KΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ /// Λουίζ Γκλικ, «Meadowlands», μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Στερέωμα 2024

[Aναδημοσίευση από το περιοδικό Χάρτης/// https://www.hartismag.gr/hartis-71/biblia/odoiporiko-enos-syghkhronoi-diazighioi-se-diadrasi-me-ghnostoys-mythois]

Μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη

Kρατώ στα χέρια μου ένα ακόμα πολύτιμο βιβλίο, την έβδομη ποιητική συλλογή της Αμερικανίδας ποιήτριας Λούζ Γκλικ (1943-2023). Η συλλογή αυτή είναι τώρα μεταφρασμένη στα ελληνικά από τον έμπειρο μεταφραστή Χάρη Βλαβιανό. Μedowlands λοιπόν από τις εκδόσεις Στερέωμα. Και το παζλ συμπληρώνεται. [1] Η πολυβραβευμένη Γκλικ (τιμημένη κιόλας με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2020) πιστεύω πως δικαίως αγαπήθηκε από το κοινό.
Με την αισθαντική γραφή της την πασπαλισμένη με φιλοσοφικό στοχασμό κερδίζει τους λάτρεις της ποίησης. Έχω εκφραστεί και με άλλα κείμενα στο παρελθόν για την αίσθηση που μου έχει αφήσει η ποιήτρια. [2] Είναι ανεξάντλητη και πάντα ουσιαστική .
Έχει εδώ ενδιαφέρον να δούμε πώς η ποιήτρια διαχειρίζεται το θέμα του γάμου έχοντας υλικό και απο τα προσωπικά της θέματα (γάμοι-διαζύγια, βιωματα, εμπειρίες, ).Υπάρχει όμως και σημαντικό υλικό που αντλεί από αρχαίους μύθους και κλασικά αφηγήματα με τα οποία ευφυώς συνηθίζει να συνομιλεί γόνιμα και δημιουργικά. Ειδικότερα, είναι εμφανές πως στο βιβλίο αυτό γίνεται μια σύνδεση με την Οδύσσεια του Ομήρου και κυρίως με τον γάμο Οδυσσέα-Πηνελόπης. Ένας σύγχρονος γάμος περνάει κρίση, βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης και ο αναγνώστης εισπράττει το βλέμμα της γυναίκας που συλλογίζεται πάνω στα πράγματα- τα αισθήματα, τα γεγονότα.
Διαβάζω: «[…] Περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο /αγαπώ αυτά τα βράδια που είμαστε μαζί,/τα ήσυχα βράδια του καλοκαιριού, ο ουρανός ακόμη/φωτεινός τέτοια ώρα./ ‘Eτσι η Πηνελόπη πήρε το χέρι του Οδυσσέα, /όχι για να τον συγκρατήσει, αλλά για να εγγράψει αυτή τη γαλήνη στη μνήμη του: «από δω και πέρα η σιωπή μέσα στην οποία κινείσαι/είναι η φωνή που σε καταδιώκει.» (Ήσυχη βραδιά, σελ. 21)
Η διακειμενική υφή του έργου είναι εμφανής και στα σημεία που αναφέρονται πρόσωπα από την Οδύσσεια ώστε να σχηματιστεί το δίπτυχο αντρας -γυναίκα/Οδυσσέας -Πηνελόπη. Έτσι υπάρχουν ποιήματα που κάνουν αναφορά στον Τηλέμαχο, στην Κίρκη και σε σκηνές από το έπος ήδη γνωστές. Ακούγονται πολύ έντονα οι φωνές της μάνας και του γιου, Πηνελόπης και Τηλέμαχου. [3] Αλλά το φίλτρο της Γκλικ και το τρόπος που χρησιμοποιεί το μύθο για να δωσει καθολικότητα στα γραφόμενά της είναι μοναδικά. Με διαύγεια και πνευματικότητα δίνει ένα έργο ξεχωριστό. Καταφέρνει η ποιήτρια να αποφύγει τις φιλολογίες και να δώσει στίχους που εκφράζουν εύγλωττα ή αποτυπώνουν την ομορφιά, τη ματαίωση, τον ερωτισμό, τον χωρισμό, την πτώση, την μοναξιά, την μνήμη (Κοιτάμε τον κόσμο μια φορά, στην παιδική ηλικία./Τα υπόλοιπα είναι μνήμη (Νόστος, 107).

