρύνουν ποιητικά δρώμενα και σχετικά προγράμματα και ομίλους. Η ποίηση είναι φάρος. Μέσω αυτής μπορούν οι έφηβοι να κατανοήσουν όχι μόνο τον κόσμο γύρω τους, αλλά και τη θέση τους μέσα σε αυτόν.


* Η φωτογραφία είναι παρμένη από το pixabay.

Aφιέρωμα | Eρωτικά ποιήματα: σήμερα και πάντα /// Ανθολόγηση: Ασημίνα Ξηρογιάννη //



πηγή: https://www.fractalart.gr/erotika-poiimata/

 Ελάχιστο χρονικό του έρωτα, του Γιάννη Ρίτσου


Ελάχιστο χρονικό του έρωτα


Βιάζονταν πολύ να φιληθούν. Μπήκαν στο σπίτι. Κλείδωσαν.

Τις δυο καρέκλες τις άφησαν στον κήπο. Όσο έλειπαν

τα πουλιά οικειοποιήθηκαν τις καρέκλες τους, τις έκαναν

σκάλες για τα δωμάτια τους. Όταν βράδιασε,

όλα τα κατάπιανε τα φύλλα, χτυπώντας ηδονικά τις γλώσσες τους.

Οι δυο καρέκλες περίμεναν ακόμη σα δυο μικρά ικριώματα

στο χείλος μιας πράσινης μοναξιάς μπροστά στο φεγγάρι.


Τα ερωτικά, Κέδρος, Μάιος 2010


Το σώμα σου κι εγώ, του Γιάννη Βαρβέρη


Το σώμα σου κι εγώ


Έχουμε πολύ ταξιδέψει
το σώμα σου κι εγώ
έχουμε φανταστεί
όσα ένα σώμα κι ένα εγώ
μπορούν να φανταστούν.

Το σώμα μου κι εγώ
έχουμε ονειρευτεί
το σώμα σου σε στάσεις
πού ποτέ σου δε φαντάστηκες.

Δεν έχεις θέση τώρα
τί ζητάς
ανάμεσα σε μένα

και στο σώμα σου.


Πηγή:https://www.catisart.gr



Δύο ποιήματα της Γουέντι Κόουπ

 

Βαλεντίνος

Η καρδιά μου έχει αποφασίσει.
Και φοβάμαι πως είσαι Eσύ.
Ό,τι εμπόδιο κι αν έχεις βάλει,
η καρδιά μου έχει αποφασίσει.
Κι αν δεν μπορείς να εγγραφείς αυτή τη χρονιά,
την επόμενη θα το κάνεις.
Η καρδιά μου έχει αποφασίσει
και φοβάμαι πως είσαι κι Εσύ.

 

**

 

Άλλος Βαλεντίνος

 

Σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε ρομαντικοί
Και σκέψου ακόμα έναν άλλο Βαλεντίνο.
Γνωρίζουμε τους κανόνες και είμαστε και οι δύο τυπικοί:
Σήμερα είναι η μέρα που πρέπει να είμαστε ρομαντικοί.
Η αγάπη μας είναι παλιά και σίγουρη, όχι νέα και ξέφρενη.
Ξέρεις ότι είμαι δική σου και ξέρω ότι είσαι δικός μου.
Και με τούτα τα λόγια με έκανε να νιώσω ρομαντικά:
«Πολυαγαπημένε μου, λατρεμένε μου βαλεντίνε.»


Μετάφραση των ποιημάτων: Ασημίνα Ξηρογιάννη

Πηγή: https://www.vakxikon.gr/wendy-cope/

 


Πρώτος έρωτας, του Μπορίς Βιαν


Πρώτος έρωτας


Όταν ένας άντρας αγαπάει μια γυναίκα
Την παίρνει καταρχή στα γόνατά του
Φροντίζει να της βγάλει τη φουστίτσα
Ώστε το πανταλόνι του να μην καταστραφεί
Γιατί το ύφασμα πάνω στο ύφασμα
Φθείρει το ύφασμα.
Κατόπι με τη γλώσσα του κοιτάει αν της έγινε
Σωστά η αφαίρεση αμυγδαλών
Αλλιώτικα υπάρχει φόβος μόλυνσης.
Μετά, για να μη μένουνε τα χέρια του αδρανή
Ψάχνει βαθιά, όσο μπορεί βαθύτερα
Ωσότου ανακαλύπτει την ουρά
Από ‘ναν άσπρο ποντικό
Που ‘χει βαφτεί στο αίμα
Και μαλακά τραβάει την κλωστή
Να φτάσει ως το ταμπάξ.


Ποιήματα, Μπορίς Βιαν, μετάφραση: Αντώνης Φωστιέρης και Θανάσης Θ. Νιάρχος, εκδόσεις Γνώση



   Σάρκινος λόγος, του Γιάννη Ρίτσου

 

 Σάρκινος λόγος

“Τι όμορφη που είσαι. Με τρομάζει η ομορφιά σου. Σε πεινάω. Σε διψάω.
Σου δέομαι: κρύψου· γίνε αόρατη για όλους· ορατή μόνο σ’ εμένα· καλυμμένη
απ’ τα μαλλιά ως τα νύχια των ποδιών με σκοτεινό διάφανο πέπλο
διάστικτο απ’ τους ασημένιους στεναγμούς εαρινών φεγγαριών.

