Σελίδες

Σελίδες

Σελίδες

Σελίδες

Σελίδες

notationes ///ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013///ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΔΙΑΒΑΤΗ -ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ









ΟΝΕΙΡΟ

Καθώς  πλέανε  ανώνυμα
Στον ύπνο
Εκείνος έβαλε το χέρι του
Στην πλάτη της
Κι εκείνη μαζεύτηκε ολόκληρη
γύρω από το άγγιγα αυτό.

Κι ύστερα την άρπαξε πάλι
το μεγάλο χταπόδι του ονείρου:
-  η  Ραραού
φθέγγονταν με ήχους
περιστεριών
καθισμένη
για σολάριουμ
''στο πιο πλήρες
γυμναστήριο
της πόλης''
κι ο Σίνης
στην άλλη άκρη
έκανε πιλάτες
σε ένα εργονομικό
σιδερένιο κρεβάτι-

απογειώθηκαν μετά
τουητάροντας
σε ένα μεγάλο τροχόσπιτο
με κρεμασμένη μπουγάδα 
στο παράθυρο
και δορυφορική
στη στέγη!  

notationes ////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013////ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ////ΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ(Τζούλια Γκανάσου/εκδ.ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ)///

πρώτη δημοσίευση:http://www.diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/1951-os-to-telos





...γράφει η Ασημίνα  Ξηρογιάννη





Η επιθυμία είναι κίνηση






''Συγγνώμη που επεθύμησαν πολύ''.Μ'αυτά τα λόγια τελειώνει το νέο μυθιστόρημα της Τζούλιας Γκανάσου που φέρει τον τίτλο''Ως το τέλος''.Η λέξη κλειδί εδώ είναι η λέξη ''επεθύμησαν''.Επιθυμία που εκπληρώνεται.Επιθυμία που μένει ανεκπλήρωτη.Και ποτέ η επιθυμία δεν μπορεί να είναι μόνο μία.Οπότε μιλάμε για πλήθος επιθυμιών που αποτελούν κινητήριο δύναμη της ζωής των ανθρώπων.Πρώτη φορά ερχόμενη σε επαφή με τη γραφή της Γκανάσου,συναντώ ένα σφιχτό,δωρικό  κείμενο που σου κρατά το ενδιαφέρον ''ως το τέλος''.Αρχικά νομίζεις ότι ζεις μέσα σε κάποιο μπεκετικό σκηνικό,σού μοιάζουν όλα αλλόκοτα και ανερμήνευτα,όμως σιγά σιγά οι μάσκες πέφτουν και σταδιακά ρίχνεται φως στην υπόθεση. Η αφήγηση του παρελθόντος συμπλέει με την αφήγηση του παρόντος.Το παρόν εμπλέκεται με το παρελθόν και το συμπληρώνει,ολοκληρώνοντας το ψηφιακό μιας ιστορίας που άνετα συναντάμε στην καθημερινότητά μας.Δεν υπάρχουν κανονικά ονόματα πρωταγωνιστών ή δευτεραγωνιστών  ως είθισται.Υπάρχουν μόνο ιδιότητες και ανθρώπινα χαρακτηριστικά.H χλωμή,ο κοντός,ο οστεωμένος ή ''λαξευτής'',ο ψηλός γεροδεμένος,η ηλικιωμένη,η τριχωτή πρωτευουσιάνα,η παχουλή καλοντυμένη είναι  δοσμένοι σκόπιμα όλοι ως καρικατούρες .Όλοι ευάλωτοι μπροστά στις επιθυμίες τους.Αυτές κινούν  τα νήματα της ζωής τους.Πώς οι  επιθυμίες μπορούν να αποτελέσουν κινητήρια δύναμη ζωής;Πως η ακύρωσή τους μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο σε ακραίες και νοσηρές καταστάσεις;Ακόμα,ανατρέπεται το Πεπρωμένο του ανθρώπου,αν υποθέσουμε ότι υπάρχει;Πολλά τα ερωτήματα που κεντρίζουν τη σκέψη.Ο πρωταγωνιστής θέλοντας να βιώσει το όνειρο...φτάνει στα άκρα,ξεπερνά τα όρια.Με κάθε τίμημα κυνηγά την εκπλήρωση του ονείρου προκειμένου να κερδίσει χαρά,πληρότητα,γαλήνη,αλλά να έχει και υλικές απολαβές.Γεγονός είναι ότι φτάνει στην ύβρη τελικά .Στην ύβρη με την αρχαία ελληνική έννοια του όρου που ορίζει ότι όποιος υπερβαίνει το μέτρο πέφτει και τσακίζεται,αφού τιμωρείται από ανώτερες από αυτόν δυνάμεις.Ο πρωταγωνιστής της Γκανάσου συνεχώς προσπαθεί:αρχικά να επιβιώσει,μετά να επιτύχει.Στο τέλος να εκδικηθεί.Όλες αυτές οι εξαντλητικές προσπάθειες τον στέγνωσαν,του στέρησαν την ευτυχία της ηδονής.Παρόλα αυτά ως αναγνώστες δεν συμμεριζόμαστε τον πόνο του.Στεκόμαστε απλά θεατές της ιστορίας του.Ούτε καν η συγγραφέας δεν παίρνει το μέρος των ηρώων της.Δεν παίρνει το μέρος κανενός ήρωα.Από απόσταση αφηγείται αυτήν την ιστορία,δίνοντας ικανά και επαρκή στοιχεία,επιλέγοντας να μην εμπλακεί συναισθηματικά και να μην βάλει και εμάς σε αυτήν την διαδικασία.Δεν συγκινούμαστε.Στοχαζόμαστε όμως πάνω στα πράγματα.Και αυτό είναι το πιο σημαντικό στους καιρούς που διανύουμε.






notationes ////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013////ΓΙΑΝΝΗΣ Η. ΠΑΠΠΑΣ////ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ







Το ανεκτίμητο τίποτα





Τίποτα είναι το κλάμα του μωρού,

το ζεστό ψωμί στα χέρια του μετανάστη,
ένα ποτήρι νερό στα χείλη του διψασμένου˙
είναι το πρώτο φως της αυγής,
το σ'’αγαπώ του έφηβου κοριτσιού,
το σκίρτημα του ζαρκαδιού.
Τίποτα είναι το δάκρυ στο μάγουλο της μάνας,
ο ήχος της καμπάνας σ'’έρημο ξωκλήσι,
το λάλημα του πετεινού τα χαράματα˙
είναι η κάθε μέρα που ανυπόμονη περνάει,
είναι η ίδια μας η ζωή,
τίποτα είναι αυτό το ανεκτίμητο τίποτα.


