ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ /// Ζαν- Φρεντερίκ Βερνιέ, Ανθοδέσμη από τσουκνίδες και Φαμπρίς-Ροζέ Λακάν, Ακόμη μια στιγμή: Μετάφραση, Νεκτάριος-Γεώργιος Κωνσταντινίδης, Εκδ. Βακχικόν 2020

Γράφει η  Ανθούλα Δανιήλ

[Αναδημοσίευση από το peri ou

Στο μικρό και κομψό βιβλίο που έχω στα χέρια μου συστεγάζονται δύο συγγραφείς και δύο θεατρικά έργα, στην πολύ καλή μετάφραση του κατεξοχήν θεατρικού μεταφραστή Νεκτάριου-Γεώργιου  Κωνσταντινίδη, του οποίου η επάρκεια και η ευελιξία στην γαλλική γλώσσα συμβάλλουν στο τελικό αποτέλεσμα. Το βιβλίο έχει εκδοθεί από τις επιμελημένες εκδόσεις Βακχικόν.

Ο πρώτος εκ των συγγραφέων,  Ζαν- Φρεντερίκ Βερνιέ, γεννημένος στη Λα Ροσέλ, ζει στο Παρίσι και γράφει για το θέατρο και το ραδιόφωνο. Το ενδιάφερον στην περίπτωσή του είναι ότι εργάζεται εθελοντικά πλάι σε αρρώστους που βρίσκονται  στην έξοδο από τη ζωή. Από αυτή την εμπειρία έχει προκύψει το έργο Τα μάτια του Αρθούρου, που κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2019, ενώ η Ανθοδέσμη από τσουκνίδες  είναι το πρώτο του θεατρικό έργο, ανέβηκε στο θέατρο Essaion, στο Παρίσι το 1999 και ακολούθησαν και άλλα τα οποία παίχτηκαν και καταχειροκροτήθηκαν.

Στον Πρόλογο του έργου η συγγραφέας και θεατρολόγος Ασημίνα Ξηρογιάννη μάς παρέχει πληροφορίες για να μας βάλει στο κλίμα και στον κόσμο του έργου. Δύο αδελφές, οι απομείνασες από την οικογένεια, η μία χήρα (ίσως έχει σκοτώσει τον άντρα της), η άλλη ανύπαντρη κι ανέραστη, συμβιώνουν μέσα σε ένα κλίμα έλξης-απώθησης.  Συναντιούνται κάθε Σαββατοκύριακο και αναπολούν τα περασμένα, παίζοντας και πειράζοντας η μία την άλλη. Αυτή η φαινομενικά απλή συναναστροφή θα ξαναθυμίσει τα παλιά και γνωστά, αλλά σιγά σιγά θα φέρει στην επιφάνεια και πολλά άλλα, αποκαλύπτοντας έναν ολόκληρο άγνωστο κόσμο πίσω από αυτόν που φαίνεται, που δεν τολμούν να ομολογήσουν, που ίσως αγνοούν ή ηθελημένα παρακάμπτουν, ενώ η αδελφική σχέση θα αποδειχτεί μια ψυχαναλυτική  Ανθοδέσμη από τσουκνίδες.

Η Αδελαΐδα και η Σοφία, η μεγάλη και η μικρή, θα μοιραστούν τη σκηνή και τα λόγια. Η μία θα γδάρει την άλλη  με τα αγκάθια της τσουκνίδας, αλλά και θα στηριχτεί η μία στην άλλη. Ο συγγραφέας πίσω από τις απλές καθημερινές κουβέντες θα υπαινιχθεί πολλά, θα θέσει και θα άρει  σημαντικά, δύσκολα ομολογούμενα.

Η Ξηρογιάννη αναφέρει ως ανάλογο έργο το Κεκλεισμένων των θυρών του Ζαν Πολ Σαρτρ, εγώ θα προσέθετα τις αδελφές Αντιγόνη και Ισμήνη από την τραγωδία του Σοφοκλή, αλλά και τις αδελφές στις Φάλαινες του Αυγούστου του Ντέιβιντ Μπέρι, καθώς και τις Χρωματιστές Γυναίκες του Βασίλη Ζιώγα (1986) το πιο πολυπαιγμένο έργο του, που παρουσιάστηκε και στη Γαλλία, με όλες τις διαφορές που παρουσιάζουν τα έργα μεταξύ τους, αλλά φωτίζουν και άλλες όψεις που όλες έχουν τη σημασία τους. 

ως αντίθετους χαρακτήρες, με όλες τις διαφορές που παρουσιάζουν, αλλά φωτίζουν και άλλες όψεις που όλες έχουν τη σημασία τους. 

Δύο γυναίκες συζητούν «γυναικεία»:

 Αδελαΐδα: Κινείσαι σαν νεράιδα, Σοφία, φθάνεις στο σημείο ν’ αποπνέεις έναν αισθησιασμό. ..Τα ’χα ξεχάσει όλα αυτά. Εγώ που νόμιζα πως ήσουν μια μηχανή ψυχρή και άφυλη.

