Φυσική μουσική
Πενήντα ποιήματα και ένα δοκίμιο ποιητικής
Robinson Jeffers
μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος
Γαβριηλίδης, 2015
175 σελ.
Συνέντευξη στην Ασημίνα Ξηρογιάννη
Ποια η προσφορά του Jeffers στην Ποίηση; Ποιο ενδιαφέρον παρουσιάζει για το σύγχρονο αναγνώστη;
Η προσφορά του Ρόμπινσον Τζέφερς (1887-1962) στην ποίηση είναι μεγάλη: όχι μόνο υπήρξε ένας ποιητής λίαν καταξιωμένος στην εποχή του, αλλά και η λογοτεχνική αξία του αναγνωρίζεται ακόμα περισσότερο τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την έκδοση των «Απάντων» του (1988-2001) από το πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Ο σύγχρονος αναγνώστης μπορεί να απολαύσει και να θαυμάσει στον Τζέφερς μια ξεχωριστή ποιητική κοσμοεικόνα στην οποία συνδυάζεται, μεταξύ άλλων γνωρισμάτων, η αγάπη για το φυσικό περιβάλλον (και όσα μπορεί να μας προσφέρει για το ευ ζην) με την αναγνώριση των ποικίλων ανθρώπινων φαυλοτήτων τις οποίες καλούμαστε, αν δεν μπορούμε να καταπολεμούμε, αν μη τι άλλο να αποφεύγουμε.
Κατατάσσεται επισήμως σε κάποια σχολή;
Όχι. Οι κριτικοί δεν κατάφεραν να εντάξουν τον Τζέφερς σε κάποια σχολή, ενώ και ο ίδιος απέφευγε την πολλή συνάφεια με το σινάφι. Είναι μια κατηγορία μόνος του, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν είχε φίλους, συγγενικά δημιουργικά πνεύματα και προφανώς τις επιρροές του.
Έντονα επηρεάστηκε από τον Νίτσε. Σε τι ακριβώς;
Δύο γνωρίσματα της σκέψης του Νίτσε τα οποία αφομοίωσε ο Τζέφερς είναι η κριτική στον χριστιανισμό, καθώς και η έμφαση στις ανθρώπινες ορμές τις οποίες ο πολιτισμός πασχίζει να χαλιναγωγήσει, συνήθως προς όφελος της κοινωνίας, μα συχνά όχι προς όφελος του ατόμου.
Άλλες του επιρροές;
Η ποίηση των αρχαίων Ελλήνων (επική, λυρική και τραγική), ο Ρομαντισμός, το αμερικανικό κίνημα του Υπερβατισμού και ο δαρβινισμός είναι μερικές από τις βασικές επιρροές του.
Ήταν μονήρης... αγαπούσε να απομονώνεται.
Ναι. Αφότου πέρασε ορισμένα από τα νεανικά του χρόνια στην Ευρώπη, στη συνέχεια έζησε όλη του τη ζωή στο Καρμέλ της Καλιφόρνιας, σε ένα δασικό τοπίο με θέα στον Ειρηνικό Ωκεανό, μαζί με τη γυναίκα του και τους δύο γιους τους, σε ένα σπίτι από πέτρα και γρανίτη το οποίο έχτισε ο ίδιος. Γύρω από το σπίτι του κυκλοφορούσαν πολλά άγρια ζώα. Ωστόσο πίστευε, και το κατέδειξε στην ποίησή του, πως ο άνθρωπος είναι το αγριότερο των ζώων.
Και αντιτάχθηκε σθεναρά στον φασισμό...
Το 1938, σε ένα ερωτηματολόγιο που απευθυνόταν σε συγγραφείς με θέμα την άποψή τους για τον φασισμό, απάντησε ως εξής: «Θα τον
πολεμούσα σε αυτή τη χώρα, μα αν οι Ιταλοί τον θέλουν, αυτό είναι δικό τους θέμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον ναζισμό. Το ίδιο και με τον κομμουνισμό, από τον οποίον οι άλλοι διδάχτηκαν τις μεθόδους τους». Ήταν λοιπόν εχθρός του φασισμού, όπως και του κομμουνισμού, αλλά όχι υπέρμαχος της αμερικανικής επέμβασης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Με άλλα λόγια, δεν πίστευε ιδιαίτερα στην εξαγωγή/επιβολή της δημοκρατίας με τα όπλα.
Ποιοι επηρεάστηκαν από αυτόν και το έργο του;
Η επιρροή του, ιδίως στην αγγλόφωνη ποίηση, υπήρξε σημαντική. Στους θαυμαστές του ανήκαν ο Τσαρλς Μπουκόφσκι και ο Γκάρι Σνάιντερ. Ας επισημάνω ακόμα την αγάπη του Πολωνού νομπελίστα ποιητή Τσέσλαφ Μίλοζ για τον Τζέφερς, τον οποίον μετέφρασε. Με τον Τζέφερς αναμετρήθηκαν και κάποιες ποιήτριες, όπως η Έντριεν Ριτς στο ποίημά της “Yom Kippur 1984”. Ο δε Χάρολντ Μπλουμ συμπεριέλαβε ποιήματα του Τζέφερς στην ανθολογία του με τα καλύτερα ποιήματα της αγγλικής γλώσσας.
Έγραψε μεγάλες αφηγηματικές συνθέσεις, ''μυθιστορήματα'' τις αποκαλεί ο Edmund Wilson...
Ο Τζέφερς έγινε περισσότερο γνωστός για τα μεγάλα, αφηγηματικά του ποιήματα, πολλών δεκάδων σελίδων το καθένα. Στον εν λόγω τόμο, ωστόσο, έχω μεταφράσει, αποκλειστικά για λόγους χώρου, τα γνωστότερα σύντομα λυρικά του ποιήματα.
Ποιες δυσκολίες συνάντησες κατά τη μετάφραση του έργου του;
Ο Τζέφερς δεν επιδίδεται σε ιδιαίτερους γλωσσικούς πειραματισμούς, όπως οι γνωστοί μοντερνιστές της εποχής του (Έλιοτ, Πάουντ, κάμμινγκς, κ.ά.), και αυτό το γεγονός διευκολύνει τον μεταφραστή του. Ωστόσο, οι ρητές και υπόρρητες αναφορές του κινούνται σε πολλά γνωστικά επίπεδα, από την ελληνορωμαϊκή ποίηση και τη νεωτερική φιλοσοφία μέχρι τη σύγχρονη επιστήμη και την ανατολίτικη σοφία. Έτσι, ο μεταφραστής του οφείλει να κατέχει ως έναν βαθμό αυτές τις αναφορές ώστε ει δυνατόν να μην του ξεφύγουν, χωρίς ωστόσο να αμβλύνει την ποιητική ομορφιά, που είναι εξάλλου το κυρίως ζητούμενο.
Κυκλοφορεί άλλο βιβλίο του στα Ελληνικά;
Όχι, αυτή είναι η πρώτη έκδοση ποιημάτων του σε μορφή βιβλίου στην Ελλάδα. Και είναι πρωτίστως στο χέρι των αναγνωστών, δευτερευόντως σε εκείνο ενός εκδότη ή ενός μεταφραστή, το να μην είναι και το τελευταίο του. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ακράδαντα πως η ποίηση του Τζέφερς μπορεί να ωθήσει ή και να εκτινάξει την ψυχή και το μυαλό του αναγνώστη πολλά βήματα παραπέρα, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει πως είναι αναγκασμένος να του αρέσουν όλα τα ποιήματα του Τζέφερς ή να συμφωνήσει με όλες του τις απόψεις.
*****
H MEΡΑ ΕΙΝΑΙ 'ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ
(19 Σεπτεμβρίου 1939)
Σήμερα το πρωί μίλησε ο Χίτλερ στο Ντάντσιγκ,ακούσαμε τη φωνή του.
Ιδιοφυής άντρας,δηλαδή με θαυμαστή
Ικανότητα,τόλμη,αφοσίωση,στον πυρήνα μιας άρρωστης παιδικής ψυχής.
Ακούστηκε καθαρά σαν οργισμένο σκυλί,ένα άρρωστο παιδί που
Κραυγάζει στο Νταντσιγκ ' επικαλείται την καταστροφή και της κραυγάζει.
Εδώ η μέρα ήταν εξαιρετικά ζεστή' το απόγευμα
Ένας νοτιάς σαν ριπή άπ' το στόμα της κόλασης έριξε μια ελαφρά βροχή
Στον ξερότοπο,και στις πέντε ένας μικρός σεισμός
Χόρεψε το σπίτι,χωρίς ζημιές.Σήμερα το βράδυ χαιρόμουν
Κοιτώντας το αιμάτινο φεγγάρι να πέφτει αργά
Στη μαύρη θάλασσα,εν μέσω εκρήξεων από ξερές αστραπές και μακρινούς κεραυνούς.
Λοιπόν: η μέρα είναι ένα ποίημα:όμως μοιάζει υπερβολικά
Μ' ένα του Τζέφερς,με κρούστα από αίμα και βαρβαρικούς οιωνούς,
Υπέρμετρα επώδυνο,απάνθρωπο σαν τον γερακίσιο κρωγμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου