ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ /// ΠΕΝΘΙΜΟ ΜΠΛΟΥΖ ΚΑΙ 'ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ///ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΟΦΡΑΣ [ΚΙΧΛΗ 2015]

Πένθιμο μπλουζ

Και άλλα ποιήματα

W. H. Auden

μετάφραση: Ερρίκος Σοφράς
επιμέλεια: Ερρίκος Σοφράς

Κίχλη, 2015
88 σελ.

ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ

                                                               

___________________________________________________________________________________

   Ανήκει στους «Ποιητές του '30» ή τη λεγόμενη «Γενιά του Ώντεν», μαζί με τους Louis MacNeice, Cecil Day-Lewis, Stephen Spender, Christopher Isherwood, Edward Upward και Rex Warner.

                                                              

Αντισυμβατικός, πιστός(προερχόμενος από μια βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια,πιστή στο δόγμα του αγγλικανισμού)αλλά και ομοφυλόφιλος,επηρεασμένος από τον Καβάφη,τον Μπρεχτ,τον Γκαίτε,τον 'Ελιοτ,τον Σαίξπηρ και τους αρχαίους λυρικούς,

φορέας μιας ιδιαίτερης ευαισθησίας,λάτρης της γλώσσας,ακούραστος μελετητής φιλοσοφίας και πολιτικής,πολυταξιδεμένος,πολύπλευρος,πολυμαθής, χαρακτηρίστηκε ως ''ποιητής της πόλης και της Ιστορίας''.Μια ποιητική ιδιοσυγκρασία σε διαρκή εγρήγορση,οπαδός της αμφιβολίας ,του στοχασμού,ένα είδος λογίου,που φαίνεται να δίνει το στίγμα μιας αυθεντίας.Ο λόγος για τον Γ.Χ,Ωντεν που συνταιριάζει στα ποιήματά του ρίμα και σκέψη,τραγούδι και στοχασμό.Τού αποδόθηκαν αρκετά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Κρατικό Βραβείο της Αυστρίας για την Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία και το Βραβείο Πούλιτζερ για την Ποίηση. Εξέδωσε συνολικά δεκαεφτά ποιητικές συλλογές από το 1930 έως το 1974, χρονιά που πέθανε από ανακοπή καρδιάς στη Βιέννη, σε ηλικία 66 ετών.

    Σε  δίγλωσσο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη o Eρρίκος Σοφράς (που έχει μεταφράσει απαιτητικά ποιητικά έργα: Ντίκινσον, Μπωντλαίρ, Πέννα) ανθολογεί, μεταφράζει και σχολιάζει δώδεκα αντιπροσωπευτικά ποιήματα του Ώντεν, κυρίως από τη συλλογή του "Another Time" / "Μια άλλη φορά" (1939). Ποιήματα ερωτικά και πολιτικά, άλλα έμμετρα και άλλα σε ελεύθερο στίχο, ελεγειακά, στοχαστικά και κάποια ανάλαφρα (γραμμένα για να μελοποιηθούν).Περιδιαβαίνοντας στα ποιήματα ,κινητοποιούμαστε ψυχικά από το βλέμμα του 'Ωντεν πάνω στα πράγματα ,καθώς και από τον διακριτικό τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τα συναισθηματικά του φορτία,ώστε αυτά να μην λειτουργούν εις βάρος της γνήσιας και αληθινής ποίησης.Η συμβολή του έμπειρου μεταφραστή εδώ είναι φανερή.