Οι πόροι σου εκπέμπουν φωνήεντα, σύμφωνα ιμερόεντα·
αρθρώνονται απόρρητες λέξεις· τριανταφυλλιές εκρήξεις απ’ την πράξη του έρωτα.”


Απόσπασμα από το ποίημα Σάρκινος λόγος του Γιάννη Ρίτσου, το οποίο γράφτηκε το 1981 και αναφέρεται στον σαρκικό πόθο, ο οποίος αψηφά κάθε λογική./ Τα ερωτικά, Κέδρος, Μάιος 2010


Ο έρωτας κι ο πόλεμος, του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι (απόσπασμα)


Ο έρωτας κι ο πόλεμος


Κάθε τριχούλα σου
σγουρή,
χρυσωμένη,
τη γεμίζω με χάδια.
Ω, τι άνεμοι,
από ποιο νότο
θαυματουργήσανε
με τη θαμμένη αυτή καρδιά;
Τα μάτια σου ανθίζουν
δυο ξέφωτα!
Σ’ αυτά τα ξέφωτα χοροπηδάω
σάμπως χαρούμενο παιδί.


Απόδοση: Γιάννης Ρίτσος

Πηγή: https://www.catisart.gr/



Τζόις Μανσούρ 


Άσε με να σ’ αγαπώ
αγαπώ τη γεύση απ’ το παχύ σου αίμα
το κρατώ καιρό μέσα στο δίχως δόντια στόμα μου
η πυράδα του μου καίει το λαρύγγι
αγαπώ τον ιδρώτα σου
μ’ αρέσει να χαϊδεύω τις μασχάλες σου
περίρρυτες από χαρά
άσε με να σ’ αγαπώ
άσε με να γλείφω τα κλειστά σου μάτια
άσε με να τα τρυπήσω με τη σουβλερή μου γλώσσα
και τη γούβα τους να γεμίσω με το θριαμβευτικό μου
σάλιο
άσε με να σε τυφλώσω.


Kραυγές, Σπαράγματα.’Ορνια.Μτφ: ‘Eκτωρ Κακναβάτος ‘Αγρα, 1994


Επέστρεφε, Κωνσταντίνος Καβάφης 


Επέστρεφε

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με—
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα·
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.

Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται…


Τα ποιήματα, ‘Υψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1990

 


Σαπφώ


Ο έρωτας συγκλόνισε
την καρδιά μου όπως ο άνεμος που κατεβαίνει από το βουνό
τραντάζει τις βελανιδιές.


Ανθολογία ερωτικής ποίησης, Μτφ.: Χάρης Βλαβιανός, Πατάκης 2013


Αντίστροφη Αφιέρωση (απόσπασμα), Μάτση Χατζηλαζάρου

εσένα σ’ έχω Δεινόσαυρο από τους πιο εκπληκτικούς
εσένα σ’ έχω βότσαλο φρούτο απαλό που τ’ ωρίμασε η θάλασσα
σ’ ερωτεύω
σε ζηλεύω
σε γιασεμί
σε καλπασμό αλόγου μες στο δάσος το φθινόπωρο
με φοράω νέγρικο προσωπείο για να μας θέλεις εσύ
με κεντρίζεις μεταξένια άσπρο μου κουκούλι
με κοιτάζεις πολύ προσεκτικά
tu m’ abysses
tu m’ oasis
je te gougouch
je me tombeau bientôt
εσένα σ’ έχω δέκα ανθρώπους του Giacometti
σ’ έχω κόνδορα καθώς απλώνεσαι πάνω από τις Άνδεις
σ’ έχω θάλασσα γύρω τριγύρω από τα νησιά του Πάσχα
εσύ σπλάχνο μου πως με γεννάς
σε μίσχος
σε φόρμιγξ
με φλοισβίζεις
σε ζαργάνα α μ’ αρέσει
δυο κροταλίες όρθιοι στρίβουν και ξαναστρίβουν γλιστρώντας ο ένας γύρω
απ’ τον άλλο όταν σταματήσουν η περίπτυξή τους είναι το μονό-
γραμμά σου
tu m’ es Mallarmé Rimbaud Apollinaire
je te Wellingtonia
je t’ocarina
εγώ σε Τσεπέλοβο Πάπιγκο Ελαφότοπο
εγώ σε Βίκο με τα γιοφύρια του κει που διαβαίνει ο χρόνος
σ’ έχω πει και ψέματα για να τους ξεγελάσουμε
εγώ σ’ έχω άρωμα έρωτα
σ’ έχω μαύρο λιοντάρι
σε ονειροβάτησα μαζί μου ως το γκρεμό
εσέ ασύλληπτο θυμάμαι και τον ύπνο μου χάνω
εσύ μάχες και ένσαρκα άλογα του Uccello
εσύ δωρητής (δεξιά κάτω της εικόνας) εκείνου του μικρού κίτρινου αγριο-
λούλουδου
εσύ κένταυρου ζέση
εσύ συντεχνία ολάκερη που έργα ποιείς διαβαίνοντας εν τη ανωνυμία
je te ouf quelle chaleur
tu m’ accèdes partout presque
je te glycine
εσύ φεγγάρι που ένα σύννεφο αναβοσβήνει
εσύ δε βαριέσαι παράτα το το σύμπαν έτσι που το’ χουμε αλαζονήσει
και δαύτο πώς να συναντηθούμε ποτέ
εσύ σε τρυφερό λόγο με το λόγο έτσι δεν είναι πες
εσύ σελίδα μου
εσύ μολύβι μου ερμηνευτή μου
σε ανοίγω συρτάρια
πώς γιατί δεν ήρθες τόσες φορές
σε ξεμάκρυνα εγώ λέω τώρα
δίχως τέλος λυπάμαι
σε κρυάδα γνώρισες ποτέ την καρδιά μου
σε μιαν έκπαγλη χρονιά ανταμώσαμε
σε ληστεύω από αλλουνού τα χέρια
σε ακούω από δω από κει
σε σιωπώ μες στην απέραντη τρυφερότητα
σιγά σιγά να καταλαγιάσουμε
όλα δεν τα’ χω πει

 

ΜΕ ΕΚΡΙΖΩΝΕΙΣ

Ποιήματα( 1944-1985), Ίκαρος 1989


 Ένας Εραστής,  Έιμι Λόουελ


Αν μπορούσα να εγκλωβίσω
το πράσινο φως της πυγολαμπίδας
θα έβλεπα για να σου γράψω ένα γράμμα.


Μετάφραση, Ασημίνα Ξηρογιάννη

Πηγή:https://frear.gr/


 Ο γάμος, Μαρκ Στράντ


O άνεμος έρχεται από αντίθετες πλευρές
ταξιδεύοντας αργά
Αυτή κάνει στροφή στον βαθύ αέρα.
Αυτός περπατά στα σύννεφα.

Αυτή ετοιμάζεται,
τινάζει τα μαλλιά της,

μακιγιάρει τα μάτια της,
χαμογελά.

O ήλιος ζεσταίνει τα δόντια της,
η άκρη της γλώσσα της τα υγραίνει.

Αυτός βουρτσίζει τη σκόνη από το σακάκι του
και ισιώνει την γραβάτα του.

Αυτός καπνίζει.
Σύντομα θα συναντηθούν.

Ο άνεμος τους φέρνει πιο κοντά.
Xαιρετιούνται.

Πιο κοντά, πιο κοντά.
Αγκαλιάζονται.

Αυτή φτιάχνει το κρεβάτι.
Αυτός κατεβάζει το παντελόνι του.

Παντρεύονται
και κάνουν ένα παιδί.

Ο άνεμος τους οδηγεί
σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Ο άνεμος είναι δυνατός, σκέφτεται αυτός
καθώς ισιώνει τη γραβάτα του.

Μου αρέσει αυτός ο άνεμος, λέει αυτή
καθώς φορά το φόρεμά της.

O άνεμος ξεδιπλώνεται.
Ο άνεμος είναι το παν γι’ αυτούς.



Προσωρινή αιωνιότητα, Βακχικόν 2019. Ανθολόγηση-Μετάφραση: Ασημίνα Ξηρογιάννη

 Η πιο όμορφη θάλασσα, Ναζίμ Χικμέτ


Να γελάσεις απ’ τα βάθη των χρυσών σου ματιών
είμαστε μες στο δικό μας κόσμο

Η πιο όμορφη θάλασσα
είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει
Τα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα
Τις πιο όμορφες μέρες μας
δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα

Κι αυτό που θέλω να σου πω
το πιο όμορφο απ’ όλα,
δε στο `χω πει ακόμα.


Μετάφραση Γιάννης Ρίτσος

Πηγή:https://www.apotipomata.com/

Ανοησίες, του Ρίτσαρντ Μέρφι

Aνοησίες

Για να σε σκέφτομαι
πρέπει να μένω μόνος.
Για να σ’ αγαπώ
πρέπει να είμαστε μαζί.

Νομίζω πως σ’ αγαπώ
όταν είμαι μόνος
περισσότερο απ’ ό,τι σε σκέφτομαι
όταν βρισκόμαστε.

Δεν μπορώ να σκέφτομαι
χωρίς ν’ αγαπώ
ούτε ν’ αγαπώ
χωρίς να σκέφτομαι.

Μόνος μου όταν είμαι, μου αρέσει
να μας σκέφτομαι μαζί.
Μαζί όταν είμαστε, νομίζω πως
θα προτιμούσα να είμαι μόνος.

 Μετάφραση: Ασημίνα Ξηρογιάννη


Πρώτη δημοσίευση της μετάφρασης στο ηλεκτρονικό Φρέαρ