Η ποιήτρια ξέρει να δημιουργεί ατμόσφαιρα, το ιδιαίτερο εκείνο συναισθηματικό κλίμα που αγγίζει την ανθρώπινη ψυχή και την συναρπάζει, ακριβώς επειδή διακριτικά την φέρνει αντιμέτωπη με εσώτερες ανησυχίες και προβληματισμούς, με πράγματα που οι άνθρωποι συχνά δεν τολμούν να σκεφτούν πόσο μάλλον να διαχειριστούν.

Εξαιρετική η Νύχτα χωρίς φεγγάρι! Η σκηνοθεσία, η δυνατή εικόνα που κυριαρχεί, μια μικρή πραγματεία για τη διαύγεια και τον τρόπο να κοιτάμε τα πράγματα. Παραθέτω ένα μικρό κομμάτι μόνο: «Μα το να περιμένεις για πάντα/άραγε είναι πάντοτε η απάντηση; Tίποτε/δεν είναι πάντοτε η απάντηση · η απάντηση/εξαρτάται από την ιστορία/» (σελ. 29)
Τα αισθήματα δεν διαχέονται άσκοπα και ενοχλητικά στην ψυχή του αναγνώστη. Κρατώντας την δέουσα απόσταση η ποιήτρια δίνει αφορμές για τη συγκίνηση της καρδιάς και του μυαλού, κάνοντας καίριες συνδέσεις με έργα που έχουν αντέξει στο χρόνο. Μέσω της ισχυρής αναλογίας πετυχαίνει την ισχυροποίηση της εντύπωσης που η ποίησή της προκαλεί. Αν επιχειρούσα με δικούς της στίχους να εκφράσω αυτό που αισθάνομαι για την ποιητική της, οι στίχοι αυτοί θα ήταν οι εξής:[...]«είμαι σίγουρη ότι υπάρχει μέσα σου/κάτι ανθρώπινο, που μπορεί να προσεγγιστεί με τον λόγο.» [Ο βράχος, σελ.89]
Μια εκτενής σύνθεση, μοιάζει σαν ένα συνοπτικό ποιητικό μυθιστόρημα με κεφάλαια μικρά, μέσα στα οποία διερευνούνται οι ανθρώπινες σχέσεις και ιχνηλατούνται οι ανθρώπινες αντοχές, μέσα από το διεισδυτικό βλέμμα μιας γυναίκας που χωρίζει από τον άντρα της. Οδοιπορικό ενός σύγχρονου διαζυγίου σε διάδραση με γνωστούς μύθους, την Οδύσσεια, αλλά και τον συμβολισμό που θρυλικού ζεύγους.

Κλείνοντας, ο Χάρης Βλαβιανός, κάθε φορά επιλέγει να μεταφράσει έργα ποιητών που ο ίδιος αποδέχεται ως δημιουργούς. Νομίζω πως αυτό είναι πολύ σημαντικό. Κάθε φορά οι μεταφράσεις του είναι δώρα αγάπης προς τους αναγνώστες του.




Σημειώσεις

[1] Οι ποιητικές συλλογές Πιστή και ενάρετη νύχτα(2021),Η άγρια ίρις(2021), Χειμωνιάτικες συνταγές από την κοινότητα(2022), Ο θρίαμβος του Αχιλλέα(2022).
[2] Bλ.
Στο διάστιχο για τον Θρίαμβο του Αχιλλέα: https://diastixo.gr/kritikes/poihsh/19343-thriamvos-achilea
Στην Booktimes για το βιβλίο «’Αγρια ίρις»: https://www.booktimes.gr/review/i-agria-iris/

[3]Χαρακτηριστικά τα ποιήματα: To πείσμα της Πηνελόπης (σελ.115) και Η εξομολόγηση του Τηλέμαχου (σελ.117 και 119)

 H φωτογραφία της Γκλικ είναι παρμένη από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%AF%CE%B6_%CE%93%CE%BA%CE%BB%CE%B9%CE%BA