Στην πολυκύμαντη θάλασσα της λογοτεχνίας, οι νέοι ποιητές μοιάζουν με νησίδες που η άμπωτις αποκαλύπτει όλο και περισσότερες απ' τις κρυμμένες ομορφιές ή την άγρια, ενστικτώδη φύση τους. Η ποίησή τους αποτυπώνει τα χνάρια μιας κρίσης που έχει ως επίκεντρο αλλά κι ως υπαίτιο τον ίδιο τον άνθρωπο, ανακαλεί στοιχεία της φύσης, των μύθων αλλά και της ίδια της τέχνης τους και διασώζει την ελπίδα για την ανάδυση μιας νέας ηπείρου. Δε λείπουν, λοιπόν, κάποια κοινά τους στοιχεία.
Κοινό στοιχείο είναι, για παράδειγμα, ο έρωτας σε όλες του τις μορφές: για τη φύση και τους μύθους που γεννά σε κάθε της πλάνεμα ("Ανατέλλων ζήλος" της Ιωάννας Καπερνέκα), για τον άλλον που είναι απέναντι ή δίπλα μας κι αναμένει ένα ποιητικό μας νεύμα ("Απροσποίητα" της Ντίνας Γεωργαντοπούλου), για το ποίημα και τις πολλαπλές λειτουργίες του που δεν τελειώνουν ποτέ ("Δοκιμάζοντας το ποίημα" της Ασημίνας Ξηρογιάννη), για τον κόσμο γύρω μας κι ας μας κάνει ν' ασφυκτιούμε ή ν' αναρωτιόμαστε εν σιωπή ("Ημιυπόγειο" του Γιώργου Μπακλάκου), για το άπειρο που προάγει αναπάντεχες συνενώσεις ("Αποδομώντας το άπειρο" του Κλεομένη Παπαϊωάννου), για τον χορό που στήνει η κοινωνία μας στις μικρές τραγωδίες που βιώνουμε σήμερα ("Τα ετερόφωτα" της Αγγελικής Δημουλή).
Ίσως να είναι νωρίς ακόμα, για ν' αναρωτηθούν οι νέοι ποιητές για κάποια πράγματα, αλλά εμείς τους δώσαμε την αφορμή για να το κάνουν. Ξεκινήσαμε με ένα βασικό ερώτημα: Τι σημαίνει η ποίηση για εσάς; Θα μπορούσατε να δώσετε έναν ορισμό ή ... αφορισμό;
Όλοι απάντησαν, ότι αδυνατούν να ορίσουν τι σημαίνει ποίηση, ο καθένας διαθέτει μια προσωπική αίσθηση που δεν μπορεί να περικλείσει σε μια φράση, δεν μπορεί (τουλάχιστον σε πρώιμη φάση) να εκφράσει συνοπτικά εκείνο που τον εμπνέει, τον καθοδηγεί και τον έλκει κοντά του κατ' επανάληψη.
Εμείς από τους άπειρους ορισμούς που έχουν δοθεί, παραθέτουμε κάποιους:
"Ποίηση είναι πλήρης ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου", Ανδρέας Εμπειρίκος
"Ποίηση είναι μια θρησκεία χωρίς ελπίδα", Ζαν Κοκτώ
"Ποίηση είναι σα ν' ανεβαίνεις μια φανταστική σκάλα για να κόψεις ένα αληθινό ρόδο", Τάσος Λειβαδίτης
"Ποίηση είναι μια διαρκής επανάσταση της υπάρξεως. Είναι εκείνος ο εαυτός μου που δεν κοιμάται ποτέ", Γιώργος Σαραντάρης
"Ποίηση είναι η αναρχία των αισθήσεων που έχει νόημα", Λώρενς Φερλινγκέτι
"Ποίηση είναι τα πουλιά του σύμπαντος που ψάχνουν αστέρια για να φωλιάσουν", Αθανάσιος Βαβλίδας
Το επόμενο ερώτημά μας ήταν: Διαβάζετε περισσότερο κλασικούς ποιητές ή σύγχρονους συναδέλφους σας; Οι νέοι ποιητές διαβάζουν ποίηση. Δεν έγινε αναφορά, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, σε συγκεκριμένα ονόματα, αλλά ο καθένας έδειξε μία προτίμηση είτε στους κλασικούς είτε στους μοντέρνους είτε στους συνοδοιπόρους της γενιάς του, όπου χωρίς ν' αδιαφορεί για την ξένη ποίηση, αφήνει την πλάστιγγα να γείρει προς τη νεοελληνική ποίηση.
Ο Αργύρης Χιόνης αναφέρει σ' ένα ποίημά του: "Η ποίηση είναι ένα ποτήρι αδειανό/ που το γεμίζουμε με το αίμα μας./ Ύστερα το προσφέρουμε στους άλλους / ή δεν το προσφέρουμε αλλά μας το παίρνουν/ και το μυρίζουν και το δοκιμάζουν/ και μιλούνε για το χρώμα του/ και αναλύουνε στο μικροσκόπιο τη σύνθεσή του/ και το ταξινομούνε σε ομάδες/και βρίσκουνε συχνά μικρόβια/ και μας καταδικάζουν".
Κάνοντας μια ενδεικτική αναδρομή σε Έλληνες ποιητές, μαθαίνουμε ότι ο Διονύσιος Σολωμός εντρύφησε κατά τη νεότητά του τόσο στην ιταλική ποίηση της εποχής του όσο και στην ελληνική δημοτική ποίηση, αλλά και στις συλλογές του Ανδρέα Κάλβου. Ο Κωστής Παλαμάς επηρεάστηκε στη νιότη του από τον Κάλβο και την πρώτη αθηναϊκή σχολή, αλλά και από τους σύγχρονούς του Γάλλους ποιητές. Τέλος, ο Γιώργος Σεφέρης απέδωσε τιμές και οφείλει πολλά στον Πωλ Βαλερί στον Κάλβο, στον Παλαμά, στον Καβάφη και στον Τ. Σ. Έλιοτ.
Ακολουθεί το ερώτημα: γιατί η ποίηση εξακολουθεί να γοητεύει;
Οι νέοι ποιητές δεν είναι βέβαιοι, ότι η ποίηση είναι τόσο δημοφιλής και γοητεύει τον κόσμο. Παρ' ότι είναι αρκετοί εκείνοι που γράφουν ή δοκιμάζουν να γράψουν ποίηση, το αναγνωστικό της κοινό δεν είναι μεγάλο και συχνά υποστηρίζεται από την επιτυχία μελοποιημένων ποιημάτων. Διαθέτει, ωστόσο, εκλεκτούς και φανατικούς αναγνώστες και τα κριτήρια πρόσληψης των στίχων διαφέρουν από αναγνώστη σε αναγνώστη, όπως και οι ερμηνείες τους.
Ο Άγγελος Τερζάκης έχει γράψει: "Ποίηση είναι το νόημα των πραγμάτων. Αλλά είναι αδιατύπωτο στη γλώσσα της λογικής. Γι' αυτό και η μαρτυρία της πάντοτε είναι έμμεση". Πολλοί αναγνώστες δυσκολεύονται να εισδύσουν στον ποιητικό κόσμο, επειδή ακριβώς την προσεγγίζουν με βάση τη λογική και δεν αφήνουν το συναίσθημα να προσεγγίσει πρώτο την ουσία και τον πυρήνα του ποιητικού λόγου. Η εποχή της αφηγηματικής ποίησης ή της έμμετρης και εύπεπτης στιχουργικής δεν εκφράζει τις σύγχρονες ποιητικές αναζητήσεις. Οι ποιητές βασανίζουν και βασανίζονται από τις λέξεις. Όπως λέει και ο Μαγιακόφσκι "η ποίηση είναι μια άγνωστη χώρα - για μια και μόνο λέξη λιώνεις χιλιάδες τόνους γλωσσικό μετάλλευμα".
Μένοντας πάντα στο γόνιμο έδαφος της γλώσσας, προκύπτει, λοιπόν, αβίαστα το επόμενο ερώτημα: Υπάρχει κάποιος στίχος που σας στοιχειώνει, σας συγκινεί, σας εμπνέει;
Οι νέοι ποιητές δεν μπόρεσαν κατά πλειοψηφία να ανακαλέσουν κάποιο στίχο ή στροφή που ξεχωρίζουν ιδιαίτερα ή τους καθοδηγεί ως motto. Δήλωσαν, ωστόσο, ότι είναι αρκετά και διαφορετικά τα ποιήματα που τους αρέσουν, ένδειξη ότι βρίσκονται σε φάση έντονης αναζήτησης και ότι θεωρούν πρώιμη την εκδήλωση κάποιας προτίμησης. Προφανώς, βιώνουν έναν έντονο διάλογο τόσο με τον ίδιο τους τον εαυτό όσο και με τους άλλους δημιουργούς, ο οποίος τους φανερώνει έντονες αντιθέσεις ή τους ανοίγει πολλαπλές εκδοχές. Ο διάλογος είναι ένα στοιχείο που αναδύεται, λοιπόν, από τις συλλογές τους με θεματικές εκφάνσεις: το ποίημα συνομιλεί με τον εαυτό του σα να τον κοιτάζει απ' έξω ("Δοκιμάζοντας το ποίημα" της Ασημίνας Ξηρογιάννη ), ο έρωτας αλιεύει εικόνες και συναισθήματα για να κάνει αυθεντικές συνομιλίες ("Απροσποίητα" της Ντίνας Γεωργαντοπούλου), το άπειρο έχει τόσες πτυχές όσες κι οι λέξεις που ποτίζουν την ποίηση ("Αποδομώντας το άπειρο" του Κλεομένη Παπαϊωάννου), οι ανησυχίες μας για τον κόσμο σήμερα συνομιλούν με το μυθικό χθες και όχι μόνον ("Ημιϋπόγειο" του Γιώργου Μπακλάκου), η μοναξιά τυλίγει την ελπίδα και μονολογεί με λιτό λόγο ("Τα ετερόφωτα" της Αγγελικής Δημουλή), τα τοπία της ζωής μας ανοίγουν διάλογο με το άρρητο και τη λυρική του όψη ("Ανατέλλων ζήλος" της Ιωάννας Καπερνέκα).
Τέλος, ζητήσαμε από τους νέους ποιητές να μας μιλήσουν για τον τίτλο της συλλογής τους. Συχνά οι συλλογές μοιάζουν με φιάλες που ταξιδεύουν στη θάλασσα της λογοτεχνίας και οι τίτλοι είναι το στίγμα ανεύρεσης μιας τέτοιας συλλογής. Είναι σημαντικό, επομένως, το στίγμα να υποδηλώνει με περιεκτικό και έντονα εκφραστικό τρόπο το περιεχόμενο της συλλογής.
Οι νέοι ποιητές κατάφεραν να είναι έντιμοι και ταυτόχρονα ελκυστικοί απέναντι στους αναγνώστες τους. Σε κάθε περίπτωση, ο τίτλος ασκεί βαρυτική έλξη σε όλα τα ποιήματα μιας συλλογής και οι συνδυασμοί των λέξεων εμφανίζουν επαρκές ηλεκτρικό φορτίο για να προκαλέσουν ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση με τον αναγνώστη. Στην ουσία τους οι τίτλοι σχετίζονται άλλοτε με το φως ("Τα ετερόφωτα", "Ανατέλλων ζήλος", "Ημιυπόγειο") και άλλοτε με την αυθορμησία ("Απροσποίητα", "Αποδομώντας το άπειρο", "Δοκιμάζοντας το ποίημα"). Στο ταξίδι, ωστόσο, που ξεκινούν, το στίγμα τους δεν είναι παρά μια αφετηρία ή ένα προσωρινό λιμάνι. Για να σχηματίσουν μια διαδρομή χρειάζονται κι άλλα στίγματα, περισσότερες δοκιμές, αποδομήσεις, γωνίες φωτισμού, κλιμακώσεις και αφοσίωση. Το μέλλον είναι ανοιχτό και απρόβλεπτο. Οι προσδοκίες μας διαπλέουν μικρές ή μεγάλες αποστάσεις για να τους συναντήσουν. Η στιχοφόρος ναυσιπλοΐα διαθέτει ενέργεια και λειτουργεί οπωσδήποτε θετικά προς το μέλλον
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου