Συνέντευξη με την Χριστίνα Λιναρδάκη για την Χάουσνερ

Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη

Θα ήθελα να μου πεις πως καταπιάστηκες με την Χάουσνερ.... η οποία είναι και εν ζωή, σωστά;

Ήταν η πρώτη μου μετάφραση από ανάθεση. Δηλαδή με κάλεσαν από το Vakxikon.gr, μου έδωσαν τα ποιήματά της και κάποια βιβλία της και με ρώτησαν αν θα με ενδιέφερε να τη μεταφράσω. Είδα το υλικό και απάντησα θετικά, αφού η ποίησή της μου μίλησε: τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα.

Χριστίνα δώσε μου το στίγμα της ποίησής της, όπως εσύ το προσλαμβάνεις.

Η Χάουσνερ είναι σαφώς υπερρεαλίστρια. Έχει μάλιστα δεσμούς από τους γονείς της με το συγκεκριμένο ρεύμα: είναι κάπως σαν να το κληρονόμησε. Επίσης, έχει επηρεαστεί πολύ από τον μαγικό ρεαλισμό της Νότιας Αμερικής, καθώς η καταγωγή της είναι από τη Χιλή, χώρα στην οποία και η ίδια γεννήθηκε. Τα μισά από τα ποιήματα που μετέφρασα (γιατί Η ράφτρα και η ζωντανή κούκλα έχει δύο μέρη) τα υπογράμμιζε μια αναπάντεχη ιδέα: ότι μπορεί κάποιος να δημιουργήσει ζωή ράβοντας. Η ιδέα δεν είναι απολύτως καινούρια, αφού έχει χρησιμοποιηθεί και παλιότερα στη λογοτεχνία, ωστόσο η μετουσίωσή της σε ποίηση έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τα άλλα μισά ποιήματα της Ράφτρας είναι εμπνευσμένα από τον ζωομορφισμό και αποτελούν συγχρόνως και νοητική εξερεύνηση του σεξ: κάτι που για μένα, που είμαι αρκετά πουριτανή, ήταν μεγάλη πρόκληση. Η ποίηση της Χάουσνερ έχει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως ότι τοποθετείται απαρέγκλιτα μέσα στον χώρο: σε σαφή τοπία, σκηνικά ή όρια. Ή ότι κατοικείται από πολλούς ανθρώπους: μάλιστα, ήταν τόσες πολλές οι αναφορές σε πρόσωπα (ιστορικά ή σύγχρονα) που αναγκάστηκα να προσθέσω στο τέλος ένα παράρτημα «Τα πρόσωπα μέσα στα ποιήματα» για να αποφύγω να παραφορτώσω τις υποσημειώσεις. Οπότε, συνοψίζοντας, θα έλεγα ότι η ποίηση της Χάουσνερ έχει καταβολές στον υπερρεαλισμό και τον μαγικό ρεαλισμό, την ίδια στιγμή που αναβαπτίζει μια παλιότερη σύλληψη σχετικά με το ράψιμο και τη δημιουργία. Επιστρατεύει επίσης τον ζωομορφισμό, την πολυανθρωπία και τον χωρικό προσδιορισμό για να αποδώσει τα νοήματα με τα οποία καταπιάνεται.

Ποιος είναι ο Λουί Ριέλ και τι θέση έχει μέσα σε αυτήν την ποίηση;

Ο Λουί Ριέλ ήταν μιγάδας, μισός αυτόχθονας και μισός Ευρωπαίος, και ηγήθηκε της επανάστασης των αυτοχθόνων ενάντια στο κράτος. Έγινε μάλιστα ήρωας, γιατί καταδικάστηκε από τις Αρχές για έσχατη προδοσία και απαγχονίστηκε. Θυμίζει κάπως την ίδια τη Χάουσνερ που είναι μισή Νοτιοαμερικανίδα και μισή Καναδή. Για εκείνη, ο Λουί Ριέλ βρίσκεται πάντα «στη γειτονιά», κοντά μας (αν όχι μέσα μας), ψάχνοντας για «οδοδείκτες προς τη Νέα Ιερουσαλήμ», μια νέα δηλαδή Γη της Επαγγελίας. Από αυτή την άποψη, ο Λουί Ριέλ είναι καθένας από εμάς που ονειρεύεται δύσκολα όνειρα, με το σκοινί περασμένο γύρω από τον λαιμό του, καθώς έχει πάντα την αίσθηση ότι ενδεχομένως δεν θα προλάβει να τα υλοποιήσει.

Σε παραξένεψε ή σε δυσκόλεψε κάτι ... ενώ τη μετέφραζες;

Να ξεκαθαρίσω ότι λάτρεψα την ποίησή της. Καθώς τη μετέφραζα, συνειδητοποιούσα περισσότερο τα νοήματα που ξετύλιγε και μαγευόμουν. Αυτή όμως είναι η γοητεία της μετάφρασης: όταν μεταφράζεις κάτι που σε ενδιαφέρει πραγματικά, ανακαλύπτεις συνεχώς νέα πράγματα που σε συγκινούν. Όπως όμως ήδη είπα, είμαι αρκετά πουριτανή. Οπότε με δυσκόλεψε το δεύτερο μέρος και η συζήτηση για το σεξ και τον σαδομαδοχισμό. Για την ίδια, το να φέρει αυτά τα στοιχεία στην ποίησή της ήταν κάτι το απελευθερωτικό, όπως μου είπε. Θα μπορούσε ίσως να είναι και για μένα, αλλά μάλλον δεν λειτούργησε έτσι.

 Η λειτουργία του σουρρεαλισμού στην ποίηση της Χάουσνερ.

Θα αντιγράψω κάτι που έγραψε σχετικά η Λίλια Τσούβα στο tvxs.gr: «Η Μπεατρίζ Χάουσνερ ράβει τις εικόνες της καθισμένη στην υπερρεαλιστική της ραπτομηχανή. Αραδιάζει τα υλικά της στο τραπέζι και σπρώχνει τη βελόνα σπάζοντας την τάξη του λόγου και φέρνοντας στην επιφάνεια τις δυνάμεις της επιθυμίας όπως βγαίνουν από το υποσυνείδητο. Χρησιμοποιώντας την αυτόματη γραφή των υπερρεαλιστών, που δεν υπακούει σε ορθολογικές, ηθικές ή αισθητικές επιταγές, μας δίνει το δικό της νόημα του κόσμου». Το αποτέλεσμα, όπως ήδη είπα, είναι κατά τη γνώμη μου συγκινητικό.

Τι ενδιαφέρον πιστεύεις πως έχει η ποίησή της για τον σύγχρονο αναγνώστη.

Πάλι θα αντιγράψω, αυτή τη φορά από τον Θεοχάρη Παπαδόπουλο και το άρθρο του στο fractal.gr: «Η ράφτρα είναι ο σύγχρονος άνθρωπος, που κατασκευάζει ψεύτικα οράματα για να αντέξει στους δύσκολους ρυθμούς της σύγχρονης κοινωνίας». Και δεν είναι μόνο η ράφτρα και το ράψιμό της, είναι όλη η εικονοποιΐα της Χάουσνερ που αντηχεί έντονα την εποχή μας μέσα από εδραιωμένα σύμβολα του παρελθόντος. Για παράδειγμα, το ποίημα «Αντεστραμμένος Ορφέας» είναι ακριβώς μια αντιστροφή του μύθου του Ορφέα που κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο για να βρει την Ευρυδίκη. Στο ποίημα, ο Ορφέας ανεβαίνει στον ουρανό. Όμως ο ουρανός είναι πεδίο πολέμου και γι’ αυτό έχει μετατραπεί σε κόλαση. Μέσα από τέτοιες έξυπνες και αναπάντεχες ιδέες, η Χάουσνερ βάζει τους στίχους της να λειτουργούν «επί των τύπων των ήλων» καίριων σύγχρονων θεμάτων που αφορούν τις ατομικές και κοινωνικές συνθήκες, όπως τις βιώνουμε. Είναι εξαιρετικά επίκαιρη και ευρηματικά αναπάντεχη. Είναι πραγματικά μια φωνή της εποχής μας.

Λίγα λόγια για την Μπεατρίζ Χάουσνερ

Πολυβραβευμένη και γνωστή Καναδή συγγραφέας, κριτικός και μεταφράστρια, Πρόεδρος της Ένωσης Μεταφραστών, τ. Πρόεδρος του Οργανισμού Δικαιωμάτων Έργων Λόγου, Σύμβουλος της Ένωσης Συγγραφέων, συνιδρύτρια του εκδοτικού οίκου Quattro Books και του Λογοτεχνικού Κέντρου Μετάφρασης Banff International, επί δεκαετίες βιβλιοθηκονόμος στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Καναδά, η Μπεατρίζ Χάουσνερ έχει κυκλοφορήσει ποιητικά βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο και πρόσφατα και στα ελληνικά. Έχει μεταφράσει παραπάνω από 30 βιβλία, κυρίως Ισπανόφωνων συγγραφέων και ποιητών. Θεωρείται από τις βασικές εκπροσώπους του σύγχρονου καναδικού σουρεαλισμού.