ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ /// Μαρκ Στραντ: «Προσωρινή αιωνιότητα», μετάφραση: Ασημίνα Ξηρογιάννη

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος // ΠΗΓΗ ΦΡΑΚΤΑΛ

Μαρκ Στραντ: «Προσωρινή αιωνιότητα», μετάφραση: Ασημίνα Ξηρογιάννη, κείμενο Αναστάσης Βιστωνίτης, εκδόσεις Βακχικόν

Δικό σου γράμμα

είναι ό,τι έχω

Έχω έναν φίλο, παιδί των περιβολιών και των αχαλίνωτων ποδηλάτων, που αραιά εμφανίζεται μέσα από ένα ποίημα. Μερικά από αυτά συνιστούν διαμάντια, γεμάτα συναίσθημα και ωραία χρώματα. Τα πιο αδιάφορα πάλι ενεργοποιούν την φαντασία μου. Οι στίχοι μεταφράζονται επί προσωπικού, πάει να πει πως παρασύρομαι με όλους τους τρόπους στα γενικά και τα ειδικότερα χαρακτηριστικά αυτού του σπάνιου φίλου. Μοναδικού, όχι μόνο για την ποιότητα της γραφής του μα για τον αναπάντεχο τρόπο του να λέει γεια μετά από τόση μοναξιά. Η φωνή του διαθέτει σπάνια δύναμη, όσο περισσότερο ιδιωτικοί γίνονται οι στίχοι του, τόσο περισσότερο πέφτουν οι αρχαίες μάσκες και ο φίλος μου μες σε λίγους στίχους φέρνει το θρόϊσμα μιας ανθισμένης κερασιάς.

Ένας τέτοιος, προσωπικός φίλος είναι και ο Μαρκ Στραντ. Ίσως τα ποιήματά του να τα είχα συναντήσει σε μια αμερικάνικη ανθολογία με πλήθος πρόσωπα που κάλυπτε όλη την λογοτεχνική ιστορία του περασμένου αιώνα. Ίσως ο Μαρκ Στραντ να μου συστήθηκε για πρώτη φορά μέσα από εκείνο το μνημειώδες βιβλίο. Δυστυχώς δεν θυμάμαι, όμως διαβάζοντας τις μεταφράσεις της Ασημίνας Ξηρογιάννη που ήδη συνιστά μια σημαντική εκπρόσωπο της λογοτεχνικής της γενιάς, παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο εκθέτει τις προσλαμβάνουστες της πρόζας του Μαρκ Στραντ νιώθω την βεβαιότητα πως η Αμερική μπορεί να ΄ναι ακόμη και σήμερα περήφανη για πολλούς λόγους. Η ενότητα του έργου του, η συνέπειά του στο τραγούδι του χρόνου, του θανάτου, του ίσκιου που σέρνεται μες στην πολιτεία κυριεύοντας δρόμους και καρδιές αρκούν για να τον κατατάσσουν σήμερα ανάμεσα στις πιο θερμές φωνές της γενιάς του 1960. Κάτι από παλιά Ρώμη και μια ιδέα ειρωνεία συνοψίζουν ένα πρώτο απόσταγμα των ποιημάτων του σημαντικού δημιουργού που ξαναφέρνουν στο προσκήνιο οι εκδόσεις Βακχικόν.

Τόσο το επίμετρο της κυρίας Ξηρογιάννη, όσο και τα σύντομα μα στοχαστικά του Αναστάση Βιστωνίτη μεταθέτουν την ατμόσφαιρα πριν και μετά τα ποιήματα. Σαν να λέμε, πριν και μετά το φιλί . Ο Μαρκ Στραντ γεννιέται την δεκαετία του 1930. Συχνές μετακινήσεις, φτωχική, παιδική ηλικία, πειραματισμοί και αργότερα οι σπουδές που θα καταστήσουν την διδασκαλία του ένα από τα θεμελιώδη κεφάλαια του έργου που διασώζεται στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Βραβευμένος, μια ιδέα εδώ και πέντε χρόνια, ύστερα απ΄τον θανατό του στο Μπρούκλυν των τρομερών αντιθέσεων και της μίξης όλων εκείνων των παράξενων εθνοτήτων που διαμορφώνουν την αμερικανική κοινωνία. Σαν να μην πέρασε από πάνω της ούτε μια μέρα από τον καιρό που οι φυλές λυμαίνονταν εκατομμύρια εκτάρια