Ποίημα από την ομότιτλη ποιητική συλλογή, Μεταίχμιο 2011

notationes////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013////ΝΙΚΟΣ ΕΡΗΝΑΚΗΣ ///ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ











[Μέχρι η ελευθερία να μας ικετέψει]




Μακριά από πέπλα



Δεν έχει γωνίες πια η αγάπη μας· εξημερώθηκε


Ακούς άραγε τη μυρωδιά
Mια ελευθερία πιο ελεύθερη μας αναζητάει


Ένας αντίλαλος
 Μόνο πατρίδες υπάρχουν εδώ


Δεν είναι τα πράγματα που πρέπει να αλλάξουν 

αλλά ο χώρος ανάμεσά τους


Μοιχευτήκαμε
Για όσα σχεδόν θα ζήσουμε
Παρεκτραπήκαμε
Προς το μοναδικό νήμα



Μέχρι η ελευθερία να μας ικετέψει



Για όσα σπαθιά δεν κρατήσαμε
Για τη θλίψη του θαύματος


Όπως φιλιούνται οι εχθροί
Όπως αναβλύζουν τα μάτια σου μέσα από ό,τι αντικρίζω



Ο κόσμος μια μέρα θα διαλυθεί· 

Όχι από εμάς αλλά για εμάς


Και υπέροχη όπως είσαι 

Άβατη και εφήμερη Πέφτοντας προς τον ουρανό
Εκείνη τη μέρα μαζί σου θα σμίξω



Δεν είναι παιχνίδι πια



Στέκομαι στον άνεμο


Στους ψιθύρους που ερεθίζουν

Πόσα λουλούδια έγειραν



Χωρίς εσένα θάνατε όλα θα αναβάλλονταν



Τόσες θυσίες για ένα μαζί
 Μόνο μέσα από τάφους ξέρεις να έρχεσαι άνοιξη

notationes///ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013///ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ////“Η ιστορία του φιλήδονου Ιβάν Ιβάνοβιτς και η πλήξη του διαβόλου την ημέρα των Θεοφανείων”.







Το Θέατρο Κορύβαντες παρουσιάζει μία θεατρική παράσταση βασισμένη σε τρία μικρά διηγήματα την Επίσκεψη στην χώρα των νεκρών του Φ. Κάφκα, το Μπαμπόκ του Φ. Ντοστογιέφσκι και κυρίως το Διάβολο του Μ. Γκόρκι.
Ο διάβολος στη χώρα των νεκρών υποδέχεται τους άρτι αφιχθέντες νεκρούς, επιμελείται την απογραφή τους και οργανώνει μουσικές θεατρικές παραστάσεις στην κεντρική πλατεία της Κόλασης. Τη σαιζόν αυτή παρουσιάζει τη σπαρταριστή κωμωδία “Η ιστορία του φιλήδονου Ιβάν Ιβάνοβιτς και η πλήξη του διαβόλου την ημέρα των Θεοφανείων”.
Στο ρόλο του Ιβάν Ιβάνοβιτς ο ίδιος ο Ιβάν Ιβάνοβιτς και στο ρόλο του διαβόλου, ο διάβολος αυτοπροσώπως! 








Σκηνοθεσία - Σκηνικά: Αντρέας Θεοχάρης

Ο Διάβολος: Αντρέας Θεοχάρης
Ιβαν Ιβάνοβιτς: Μαρίνος Μαρούλης 



Κάθε Παρασκευή και Σάββατο, ώρα 21:00 

Έναρξη παραστάσεων : Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου, ώρα 21:00 




Μυλλέρου 78, Μεταξουργείο
Τηλέφωνο: 2155404045 – 6977930787
email: koryvantes@gmail.com
Στάση μετρό: Μεταξουργείο
Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά 

http://theatrokoryvantes.blogspot.gr/ 

Γενική είσοδος 5 ευρώ 









Στοιχεία για τα κείμενα. 

Στην Επίσκεψη στην χώρα των νεκρών ο κόσμος των νεκρών είναι μια κρύπτη που μοιάζει με σκηνή θεάτρου, ένας κόσμος χωρίς όρια
όπου η ταυτότητα της ζωής και του θανάτου συγχέονται.
Ο Ντοστογιέφσκι, στο Μπαμπόκ ένα από τα ελάχιστα σατιρικά κείμενά του στα οποία ακολουθεί και εξελίσσει την παράδοση του Γκόγκολ, περιγράφει μια κοινωνία των νεκρών αποτελούμενη από σκουληκιασμένα πτώματα που συνεχίζουν να ζουν “σαν από αδράνεια”, τραγουδούν και χορεύουν αν και ακίνητα, ερωτοτροπούν μέσα από τα φέρετρα τους, μαλώνουν για φιλοσοφικά, κοινωνικά, πολιτικά θέματα, κομπάζουν για την κοινωνική τάξη τους ή τα αξιώματά τους, την περιουσία τους ή την ομορφιά τους, την ίδια στιγμή που αποσυντίθενται. 

Στο Διάβολο του Μ. Γκόρκι, που είναι και το επίκεντρο της παράστασης, ο διάβολος μιαν ημέρα των Θεοφανείων πλήττει αφόρητα, αηδιασμένος από την παρακμή του κόσμου των ανθρώπων όπου καμιά ψυχή δεν αξίζει ούτε καν την προσοχή του. Για να διασκεδάσει την ανία του, ο διάβολος εισβάλλει στην κάμαρα του Ιβάν Ιβάνοβιτς και του προτείνει να τον απαλλάξει από κάθε πάθος και κάθε κακία. Αυτός πέφτει με ευκολία στην παγίδα του διαβόλου αγνοώντας το γεγονός ότι η ύπαρξή του στηρίζεται εντέλει μόνο σε αυτά.

notationes////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013////ΕΛΕΝΗ ΑΛΕΞΙΟΥ////ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ






ΑΡΠΑΚΤΙΚΟ







Τις μέρες μου περνώ αδιάφορα.

