ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ /// FERNANDO PESSOA /// Marginalia /// ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

                                                                       

Marginalia

Αφορισμοί και αποφθέγματα

Fernando Pessoa
μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα, Χάρης Βλαβιανός

Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2015
67 σελ.

---

 

Fernando Pessoa, “Marginalia αφορισμοί και αποφθέγματα”, μτφ. Χάρης Βλαβιανός – Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Gutenberg, β΄ έκδοση επαυξημένη και αναθεωρημένη, Αθήνα, 2015

ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ
 

   Στα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα τα τελευταία κυρίως χρόνια ακούγεται πολύ το όνομα του πορτογάλου  ποιητή Φερνάντο Πεσσόα (1888-1935),του μεγαλύτερου Πορτογάλου ποιητή μετά τον Καμόενς.'Ενός ποιητή που σφράγισε τον 20ό αιώνα.Σημειώνουμε τα βιβλία που τον αφορούν και που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις  Gutenberg :«Ηρόστρατος», «Η αναζήτηση της Αθανασίας»,«Γράμματα στην Οφέλια»,«Ενα πολύ πρωτότυπο δείπνο» ,«Τα ποιήματα του 'Αλβαρο ντε Κάμπος » και « Τα ποιήματα του Αλμπέρτο Καέιρο »,« Μarginalia »,αφορισμοί και αποφθέγματα.Στα δύο πρώτα βιβλία βλέπουμε τον Πεσσόα ως δοκιμιογράφο,στο τρίτο ως ερωτευμένο άντρα και εραστή,στο τέταρτο ως έναν άνθρωπο που αγαπά τη λογοτεχνία τρόμου.Ενώ 'Αλβαρο ντε Κάμπος  και Αλμπέρτο Καέιρο είναι ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε ο ποιητής και τα οποία αντανακλούσαν και αντιπροσώπευαν τις ποικίλες και ξεχωριστές προσωπικότητες που συνυπήρχαν μέσα του.Στην ουσία δεν πρόκειται για απλά ψευδώνυμα ,αλλά για κάτι άλλο,στο οποίο θα ταίριαζε καλύτερα ο όρος '' προσωπεία''.  Οι ετερώνυμοι του Πεσσόα εμφανίζονται εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους,είναι ''καλοδουλεμένοι '' και '' καλοσχεδιασμένοι'',ολοκληρωμένοι .

  Όσο για τα Marginalia,που στα χέρια μου κρατώ,πρόκειται για έκδοση αναθεωρημένη. Τη μετάφραση για το πορτογαλικό σκέλος (157 αφορισμοί) και τον έναν αφορισμό στα γαλλικά υπογράφει η  μεταφράστρια πολλών έργων του Πεσσόα, Μαρία Παπαδήμα. Για το αγγλικό σκέλος (58 αφορισμοί) ο ποιητής και μεταφραστής Χάρης Βλαβιανός.  Οι δουλειά και των δύο μεταφραστών δεν χρειάζεται βεβαίως συστάσεις.Ο  αναγνώστης ,για άλλη μια φορά, έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τον ιδιότυπο και ευφυή Πεσσόα που,παιχνιδίζοντας ανάμεσα στην μοναδικότητα και την πολλαπλότητα, έχει καταθέσει μια  ιδιάζουσα πνευματική εργασία που έχει από πολλούς εραστές της λογοτεχνίας λατρευτεί.''Γίνε πολλαπλός σαν το σύμπαν'' διακηρύσσει και ερμηνεύει με τον δικό του καίριο τρόπο το παίγνιο της αιώνιας περιπλάνησης.
   Πάνω από διακόσιες αιρετικές φράσεις ,άλλες γεμάτες ειρωνεία,άλλες γεμάτες σοφία.Καίριος,ακριβής,σύντομος και ουσιαστικός αναδεικνύεται μέσα  από σημειώματα στο περιθώριο των χειρογράφων του,ανθολογημένα από τον μελετητή του Richard Zenith.Για αυτά έχουμε την υπογραφή του , Μπερνάντο Σοάρες ,αλλά και άλλων βασικών ετερωνύμων του Πεσσόα.Αποσπασματική γραφή με κείμενα  σαν μικρά λαμπερά αστέρια ,που αφορούν στον άνθρωπο,στον Θεό(Ο Γκαίτε ,πράγματι ισχυρίζεται ότι ο θεός κάθε ανθρώπου μοιάζει με τον άνθρωποτον ίδιο' επομένως,ο θεός του σπουδαιότερου ανθρώπου δεν είναι ο σπουδαιότερος θεός;),την ηθική,τη Σκέψη,τον μυστικισμό,τον ασκητισμό,την τέχνη ,τους καλλιτέχνες,τη μυθοπολασία,την αγάπη,το αίσθημα (το αίσθημα είναι υπερβολική σκέψη),την πίστη (η πίστη είναι το ένστικτο της δράσης) και πολλά άλλα.Η σκέψη ερεθίζεται,η αμφιβολία καλλιεργείται μια χαρά (Αμφιβάλλω ,άρα σκέφτομαι),δρόμοι ανοίγονται,η σκέψη''πετάει'' σε ανοιχτούς ουρανούς.Έλέγχονται και οι κανόνες ακόμα,τα λογοπαίγνια εδώ έχουν ουσία και ανοίγουν δρόμους.(Δεν έχω τύψεις συνείδησης,αλλά συνειδητές τύψεις[Α],/Η σκέψη είναι τελικά ο καλύτερος τρόπος για να ξεφύγουμε από τη σκέψη, /Αν η αισχρότητα δεν ήταν αισχρή!/Το υπερφυσικό τίποτα του νου[Α])
Η φιλοσοφική χροιά των  αποφθεγμάτων και των αφορισμών και το ισχυρό φορτίο που αυτοί κουβαλούν ξυπνούν την νόηση,την αναστατώνουν,την διεγείρουν.'Εντονο το διανοητικό στοιχείο και η διανοητική ηδονή παρούσα.Ο ποιητής σκεπτόμενος ,αποκτά ένα ειδικό βάρος στη συνείδηση κάθε σκεπτόμενου αναγνώστη.


 Το κάλλος είναι ελληνικό.
Αλλά η επίγνωση του ότι είναι ελληνικό είναι μοντέρνα.

Μη διδάσκεις τίποτα,γιατί έχεις ακόμη να μάθεις τα πάντα.
                                  ΜΠΑΡΑΟ ΝΤΕ ΤΕΙΒΕ

Η φιλοσοφία είναι η διανοητική διαύγεια που φτάνει στην τρέλα.