Μάρτυς μου ο Χριστός πως ο άνεμος κάλπαζε σαν ιρλανδέζικη  φοράδα από το βάθος του πίνακα. Κουβαλούσε τα σύνεργα του Στραντ που σήμερα που σήμερα αποκαλύπτονται ένας προς ένα. Για την ακρίβεια απουσία, απόρριψη, το μίσος εντός μας, η απώλεια και ο θάνατος. Το τοπίο μεταμορφώνεται σ’ ένα παράταιρο, πικρόχολο παιχνίδι. Η Αριάδνη παρατά τον μίτο της και όλο γέλια φεύγει για την αγκαλιά του Μινώταυρου. Κανείς δεν την χρειάζεται, τα παιχνίδια της μας κρατούν μακριά απ’ την αληθινή απόλαυση της απώλειας που παραμένει μια αβέβαιη, μυστική εκδοχή. Το σχήμα του είναι κύκλος, εντός των συνόρων του φυτρώνουν παράξενα λουλούδια και μπαλόνια της γης, φεγγάρια, μια ίδια, απαράλλαχτη ιστορία μοναξιάς. Η Σούζαν είπε πως θα πρέπει να δοκιμαζόμαστε με ποιήματα διόλου ευχάριστα, ποιήματα που μπορούν κάποτε να υπάρχουν σαν ελαστικά, πλαστικά, σκουπίδια, κάρβουνο. Ο Μαρκ Στραντ φαντάζει εκτεθειμένος στην ακτινοβολία της πολιτείας του. Μετέωρα κορίτσια, σκοτωμένα φεγγάρια που γίνονται γάλα, το εισιτήριο για την επιστροφή στην παιδικότητα, την νιότη. Ο ποιητής καμιά φορά φθάνει κάπου από έναν άλλο δρόμο. Κουβαλά τους φίλους, τους γνωστούς, τις ζωές των άλλων, απορίες, αμφισβητήσεις, κενά γράμματα. Όλο του το βιος, όλη του η πρόζα μια προσευχή για την πολιτεία και τον διπλανό και όσα φάνταζαν ως τώρα πραγματικότητα, μα χάνονται με τον συνεπή τους ρυθμό.

Ο Στραντ, μία από τις κορυφαίες επιλογές για την ποίηση που εκδίδεται διαρκώς στην χώρα μας, επιβεβαιώνοντας την εθνική μας έφεση στο πλάσιμο των τραγουδιών. Ο Μαρκ Στραντ επισημαίνει η Ασημίνα Ξηρογιάννη στο καταληκτικό κείμενο της Προσωρινής Αιωνιότητας των εκδόσεων Βακχικόν, διατρέχει την ιστορία του συναρπαστικού δεύτερου μισού του αιώνα που μονάχα πριν λίγα χρόνια έκλεισε την τραγική του σημασία. Τα ποιήματά του, αναφέρει η ίδια, δεν αποτελούν εύκολες υποθέσεις, κινούνται μετέωρα έξω και πάνω απ’ το συλλογικό, σ’ ένα επίπεδο τόσο προσωπικό, δίχως χρόνο δίχως τόπο. Ένα κορίτσι και μια πόλη σπαράζουν την μνήμη του ποιητή, τα βραχιόλια φώτα εκείνου του κόσμου, αυτό το μόνιμο που περιγράφεται με μια άλλη λέξη, έτοιμη να σβηστεί από νερά και από εποχές, η απαράμιλλη νεότητα, ελεύθερη να σημαίνει όλες τις μορφές του δικού μας Ανδρέα Εμπειρίκου. Κορίτσι σε παράθυρο, κορίτσι στο Μπίαριτζ, Ευδοκία και Αντριάνα, Δεσποινίς Ξ. Κ , ποια είστε λοιπόν και πώς ξεθωριάσατε τόσο. Η πρόζα του Μαρκ Στραντ απαιτεί την αντοχή του ποιητή, χρειάζεται εκείνη την μουσική που μας αποκαλύπτει ένα ως τότε άγνωστο παρελθόν για μας.

Συνάντησα τον Μαρκ Στραντ όπως ανακαλύπτει κανείς ένα ωραίο απείραχτο από τα χρόνια κατάστημα. Στο εσωτερικό του όλα κείτονταν στην γνώριμη θέση τους. Τα έπιπλα υπήρξαν σκεπασμένα με χοντρό βελούδο, σκονισμένα και πολυκαιρισμένα, με χνάρια από σώματα που πέρασαν για πάντα. Μονάχα σε μια θέση πλάι στο κομοδίνο με το υπόλευκο αμπαζούρ, κάτι μαρτυρούσε, πως ίσως πρόσφατα εδώ να έζησε κάποιος. Πρόκειται για μια έπαυλη, ιδανική για χορούς μεταμφιέσεων.

Ο Μαρκ Στραντ εκ του φυσικού του υποβάλλεται στις συνθήκες της ζωής, ίσως επειδή άλλον τρόπο δεν γνώρισαν ποτέ οι ποιητές . Οι εκδόσεις Βακχικόν και το ομώνυμο περιοδικό έχουν την χαρά να παρουσιάσουν σε μια πειθαρχημένη, γλωσσική μεταφορά το έργο του Αμερικάνου ποιητή και διανοητή που αναδεικνύει για μια ακόμη φορά την πολυφωνική, δυτική πραγματικότητα μιας χώρας που σημάδεψε όσο καμιά ζωές και φαντασιώσεις. Η Ασημία Ξηρογιάννη και ο Αναστάσης Βιστωνίτης, με τις μεταφράσεις της η πρώτη και με τις επισημάνσεις του ο δεύτερος, υπομνηματίζουν τα βασικά θεωρήματα πάνω στα οποία στηρίχθηκε ο Μαρκ Στραντ, αποκύημα μιας γενιάς με παραστάσεις και διεκδικήσεις που σήμερα βιώνει την απόλυτη ματαιότητα.

Η Προσωρινή Αιωνιότητα συνιστά ένα είδος λαϊκής ιστορίας της πόλης, μια αναπαράστασή της καθώς χάνεται κάτω από στρώματα ατόφιας ζωής. Οι εκδόσεις Βακχικόν επιλέγουν έναν σπουδαίο δημιουργό, ανανεώνοντας το ενδιαφέρον του εγχώριου, αναγνωστικού κοινού για τον Μαρκ Στραντ. Τον ποιητή καθηγητή που καθοδηγείται από τον άγγελό του με την ζωή κάποιου στα χέρια του, σαν δώρο.