Σοφία:   Τι κάνει μια γυναίκα για να ζήσει; Πώς μακιγιάρεται; Πώς μιλάει στους άνδρες…Τι κάνει για να της δώσουν σημασία; Και το σώμα της! Το στήθος, οι γοφοί, τα οπίσθια … Εσύ, τι κάνεις, Άντα;

Αυτή η απλή καθημερινή κουβέντα υποδηλώνει πολύ σοβαρότερα θέματα. Τελικά, θα πιστέψουν η μία την άλλη; Θα βρουν  σημείο επαφής;;;

Στο δεύτερο έργο. Ο Φαμπρίς-Ροζέ Λακάν, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος, σπούδασε στη Νέα Υόρκη και  συνεργάστηκε με σπουδαίους σκηνοθέτες. Τα πρώτα του έργα, Cravate Club  και Irresistible είχαν μεγάλη επιτυχία, καθώς  και άλλα έργα του παίζονται στο Éduard VII, όπου και το Ακόμη μια  στιγμή.  

Προλογίζοντας και αυτό το έργο η Ξηρογιάννη μας πληροφορεί ότι δημοσιεύτηκε στο περιοδικό L’ Avant-Scène Théâtre και παίχτηκε στο θέατρο με μεγάλη επιτυχία. Στην Ελλάδα μεταφράζεται πρώτη φορά.  

Το έργο είναι μαύρη κωμωδία, αλλά θα μπορούσε να το δει κανείς και σαν ερωτική κομεντί. Η Σουζάν, ηρωίδα και πρωταγωνίστρια στο έργο μας, είναι ηθοποιός  και δεν θέλει να ξαναβγεί στη σκηνή χωρίς τον νεκρό πλέον Ζουλιέν και νιώθει ανίκανη να ζήσει μόνη. Όμως, ο Ζουλιέν, αόρατος για τους άλλους, ορατός μόνο σ’ αυτήν,  βρίσκεται πάντα παρών στη σκηνή και την βοηθάει να ξεπεράσει το τραύμα.

Η Ξηρογιάννη στον πληροφορητικό (με γλωσσολογικούς όρους πλούσιο από πολλές απόψεις) Πρόλογό της, μάς προσφέρει ως παράλληλο έργο την κινηματογραφική ταινία Ghost, όπου ο δολοφονημένος με περίεργο τρόπο (Πάτρικ Σουέιζι), ορατός μόνο στην αγαπημένη του (Ντέμι Μουρ), την καθοδηγεί και την κατευθύνει να βρει τον δολοφόνο του. Για να βάλω κι εγώ την πινελιά μου, θα αναφέρω την πολυβραβευμένη ταινία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό της Πέννυς Παναγιωτοπούλου, Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: ο μπαμπάς μου, όπου ο μικρός γιος δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα του θανάτου του πατέρα του και επινοεί τρόπους για να επικοινωνεί μαζί του.

Το θέμα της επικονωνίας των ζωντανών με του αγαπημένους νεκρούς είναι πανάρχαιο, παγκόσμιο και αγγίζει τα όρια της μεταφυσικής.

Η Σουζάν, λοιπόν, έχει μια ζωή για να ζήσει αλλά και για να φλερτάρει ή να αποκρούσει το φλερτ των ανδρών που την τριγυρίζουν, κεντρίζοντας και τη ζήλια του νεκρού Ζουλιέν.  Επί σκηνής, επομένως, δρουν ζωντανοί και πεθαμένοι. Είναι «ένα είδος  παιχνιδιού ανάμεσα στη φαντασία και στην πραγματικότητα», λέει,  ανάμεσα σε πολλά άλλα πολύ σημαντικά, η Ξηρογιάννη.

Στη γοητευτική μετάφραση του  Κωνσταντινίδη, θα απολαύσουμε επί σκηνής ζωντανεμένες τις κωμικές καταστάσεις, όπου ο πεθαμένος σύζυγος, ακόμα και μετά από τον θάνατό του, παρακολουθεί τους δύο υποψήφιους εραστές, Μαξ και Σιμόν, και ζηλεύει τη Σουζάν. Στην πλοκή του έργου θα μας δοθεί η ευκαιρία να σκεφτούμε πάνω σε πολύ σοβαρά θέματα, τα οποία θα απασχολούσαν, και απασχολούν, ψυχιάτρους, ψυχαναλυτές και ψυχοθεραπευτές, όπως είναι η διαχείριση του πένθους και η απώλεια αγαπημένων προσώπων. Τέλος, η δαιμόνια θεατρίνα θα κατορθώσει να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα με έναν πολύ ευρηματικό τρόπο.

Απόσπασμα: «Μου λείπεις Ζουλιέν. Μου λείπεις κάθε στιγμή… Μου λείπει η φωνή σου και η σιωπή σου και ο παιδιάστικος θυμός σου και η ζήλια σου. Μου λείπει να σε περιμένω, μου λείπει να φοβάμαι μη σε χάσω, να φοβάμαι μη με χάσεις… Υπάρχεις μόνο εσύ κι εγώ. Εσύ που λείπεις κι εγώ που δεν θέλω να γιατρευτώ από την απουσία σου».

Και τα δύο έργα, Ανθοδέσμη από τσουκνίδες και Ακόμη μια  στιγμή  είναι γεμάτα από ανθρωπιά, μιλούν με απλό, αστείο,  αλλά και υπαινικτικό τρόπο για τα μέσα σκοτεινά μέρη της ψυχής και του μυαλού του ανθρώπου, δοσμένα σε πολύ ωραία Ελληνικά από τον έμπειρο και ειδικό στη θεατρική μετάφραση, Νεκτάριο Γεώργιο Κωνσταντινίδη.