KΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ /// ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΝΕΡΟ του Νικόλα Πουλιέζε

 

Τίτλος: Σκοτεινό νερό

Συγγραφέας: Νικόλα Πουλιέζε

Μετάφραση: Ευαγγελία Γιάννου

Εκδ. Loggia Αθήνα 2020

Σελ. 186

Γράφει ο Χρυσόστομος Μπομπαρίδης

Η φυσική καταστροφή ως πηγή έμπνευσης

Σε ποιο βαθμό ακραία φυσικά φαινόμενα επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου; Η απάντηση είναι βαθύτατα υποκειμενική. Είναι βέβαιο πως οι αντιδράσεις ποικίλουν ανάλογα με τον χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου. Μπροστά στη δύναμη της φύσης ο φόβος που πηγάζει στην αδυναμία εκδηλώνεται είτε μέσω καταγγελιών για την ανυπαρξία και την έλλειψη διορατικότητας των κρατούντων είτε βουβά μετατρέπεται σε πόνος λόγω της απώλειας μιας ζωής. Σε όσους δεν υφίστανται άμεσα τις επιπτώσεις μιας φυσικής καταστροφής, κυριαρχεί μια αίσθηση ενδόμυχη, κρυφή που παραπέμπει στο Αριστοτελικό Έλεος και Δέος, προϋποθέσεις της Κάθαρσης της Τραγικής Ποίησης. Απλούστερα συμπονούν τα θύματα, φοβούνται από τη δυναμική της καταστροφής και αισθάνονται ανακουφισμένοι που δεν υπήρξαν θύματα της.
Οι παραπάνω σκέψεις χαρακτηρίζουν το πρόσωπο του κεντρικού ήρωα του μυθιστορήματος του Νικόλα Πουλιέζε, Σκοτεινό Νερό. Με αφορμή μια νεροποντή διάρκειας τεσσάρων ημερών στην Νάπολι στα τέλη της δεκαετίας του 60, ο συγγραφέας προσφέρει ένα ιδιότυπο κολάζ μικρών ιστοριών με θέμα τις επιπτώσεις της. Η δράση κινείται από τους τόπους των καταστροφών, τις αντιδράσεις του κρατικού μηχανισμού και ολοκληρώνεται στη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης αδυναμίας και μηδενικότητας. Ο συνεκτικός κρίκος που μετατρέπει τις σύντομες ιστορίες σε ένα ιδιότυπο και ξεχωριστό μυθιστόρημα είναι ο Κάρλο Αντρεόλι, δημοσιογράφος, ο κεντρικός ήρωας. Ο ιδιότυπος χαρακτήρας του μυθιστορήματος έγκειται στο γεγονός πως ο Κάρλο Αντρεόλι δεν διαμορφώνει ούτε συμμετέχει ενεργά στις εξελίξεις αλλά τις παρακολουθεί όπως όλοι οι Ναπολιτάνοι. Η παρουσία του κυμαίνεται από την παθητικότητα γεμάτη από ένα πνεύμα στωικότητας σε μια καταγραφή σκηνών με έντονη συναισθηματική φόρτιση και ενεργητική προσέγγιση προς βοήθεια. Την ίδια στιγμή το μυθιστόρημα διανθίζεται από μια διάθεση κριτική, βαθύτατα ειρωνική, απέναντι σε κάθε είδους μεγαλοστομία ιθυνόντων στην οποία δεν λείπει και μια μεταφυσικού χαρακτήρα οπτική. Χαρακτηριστικά, ο ήχος των   απόκοσμων φωνών και οι παιδικές κούκλες στο εμβληματικό μνημείο της πόλης, το Μάσκιο Αντζοΐνο προσφέρει την ευκαιρία στο συγγραφέα να αποτυπώσει την ουσιαστική ανεπάρκεια των αρχών. Ως εκφραστικό μέσο χρησιμοποιεί με λεπτή ειρωνεία την κλισέ ειδησεογραφική  φρασεολογία. Στο «Σκοτεινό Νερό» το λεπτό αυτό πέρασμα από την φαιδρότητα στη δεισιδαιμονία με προεκτάσεις Αποκάλυψης πραγματοποιείται γρήγορα άμεσα και επηρεάζεται από τις εξωτερικές εξελίξεις. Η συγκεκριμένη ταχύτητα συνιστά και μια εκ των αρετών του βιβλίου.
Ο Πουλιέζε, υιοθετημένο παιδί της Νάπολι, κατορθώνει να αποτυπώσει την αντιφατική ιδιαιτερότητα της ψυχής αυτής της πόλης, όπου το μεγαλείο και η μιζέρια συνυπάρχουν. Κατορθώνει και αναδεικνύει την εντονότερη εκδήλωση της, όταν η φύση εκδικείται τις θνητές παραλείψεις και αδυναμίες. Στη συγκεκριμένη συγγραφική αρετή θα πρέπει να αναζητηθούν κυρίως οι λόγοι που το συγκεκριμένο μυθιστόρημα παρά την μια έκδοση μετατράπηκε σε αστικό μύθο. Εκεί συνεπώς οφείλεται η σύγχρονη «δεύτερη ζωή» του σε Ιταλία και εξωτερικό. Η ιδιαίτερα καλαίσθητη μέσα από την λιτότητα της Ελληνικής έκδοσης συνηγορεί στην εξοικείωση του αναγνωστικού κοινού της χώρας με το ξεχωριστό αυτό μυθιστόρημα. Ιδιαιτέρως όταν νωπές είναι οι εικόνες φυσικών καταστροφών που έπληξαν την Ελλάδα.