'' Αυτός που πιο πολύ αγαπάει'' το τελευταίο ποίημα της μικρής αυτής,αλλά σημαντικής συλλογής.Πραγματεύεται τον ανανταπόδοτο έρωτα με  έναν τρόπο γενναίο.Αυτός που αγαπάει έχει δύναμη και αξία,κι ας μην τον αγαπούν.Αποτελεί ο ίδιος πηγή φωτός.Χαρακτηριστικοί οι στίχοι :'' [...[ Ποτέ μην σε φοβίζει η αδιαφορία/ Από τον άνθρωπο ή τα θηρία/'Αν τ' άστρα .δίχως ανταπόκριση από μας,/όλο πάθος καίγονταν μεμιάς;/Aφού η αμοιβαία αγάπη δεν κρατάει,/Ας είμαι εγώ που πιο πολύ αγαπάει./
''H πτώση της Ρώμης'' ένα αλληγορικό και πολιτικό ποίημα .Στοιχεία όπως η αλλοτρίωση,ο ηδονισμός,η μοναξιά,η δυσαρέσκεια των πολιτών εγγράφονται μέσα στο ποίημα που θα μπορούσε να είχε τον τίτλο '' Η πτώση του σύγχρονου πολιτισμού '' και είναι αφιερωμένο στον σημαντικό Βρετανό κριτικό λογοτεχνίας Cyril Connolly(1903-1974).
'Αν γινότανε να σου το πω''.Πρόκειται για μια βιλανέλλα:Απόδοση στα ελληνικά του ιταλικού όρου “vilanella”. Ποίημα με σταθερή μορφή που προήλθε από ιταλικά τραγούδια με αγροτικό και ποιμενικό περιεχόμενο. Πέρασε στην έντεχνη γαλλική ποίηση τον 16ο αιώνα και απέκτησε τη σταθερή της μορφή. Μια βιλανέλλα αποτελείται συνήθως από πέντε τρίστιχες στροφές [τερτσίνες] και μια τελική τετράστιχη στροφή. Ο πρώτος και ο τρίτος στίχος της πρώτης στροφής επαναλαμβάνονται ως ρεφρέν εναλλάξ στις υπόλοιπες τέσσερις, αυτούσιοι ή παραλλαγμένοι, και συνθέτουν τους δύο τελευταίους στίχους στης τετράστιχης στροφής. Στον 20ο αιώνα εκτός από τον 'Ωντεν βιλανέλλες έχουν γράψει μεταξύ άλλων ο Τόμας Χάρντυ, ο Τζαίημς Τζόυς, ο Ρόμπερτ Λόουελ, η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, η Σύλβια Πλαθ, ο Ντύλαν Τόμας και ο Σέιμους Χήνυ.Εδώ ο Χρόνος παραμένει σιωπηλός ,όλα τα ξέρει ,αλλά δεν μπορεί να μιλήσει.