Ό,τι κι αν κάνω

θαρρώ ατάραχη τα νύχια μου πως γλείφω

τίγρης του Νερούντα.

Τη νύχτα- κάθε νύχτα- περιμένω

για να σε θηρεύσω.

Αφουγκράζομαι τους ανεπαίσθητους ήχους

των βημάτων σου.

Οσμίζομαι τη δεσποτική σου έπαρση.

Ελλοχεύω στη γωνία των ενδοιασμών

-γονατιστή ανάμεσα στα πόδια σου

 θα τους κατασπαράξω-

προδίδεσαι από το αίμα της χθεσινής πληγής.

Πάνω της επιβεβαιώνω

 την κυριαρχία του φιλιού μου

δίπλα της οριοθετώ καινούριες περιοχές.

Σε εξαντλώ

δεν σε τελειώνω

πριν το ξημέρωμα

σε αφήνω ελεύθερο

με έναν ρόγχο οργασμό.

notationes////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013/////AΛΕΞΗΣ ΤΡΑ Ι ΑΝΟΣ////ΜΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΛΒΙΑ ΠΛΑΘ











Ανεβοκατεβαίνει αυτό το ήρεμο γκρίζο
Τσιγάρα και συνήθειες του χειμώνα
Προφέροντας το όνομά σου κοιτάζοντας τη φωτογραφία σου
Με το γέλιο σου να κουνιέται πίσω από το οινόπνευμα της λάμπας
Μερικά χρόνια προτού πεθάνεις από το ίδιο σου χέρι


'Απ' τα φύλλα μου λείπει το χαρτί που μου κλέψανε
Πρέπει να σε κουβαλήσω από κει που ήσουν
Μ' ένα γυμνό λαμπτήρα μέσα στο κάθε μάτι
Το άσχημο φως της κατοχής σου

Τώρα ξέρω αυτό το φως πίσω από κάθε άγαλμα
Μα ποιός του κόλλησε αυτά τ 'άσπρα μαλλιά
Αφησέ με να επισκευάσω τις λέξεις μου εσένα το βλέμμα μου
Είδα ήτανε μια προσωπίδα τρομερή μέσα στη ζωή
Καθένας μας μ' ένα κουτί και το κεφάλι του μέσα

Όχι δεν θα έρθει κανείς
Μη γελάς κι ας ήμαστε εδώ σ' αυτόν τον κλειστό σταθμό
Δίπλα στη θάλασσα κάτι θέλοντας να πω
Όπως θα ήθελα να το πω και δεν είναι
Και παρασέρνει σα σκοινί το πρόσωπό μου
Μπροστά στο λάκκο με το αλάτι και το ξύδι


'Αφησέ με να μη σου μιλώ λοιπόν
'Ημαστε το ζευγάρι που δεν έχει πού να πάει πια
Το τρένο ´εφυγε όπως στο σινεμά
Μπορείς να κρυφτείς στην τουαλέτα όλο το βράδυ
Για να το δεις να φεύγει πάλι
'Εγινε ο κόσμος για να βλεπόμαστε μισοί μες στο χαμό
Σαν ένα μισοφώτιστο πορνό
Μυαλό π' αχνίζει ποίηση και αλκοόλ
Τα μάτια μου τα εμποδίζουνε οι προβολείς
Μιας χώρας που λιώνει στο στριπ τιζ
Ανεβοκατεβαίνω αυτό το ήρεμο γκρίζο
Συγχωρέθηκα σε μια λέξη
Προφέροντας τ 'όνομά σου κοιτάζοντας τη φωτογραφία σου
Μερικά χρόνια προτού πεθάνεις  άπ' το ίδιο σου το χέρι


Το γκάζι μιλά καλύτερα άπ' τη σιωπή ή τους ανθρώπους
Μυρίζει όταν κανένας δεν έρχεται να μυρίσεις
Τ' ανοίγεις εσύ ή οι άλλοι για σένα ή για τους άλλους
Ένα ουδέτερο ρύγχος ίσως άπ' το ταβάνι

Ρύγχη λουλουδιών γκάζι λουλουδιών
Πολιορκούσαν το αίμα σου άφαντο
Μελανιασμένο σ' ένα χαρτί της νύχτας
Ή στις τέσσερις το πρωί ανάθεμα της ποίησης
Της σφιγμένης γροθιάς πάνω στο άπλετο μαύρο
Εκεί που σκόνταφταν τα μάτια σου προορισμός υακίνθων
Κάνοντάς το πάλι
Νόημα των λέξεων νόημα ματιών απονενοημένων
Χείλια του ποτέ πια
Στις 4 το πρωί με τις άσπρες κλεψύδρες του γαλατά
Η αιώνια ώρα στο φιλντισένιο κορμί σου
Στο υγιεινό δωμάτιο με το κλάμα και τους καπνούς
Τους ήχους της σήψης ναυαγισμένους γύρω άπ' το αμπαζούρ
Και το ποίημα ανάποδο
Να πηγαινοέρχεται άπ' την κρεβατοκάμαρα  στην κουζίνα
Ανασταινόσουν και πέθαινες Λαίδη Λαζάρου.



Ποιητές στη σκιά/Δεύτερος κύκλος/εκδ.Γαβριηλίδης,2013

notationes///ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013///ΠΟΙΗΤΕΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ-ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ


                                        









Ποιητές στη σκιά είναι εκείνοι που δεν έχουν προφανή θέση στα δημόσια αφιερώματα και στις θεσπισμένες επετείους. Η επίσημη προβολή τους είναι μικρή, η προσφορά τους όμως στην ποίηση και στον πολιτισμό είναι ανυπολόγιστης αξίας. Τον Δεκέμβριο του 2011 ξεκίνησε ένας κύκλος αφιερωμάτων σε 10 ποιητές στη σκιά και τον Δεκέμβριο του 2012 ο δεύτερος κύκλος σε 12 ποιητές. Επελέγησαν, και πάλι, λόγω εκλεκτικής συγγένειας να μιλήσουν γι' αυτούς 24 νέοι ομότεχνοί τους. Ο ποιητής Γιώργος Μπλάνας είχε τη συνολική επιμέλεια του κύκλου, καθώς και την ευθύνη της ανθολόγησης των ποιημάτων που διαβάστηκαν από σπουδαίους ηθοποιούς και ποιητές. Η ύλη των αφιερωμάτων του δεύτερου κύκλου, όπως συνέβη και με τον πρώτο, δημοσιεύεται σ' αυτόν τον τόμο. 


 Με αλφαβητική σειρά μίλησαν οι ποιητές: 


Αντιόπη Αθανασιάδου, Δημήτρης Αθηνάκης, Παναγιώτης Αρβανίτης, Θεοδόσης Βολκώφ, Μαρία Γιαγιάννου, Εσμεράλδα Γκέκα, Άννα Γρίβα, Νίκος Ερηνάκης, Λένα Καλλέργη, Έλσα Κορνέτη, Γιώργος Λαμπράκος, Αλέξιος Μάινας, Πόλυ Μαμακάκη, Ανέστης Μελιδώνης, Ασημίνα Ξηρογιάννη, Ευτυχία Παναγιώτου, Νέστορας Πουλάκος, Θοδωρής Ρακόπουλος, Βασίλης Ρούβαλης, Λένα Σαμαρά, Ηλίας Σεφερλής, Δημήτρης Τανούδης, Ελένη Τζατζιμάκη, Θωμάς Τσαλαπάτης. 


...μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο....



 ''H ποίησή του είναι το σοκ της μεγαλούπολης όπως αυτό πάλλεται στην καρδιά ενός επαρχιώτη,ενός εσωτερικού μετανάστη.Είναι μαζί με τον Μιχάλη Κατσαρό(Κυπαρισσία) και τον Νίκο Καρούζο(Ναύπλιο) οι τρεις επαρχιώτες ποιητές-έποικοι των Αθηνών-που βίωσαν ως αυθεντικοί περιπλανώμενοι ποιητές σκορπώντας την πλανόδια ποίησή τους στη σύγχρονη ερημιά της μεγαλούπολης.''



(Ο Παναγιώτης Αρβανίτης για τον Θωμά Γκόρπα) 




******



 ''Πρόκειται  για μια ιδιότυπη περίπτωση ποιητή που με προκαλεί να τολμώ τις υπερβάσεις και να επιχειρώ τη συμφιλίωση ή έστω την αρμονική συνύπαρξη των αντιθέτων.Αυτή η ποίηση  μου δείχνει ότι η τέχνη σε καμία περίπτωση δεν είναι μονόδρομος.Πείραμα ναι.Ανατροπή ναι.Περιπλάνηση ναι.Αλλά ποτέ μονόδρομος!Πίσω από το λόγο του Μαρκίδη υπάρχει ο άνθρωπος και το ήθος του.Πίσω από το λόγο είναι το πρόσωπο.Το πρόσωπο που στοχάζεται με ποίηση και ποιεί με στοχασμό.''


(Η Ασημίνα Ξηρογιάννη για τον Μάριο Μαρκίδη)


******

''Πάνω στη θάλασσα λοιπόν,εκεί επιλέγει να γράψει ο Σαραντάρης,αλλά η θάλασσα του δεν έχει την αύρα του Αιγαίου και τη λάμψη τη μεσογειακή που της προσδίδει ο Ελύτης,τον οποίο άλλωστε ανακάλυψε.Η θάλασσά του είναι αυτή που σμίγει με τη στεριά και γίνεται το σημείο όπου τα όνειρά του παίρνουν μορφή,ίσως και ο μόνος τρόπος να ενώσει την αγαπημένη του Ελλάδα με την Ιταλία,όπου η μητέρα του μόνη τον περίμενε ακόμα και μετά το θάνατό του''.


(Ο Ανέστης Μελιδώνης για τον Γιώργο Σαραντάρη)


********


Ο Κλείτος Κύρου επέλεξε  τη λιγότερο αναγνωρίσιμη στάση στο γύρισμα των καιρών.Να μείνει πιστός στη πίστη του και στον εαυτό του.Να μην δεχτεί συναλλαγές με τους κώδικες που πολεμούσε.Να μείνει αξιοπρεπής στην ήττα του,τόσο που να είναι  ο ίδιος νικητής,επιβεβαιώνοντας την αλήθεια ότι η μοίρα των ανθρώπων είναι να γεννιούνται στο φως.



(Η Λένα Σαμαρά για τον Κλείτο Κύρου)


*************


''Ο  Α.Τ.διέθετε εκείνη την ιδιότυπη,επικίνδυνη και σπαραχτική υπερευαισθησία που κάνει κάποιον να αναλαμβάνει,να παίρνει κυριολεκτικά στα χέρια του,το δυσκολότερο καθήκον στη ζωή:τη ζωή του''

(Ο Γιώργος Λαμπράκος για τον   Αλέξη  Τρα ι ανό)

**************



''Η Τσακνιά στην ποίησή της επιχειρεί να καταγράψει,με όσο το δυνατόν πιο ψυραιμη και αποφορτισμένη από λυρισμούς και συναισθηματικούς ελιγμούς γλώσσα,όλα εκείνα τα θέματα που δεν παύουν ποτέ να απασχολούν τον άνθρωπο,όπως ο έρωτας,η φιλοσοφική διάσταση της ζωής,ο θάνατος,η ματαιοδοξία,η προσμονή,ο χρόνος,η ήττα και η νίκη.Καταγράφει λοιπόν το ζητούμενο από απόσταση,όχι όμως από άλλη θέση.''




(Η Ελένη Τζατζιμάκη για την Αμαλία Τσακνιά)




***************




''Ο Ηλίας Λάγιος υπήρξε ποιητής βαθύτατα ερωτικός' που σημαίνει έμπλεος πάθους μπροστά στην ομορφιά και στο τρομερό της μυστήριο' όχι απλώς ποιητής ερωτικός,αλλά κατά καιρούς μάλιστα ποιητής πραγματικά ερωτόληπτος:''μεθυσμένος τραγουδώ τη γυναίκα'',γράφει σε ένα από τα πρώτα του πεζά ποιήματα.''