Μια μικρή γεύση να πάρουμε και από το ποίημα ''Στη μνήμη του Γ.Μπ.Γέητς'',που πέθανε το 1939 στη Νότια Γαλλία.Τριμερής σύνθεση,φόρος τιμής για τα τον αποχαιρετίσει στο Μεγάλο Ταξίδι.Στίχοι που αποτυπώνουν εύγλωττα το κλίμα και την ατμόσφαιρα του ποιήματος:''H μέρα του θανάτου του ήταν μια σκοτεινή κρύα μέρα./Ανέγγιχτα άφησαν τα ποιήματα από το θάνατο του ποιητή./Το ρεύμα των αισθήσεών του είχε κοπεί./Ποιητή,κατέβα ως το βυθό/σ' ένα σκοτάδι ψηλαφητό'''Οσο για το ''Προσφυγικό Μπλουζ''...είναι ένα πολιτικό ποίημα πραγματεύεται τους διωγμούς των Εβραίων από τους ναζί που ξεκίνησαν το 1933.
Ακολουθεί το ποίημα Επίγραμμα σ' έναν τύραννο:'' Μια κάποια τελειότητα αυτό που αποζητούσε,/ Κι η ποίησή του, ευκολονόητη, βατή'/Η τρέλα των ανθρώπων πολύ του ήταν γνωστή/Και παθιαζόταν για στρατεύματα και στόλους'/Συγκλητικοί σε γέλια ξέσπαγαν όταν γελούσε,/Σαν έκλαιγε,μικρά παιδιά πεθαίνανε στους δρόμους/'' 'Υφος αλέγκρο και σατυρικό,μας δίνει την εικόνα της τυραννικής παράνοιας.Γράφτηκε το 1939 ,όταν οι Χίτλερ,Φράκνο, Μουσσολίνι,Στάλιν,αφάνιζαν την Ευρώπη.
Την δεύτερη οριστική εκδοχή του Πένθιμου Μπλουζ μελοποιεί ο Μπεντζαμιν Μπρίττεν ,στενός φίλος του 'Ωντεν.Ακόμα το ποίημα ακούστηκε στην ταινία του Mike Newell ''Tέσσερις γάμοι και μια κηδεία''.Στο ''Μα τι ναι αυτό που  το λένε αγάπη;'' ψηλαφίζει την υφή του συναισθήματος αυτού,που αποτελεί και αιώνιο μυστήριο συνάμα στις ανθρώπινες συνειδήσεις.
MUSEE DES BEAUX ARTS .Εδώ  είναι εμφανής η αναφορά σε έργα του Ζωγράφου Μπρέγκελ του Πρεσβύτερου.Ποιά η θέση του πόνου στη ζωή των ανθρώπων;Mήπως όποιος τον αγνoεί διαπράττει ύβρη τιμωρείται;
Ιδιαίτερο είναι το ''Νανούρισμά '' του ,όμορφο λυρικό ποίημα,με ρεαλιστική ωστόσο προοπτική για τα θέματα του έρωτα.
Ο Ρεμπώ,έχει ''λυρικό και αβρό '' φίλο τον Βερλαίν.Μοιραίος δεν είναι μόνο ο Άδης,αλλά και ο Ποιητής που συνηθίζει να απορυθμίζει τις αισθήσεις του αναγνώστη.Αφού μετρήσαμε αντίστροφα,από το τέλος προς την αρχή,φτάσαμε αισίως και στο πρώτο ποίημα της μικρής αυτής συλλογής που φέρει τον τίτλο '' Who' s Who'' και είναι εμπνευσμένο από την αληθινή βιογραφία ενός ράφτη.
     Ο Σοφράς στην αρχή του βιβλίου παραθέτει ένα άκρως κατατοπιστικό και λειτουργικό σημείωμα στο οποίο παραθέτει καίριες πληροφορίες για τη ζωή του ποιητή,αναφέρεται στις παντός είδους επιρροές του,στις ενασχολήσεις,τις πεποιθήσεις,στον χαρακτήρα του .Σημειώνει πόσο υποδειγματικά απαιτητικός υπήρξε με το έργο του.Θεωρούσε ότι το ποίημα είναι ένας ζωντανός οργανισμός και
με αυτήν την οπτική επέστρεφε συχνά στα κείμενά του για να προσθέσει ή να αφαιρέσει κάτι,να διορθώσει ένα στίχο ίσως.Γλώσσα απλή ,αφαιρετική,ενεπιτήδευτη.Παρόλο που έγραψε και σε ελεύθερο στίχο '' τον γοήτευαν οι κανόνες και οι δεσμεύσεις:το μέτρο,η ομοιοκαταληξία,το σονέτο,το λίμερικ'',αναφέρεται χαρακτηριστικά στο Σημείωμα του Σοφρά.Το Σημείωμα ακολουθούν σελίδες με σημαντικά σχόλια για τα ποιήματα και την ιστορία αυτών.Έπειτα τα ποιήματα μεταφρασμένα,στη συνέχεια τα ποιήματα στη γλώσσα που γράφτηκαν και τέλος, ένα παράστημα με πλούσιες εικόνες του 'Ωντεν,καθώς και συνοδευτικές λεζάντες που φωτίζουν ακόμα πιο πολύ τις φωτογραφίες,οι οποίες καλύπτουν την περίοδο από το 1928 έως το 1960.
    Μια καλαίσθητη και προσεγμένη έκδοση που αξίζει να έχουμε στην βιβλιοθήκη μας.Μάς γνωρίζει τον 'Ωντεν,μάς βάζει στο κλίμα της ποίησης και της κοσμοθεωρίας του.Μάς εξοικειώνει  με τον δημιουργό που αποσπασματικά μόνο γνωρίζαμε από λίγες και διάσπαρτες μεταφράσεις του στον ελληνικό χώρο.