(Ο Θεοδόσης Βολκώφ για τον Ηλία Λάγιο)




***************  




''Γιατί είναι αλήθεια εκπληκτικό πως ένας πραγματικός μαχητής-ποιητής,όπως υπήρξε για δεκαετίες ο Θανάσης Κωσταβάρας έγραψε μια  τόσο δυναμική,έντονη,ακραία συναισθηματική ποίηση,την οποία,αν επιχειρήσουμε να την απευθύνουμε κάπου συγκεκριμένα,βάλουμε ένα στόχο δηλαδή αυτής της γραφής,δεν θα πηγαίναμε μακριά . H κυρία Αγγελική,η γυναίκα της ζωής του,ήταν ο αποδέκτης αυτής της ατόφιας και αυθεντικής ποίησης,μια πηγή έμπνευσης που δεν τον εγκατέλειψε ποτέ,μέχρι να έρθει ο θάνατος.''

(Ο Νέστορας Πουλάκος για τον Θανάση Κωσταβάρα)





***************



 


 


 

 



  


 





 

notationes////ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013////ΤΟ ΒΟΟΚSTAND ΣΤΟ VARELAKI///// ΚΑΙ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΗΓΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ… της ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΑΛΟΥ



BOOKSTAND
 
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας με όρους σινεφίλ θα μπορούσε να αντιστοιχεί στα βραβεία Όσκαρ. Με την ίδια περίπου αγωνία περιμένουν κάθε χρόνο οι απανταχού βιβλιόφιλοι την ανακοίνωσή του. Φέτος την τιμή να βραβευθεί είχε η Καναδή Άλις Μονρό. Η δέκατη τρίτη μόλις γυναίκα που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, από την αφετηρία του θεσμού, που χρονολογείται από το 1901. Ας θυμηθούμε ποιες ήταν αυτές οι εκλεκτές κυρίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ρίχνοντας μια σύντομη ματιά στη ζωή και το έργο τους.




selma-lagerlof



Το δρόμο για τις γυναίκες στα βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας άνοιξε το 1909 η Σουηδή Σέλμα Λάγκερλεφ (20/11/1858 – 16/3/1940). Αιτία της βράβευσής της στάθηκε “η αναγνώριση του υψηλού ιδεαλισμού, η ζωηρή φαντασία και η πνευματικότητα που χαρακτηρίζει τα γραπτά της”. Πιο γνωστό της έργο που ακόμα και σήμερα παραμένει δημοφιλές είναι “Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον”, βιβλίο που έχει μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες, έχει μεταφερθεί στην τηλεόραση και στο θέατρο κι έχει γνωρίσει τεράστια επιτυχία ως παιδική σειρά κινουμένων σχεδίων. Άλλα της βιβλία που έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα είναι: “Ο αυτοκράτορας της Πορτογαλίας” (Ακρίτας, 2010), “Η φωλιά” (Ακρίτας, 2009), “Τα χριστουγεννιάτικα τριαντάφυλλα” (Ακρίτας, 2007), “Άνθρωποι και ξωτικά” (Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 2006), “Ο θρύλος του Γαίστα Μπέρλινγκ” (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1998) κ.ά.
Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από “Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον”: Για πολλή ώρα, το αγόρι ήταν τόσο ζαλισμένο που δεν καταλάβαινε τίποτα. Ο αέρας σφύριζε, οι φτερούγες χτυπούσαν, τόσος ήταν ο θόρυβος, που έμοιαζε κατακλυσμός. Δεκατρείς αγριόχηνες πετούσαν γύρω του. Όλες μαζί φλυαρούσαν και χτυπούσαν τα φτερά τους. Είχαν θαμπώσει τα μάτια του, τ’ αυτιά του βούιζαν, δεν καταλάβαινε αν τα πουλιά πετούσαν ψηλά ή χαμηλά, και κατά πού πήγαιναν.Τέλος ο Νιλς ήρθε στον εαυτό του και συλλογίστηκε πως έπρεπε να ρωτήσει να μάθει πού τον πήγαιναν. Μα πώς θα είχε το θάρρος να κοιτάξει κάτω;”




quote-i-have-also-written-some-poems-which-have-not-been-collected-in-a-volume-grazia-deledda-49091




Πέρασαν δεκαπέντε χρόνια για να ξαναβρεθεί σε αυτή την τιμητική θέση γυναίκα, όταν το 1926 το βραβείο απονεμήθηκε στην Ιταλίδα Γκράτσια Ντελέντα (27/9/1871 – 15/8/1936). Σύμφωνα με την επιτροπή η βράβευση έγινε “για την πλαστική και λεπτομερή εικονοπλασία της ζωής της Σαρδηνίας, τόπου καταγωγής της, και τη συμπάθεια με την οποία αντιμετωπίζει γενικά όλα τα ανθρώπινα προβλήματα”. Έργα της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι: “Καλαμιές στον άνεμο” (Καστανιώτης, 2010), “Στάχτη” (Ροές, 2008), “Ηλίας Πορτολού” (Printa, 2000). Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο “Καλαμιές στον άνεμο”: “Το φεγγάρι ανέβαινε μπροστά του και οι φωνές του απόβραδου ειδοποιούσαν τους ανθρώπους ότι η μέρα τους είχε τελειώσει. Ήταν η ρυθμική φωνή του κούκου, το τραγούδι των πρώιμων τριζονιών, ο στεναγμός κάποιου πουλιού· ήταν ο αναστεναγμός των καλαμιών και η φωνή, όλο και πιο καθάρια, του ποταμού. Πάνω απ’ όλα όμως ήταν μια πνοή, ένα λαχάνιασμα όλο μυστήριο που έμοιαζε να βγαίνει μέσα από την ίδια τη γη. Ναι, η μέρα του δουλευτή είχε τελειώσει, άρχιζε όμως η φανταστική ζωή των 
αερικών, των νεράιδων, των περιπλανώμενων ξωτικών”.





si




Η επόμενη γυναικεία διάκριση για το χώρο της λογοτεχνίας ήρθε μόλις δύο χρόνια μετά, το 1928, στη Νορβηγίδα Σίγκριντ Ούντσετ (20/5/1822 – 10/6/1949), για “τις δυνατές της περιγραφές για τη ζωή στις Βόρειες Χώρες, ιδιαίτερα την εποχή του Μεσαίωνα”. Το πιο γνωστό της έργο είναι το “Kristin Lavransdatter”, μια τριλογία που παρουσιάζει τη ζωή της γυναίκας από όταν γεννιέται μέχρι τη στιγμή που πεθαίνει. Το έργο αυτό έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία της Λιβ Ούλμαν. Η Ούντσετ έδωσε νέα πνοή στο μυθιστόρημα, καλλιεργώντας τον εσωτερικό μονόλογο. Δεν υπάρχουν έργα της μεταφρασμένα στα ελληνικά.




pea





Ακολούθησαν δέκα χρόνια και το Νόμπελ Λογοτεχνίας βρέθηκε στα χέρια της Αμερικανίδας Περλ Σ. Μπακ (26/6/1892 – 6/3/1973), για να τιμηθούν “οι πλούσιες και αληθώς επικές περιγραφές της ζωής των χωρικών στην Κίνα, καθώς και για τα βιογραφικά της αριστουργήματα”. Έργα της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι: “Το παιδί μου δε μεγάλωσε ποτέ”, “Οι γιοι”, “Δράκου γέννα”, “Ανατολικός και δυτικός άνεμος”, “Μαντάμ Βου”, “Η μάνα” (Γκοβόστης, 1971), “Η σκλάβα”, “Η υπόσχεση”, “Ο πατριώτης” (Δαμιανός, 1971), “Περήφανη καρδιά” (Γκοβόστης, 1990), “Κάτω από το βλέμμα του Βούδα” (Γκοβόστης, 1995), “Ο μαγικός δρόμος” (Άγκυρα, 1996) κ.ά. Το βιβλίο της “The good earth” σημείωνε το 1931 τις περισσότερες πωλήσεις ανάμεσα στα βιβλία μυθοπλασίας, ενώ το 1932 της χάρισε το Βραβείο Πούλιτζερ. 
Το απόσπασμα που διάλεξα, αντιπροσωπευτικό του ύφους της, είναι από τη “Μάνα”: “Ναι, είναι αλήθεια ότι όλες οι μέρες ήταν όμοιες για τη μάνα, αλλά ποτέ της δεν τις βρήκε στενόχωρες ή πληκτικές κι ήταν αρκετά ευχαριστημένη με το πέρασμά τους. Αν κανένας τη ρωτούσε, θ’ άνοιγε διάπλατα εκείνα τα φωτεινά της μάτια και θα έλεγε: «Μα η γης αλλάζει από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή κι έπειτα είναι και το ωρίμασμα της σοδειάς από τη γη μας, και η πληρωμή των σπόρων στον ιδιοκτήτη για τη γη που νοικιάζουμε, κι είναι και οι γιορτές και οι σχόλες και η Πρωτοχρονιά, ναι, ακόμα και τα παιδιά αλλάζουν και μεγαλώνουν, και βρίσκω απασχόληση φτιάχνοντας κι άλλα, και για μένα δεν υπάρχει τίποτα που να μην αλλάζει και όλα αλλάζουν αρκετά για να με κάνουν να δουλεύω από την αυγή ώσπου να πέσει το σκοτάδι, τ’ 
ορκίζομαι»”.



gabriela-mistral-128389



To 1945, η Χιλιανή Γκαμπριέλα Μιστράλ (7/4/1889-10/1/1957) γίνεται η πρώτη γυναίκα ποιήτρια που της απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ενώ -επιπλέον- αποτέλεσε την πρώτη εκπρόσωπο από τη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής που γνώρισε αυτή τη διάκριση, επειδή ξεχώρισε για “το λυρισμό της ποίησής της και τα δυνατά αισθήματα που αυτά προκαλούσαν στους αναγνώστες”. Υπήρξε εκπαιδευτικός, διπλωμάτης και ενεργή φεμινίστρια. Στην ποίησή της πρωταγωνιστούν θέματα όπως η φύση, η απώλεια, η λύπη, το ταξίδι, η αγάπη, ενώ γίνονται εμφανείς οι επιρροές της ταυτότητας της Λατινικής Αμερικής. Στα ελληνικά κυκλοφορούν “Τα καλύτερα ποιήματά της” (Εκάτη, 2008). Εδώ ακολουθεί το ποίημα “Η δασκάλα” σε μετάφραση Ρίτας Μπούμπη-Παππά (Γιάννη Γουδέλη, Οι Νομπελίστες της Λογοτεχνίας, τόμος Γ): “Με τα ζεστά μαλλιά του παίζω / που τα χωρίζω και τα ισιώνω / και λες κρατώ μες στα σγουρά του / των Μάγιας της διασποράς τον πόνο. / Δώδεκα χρόνια που ‘χω αφήσει / τ’ αδρό μεξικανόπουλό μου / μα εγώ ακόμα το χτενίζω / είτε ξυπνή είτε στ’ όνειρό μου. / Μάνας αγάπη είναι εκεί πέρα / πιασμένη απ’ τα γόνατά μου, / μια λύτρωση στα παιδιά πάνω / που δε μ’ 
αφήνει να πεθάνω”.


quote-o-the-chimneys-on-the-ingeniously-devised-habitations-of-death-when-israel-s-body-drifted-as-smoke-nelly-sachs-332805




Ποιήτρια και δραματουργός ήταν και η επόμενη γυναίκα που το 1966 βρέθηκε να μοιράζεται το βραβείο μαζί με τον Ισραηλινό συγγραφέα Σμούελ Γόσεφ Άνιον. Η Γερμανίδα, λοιπόν, Νέλλυ Ζαχς (10/12/1891 – 12/5/1970) κέρδισε το Νόμπελ για “τη δύναμη που έχουν τα έργα της να εκφράζουν τη δυστυχία των Εβραίων” – δηλώνοντας, μάλιστα, η ίδια πως “εκπροσωπεί την τραγωδία του εβραϊκού λαού”. Ποιήματά της στα ελληνικά θα βρείτε στις συλλογές: “Τέσσερις νομπελίστες ποιητές” (Λεξίτυπον, 2007) και “Σύγχρονη γερμανόφωνη ποίηση” (Γαβριηλίδης, 1983). Από τη δεύτερη συλλογή είναι και το ποίημα “Φλεγόμενα αινίγματα”: “Αυτή τη νύχτα / Έστριψα σε μια σκοτεινή /  Πλάγια οδό / Τότε τοποθετήθηκε η σκιά μου / Μες στο χέρι μου / Αυτό το κουρασμένο κομμάτι ρούχου / Ήθελε να φορεθεί / Και το χρώμα Τίποτε μου μίλησε / Είσαι απ’ την άλλη μεριά”.   




  
 Nadine-Gordimer-Quotes-1



Πέρασαν είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια για να ξαναβρεθεί σε αυτή την τιμητική θέση γυναίκα. Το 1991, λοιπόν, ήταν η χρονιά που επελέγη η Νοτιοαφρικανή Ναντίν Γκόρντιμερ (20/11/1923) για να της απονεμηθεί το βραβείο για το σύνολο του έργου της και ιδιαίτερα για “το μεγάλο καλό που έχουν προσφέρει τα κείμενά της στην ανθρωπότητα”. Συγγραφέας και πολιτική ακτιβίστρια συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με τους αγώνες εναντίον του ρατσισμού και του καθεστώτος του Άπαρτχαϊντ. Έχει εκδώσει σειρές διηγημάτων και μυθιστορήματα, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε όλο τον κόσμο. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία: “Ένας τυχαίος εραστής” (Καστανιώτης, 2010), “Ο συντηρητής” (Καστανιώτης, 2010) (έργο για το οποίο το 1974 κέρδισε το Βραβείο Μπούκερ), “Το όπλο του σπιτιού” (Καστανιώτης, 2009), “Ο Μπετόβεν ήταν κατά το 1/16 μαύρος” (Καστανιώτης, 2008), “Ξύπνα” (Καστανιώτης, 2006), “Λεηλασία και άλλες ιστορίες” (Καστανιώτης, 2005), “Μια ιδιοτροπία της φύσης” (Καστανιώτης, 2005), “Κανείς να μη με συνοδεύεσει” (Οδυσσέας, 1995), “Η ιστορία του γιου μου” (Καστανιώτης, 1992) κ.ά. Μερικά μικρά αποσπάσματα ενδεικτικά του ύφους και της θεματολογίας της βρίσκουμε στο “Ένας τυχαίος εραστής”: “(οι φίλοι δε διστάζουν καθόλου να σε ρωτήσουν ποιος είσαι κι από πού έρχεσαι- αυτή είναι η αντίστροφη όψη της μπουρζουά ξενοφοβίας). …. “Ντρέπεται για τους γονείς της – εκείνος νομίζει ότι ντρέπεται γι’ αυτόν. Αφουγκράζεται την ντροπή της που ντρέπεται γι’ αυτούς: την ντροπή της που εκείνος είδε τι ήταν κάποτε, τι είναι ακόμα”.




 Toni-Morrison-meme-quote



Και μετά την πρώτη Νοτιοαφρικανή γυναίκα που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, σε δύο μόλις χρόνια ήρθε η σειρά να βραβευθεί και η πρώτη έγχρωμη συγγραφέας. Το 1993, η Αμερικανίδα Τόνι Μόρισσον (18/2/1931) γνωρίζει άλλη μια μεγάλη διάκριση, καθώς ήδη το 1988 της είχε απονεμηθεί το βραβείο Πούλιντζερ για το βιβλίο της “Αγαπημένη”, ενώ το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας της δόθηκε ως συνολική αναγνώριση του έργου της και συγκεκριμένα “για την περιγραφική της δεινότητα και την ποιητική της ευγλωττία, με τα οποία καταφέρνει να δώσει ζωή σε μια σημαντική πλευρά της αμερικάνικης πραγματικότητας”. Με ακαδημαϊκή καριέρα σε αφροαμερικάνικες σπουδές και δημιουργική γραφή, έχει ακόμα υπάρξει κριτικός λογοτεχνίας και από το 1981 είναι μέλος του American Academy of Arts and Letters. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, παιδικά κι ένα θεατρικό. Έργα της έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες. Στα ελληνικά κυκλοφορούν: “Έλεος” (Νεφέλη, 2009), “Αγάπη” (Νεφέλη, 2007), “Το τραγούδι του Σόλομον” (Οδυσσέας, 2005), “Παράδεισος” (Νεφέλη, 1998), “Sula” (Νεφέλη, 1997), “Γαλάζια μάτια” (Νεφέλη, 1995), “Τζαζ” (Νεφέλη, 1994). Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από τα “Γαλάζια μάτια”: “…Γαλάζια µάτια. Καινούργια, γαλάζια µάτια, είπε. Σα ν” αγόραζε παπούτσια. «Θα ήθελα ένα ζευγάρι καινούργια γαλάζια µάτια». Πρέπει να Σου τα ζητούσε πολύ καιρό Κύριε και δεν της είχες απαντήσει. Γι’ αυτό κι εγώ έκανα εκείνο που Εσύ δεν έκανες, δεν θα µπορούσες, δεν θα ήθελες να κάνεις: κοίταξα αυτό το άσχηµο µαύρο κοριτσάκι και το αγάπησα. Έπαιξα το ρόλο Σου. Και ήταν µια πολύ καλή παράσταση! Εγώ, εγώ προκάλεσα ένα θαύµα. Της έδωσα τα µάτια. Της έδωσα τα γαλάζια, γαλάζια, δυο γαλάζια µάτια. Μπλε κοβαλτίου. Μια λωρίδα παρµένη απ’ ευθείας από το δικό Σου γαλάζιο ουρανό. Kανένας άλλος δεν θα δει τα γαλάζια της µάτια. Μόνο εκείνη. Και θα ζήσει ευτυχισμένη…”.    





  
 Wislawa-Szymborska-Quotes-3




Το 1996, ύστερα από τριάντα ολόκληρα χρόνια, έχει ξανά την τιμητική της η γυναικεία ποίηση, με την Πολωνή Βισουάβα Σιμπόρσκα (2/7/1923 – 1/2/2012) να κερδίζει το Νόμπελ Λογοτεχνίας για “την ποίησή της που μέσα από ένα ειρωνικό πρίσμα επιτρέπει σε ένα είδος ιστορικού και βιολογικού περιεχομένου να βγει στο φως με όρους ανθρώπινου ρεαλισμού”. Οι συμπατριώτες της συνήθιζαν να λένε για το έργο της πως “συνδυάζει την κομψότητα του Μότσαρτ με την ορμή του Μπετόβεν”. Με σπουδές σε φιλολογία και κοινωνιολογία, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία για πρώτη φορά το 1945. Όταν της δόθηκε το Νόμπελ είχε να παρουσιάσει εννέα ποιητικές συλλογές και τέσσερα βιβλία με δοκίμια. Επίσης, τιμήθηκε με το Φιλολογικό Βραβείο της Κρακοβίας (1995), το Πολωνικό Κρατικό Βραβείο για την Τέχνη (1963), το Βραβείο Γκαίτε (1991) και το Βραβείο Χέρντερ (1995). Στο έργο της εστιάζει στο φόβο, την ανασφάλεια και γενικά σε εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης, στοιχεία που κάνουν τα ποιήματά της πιο επίκαιρα από ποτέ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν: “Επιλεγμένα ποιήματα” (Δωδώνη, 2006), “Μια ποιητική διαδρομή” (Σόκολη-Κουλεδάκη, 2003), “Τέλος και αρχή. Κάθε ενδεχόμενο” (Κούριερ Εκδοτική, 1997) κ.ά. Το ποίημα που ακολουθεί βρίσκεται στη συλλογή “Μια ποιητική διαδρομή” κι έχει τον τίτλο “Τίποτα δεν είναι δώρο”, σε μετάφραση Βασίλη Καραβίτη: “Τίποτα δεν είναι δώρο, όλα βασίζονται στο δάνειο. / Πνίγομαι στα χρέη ως στ’ αυτιά μου. / Θα πρέπει να πληρώσω για τον εαυτό μου / με τον εαυτό μου, / να παραιτηθώ απ’ τη ζωή μου για τη ζωή μου. / Να πως έχουν κανονίσει τη συμφωνία: / μπορώ να επανακτήσω την καρδιά, / το συκώτι επίσης / και το κάθε μου δάχτυλο στο χέρι και στο πόδι. / Πολύ αργά για ν’ ακυρώσω τους όρους, / τα χρέη μου θα ξεπληρωθούν / και θα με γδύσουν απ’ το δέρμα μου / ή, για την ακρίβεια, θα με γδάρουν. / Κυκλοφορώ στον πλανήτη μας / σ’ έναν συνωστισμό από άλλους χρεώστες. / Μερικοί είναι σαμαρωμένοι το φορτίο / της εξόφλησης για τις φτερούγες τους. / Άλλοι, θέλοντας και μη, / έχουν να δώσουν λογαριασμό για το κάθε φύλλο τους. / Κάθε ιστός μέσα μας βρίσκεται / στη στήλη της χρέωσης. / Ούτε ένα πλοκάμι ή ένα βλαστάρι / πρόκειται να διατηρηθεί. / Η απογραφή, μ’ άπειρες λεπτομέρειες, / υποδηλώνει ότι θ’ απομείνουμε / όχι μόνο μ’ άδεια χέρια / αλλά ακόμα και χωρίς χέρια. / Δεν μπορώ να θυμηθώ που, πότε και γιατί / επέτρεψα σε κάποιον ν’ ανοίξει / αυτόν τον λογαριασμό στ’ όνομα μου. / Αποκαλούμε τη διαμαρτυρία για όλ’ αυτά / ψυχή. / Και είναι το μόνο κονδύλι / που απουσιάζει απ’ τη λίστα”.   



 quote-i-do-not-fight-against-men-but-against-the-system-that-is-sexist-elfriede-jelinek-94181




Το 2004 το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται στην Αυστριακή Ελφρίντε Γέλινεκ (20/10/1946) για “τη μουσική ροή του λόγου και του αντίλογου σε μυθιστορήματα και θεατρικά έργα, τα οποία με ασυνήθιστο γλωσσολογικό ζήλο αποκαλύπτουν τον παραλογισμό των στερεοτύπων της κοινωνίας και τη δύναμή τους να υποδηλώνουν”. Με σπουδές σε μουσική, σύνθεση, θέατρο και ιστορία της τέχνης, το 1967 έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα το “Liebhaberinnen” (“Οι ερασιτέχνιδες”). Η πολιτική φιλοσοφία της Γέλινεκ, ιδιαίτερα η στάση της απέναντι στο φεμινισμό και οι απόψεις της για τα αυστριακά πολιτικά κόμματα, είναι πολύ σημαντικά για την κατανόηση του έργου της. Βασικά θέματα στο μυθιστορηματικό και θεατρικό έργο της Γέλινεκ είναι η γυναικεία σεξουαλικότητα, η κακοποίησή της και ο πόλεμος των φύλων γενικά. Στα τελευταία έργα της, έχει σε κάποιο βαθμό εστιάσει το βλέμμα της στην κοινωνική κριτική και στις δυσκολίες της Αυστρίας να λογαριαστεί με το ναζιστικό της παρελθόν. Έχει κερδίσει διάφορα διακεκριμένα βραβεία, όπως το Βραβείο Georg Büchner (1998), το Βραβείο Müllheim Dramatists 2002 και 20004), το Βραβείο Φραντς Κάφκα (2004). Το τελευταίο της μυθιστόρημα, “Neid” (2007), κυκλοφόρησε ελεύθερα στο διαδίκτυο, σηματοδοτώντας την απόφασή της να διαρρήξει τα δεσμά με το εμπορικό εκδοτικό κύκλωμα. Βιβλία της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι τα: “Απληστία” (2007), “Οι αποκλεισμένοι” (2001), “Λαγνεία” (1999), “Η πιανίστρια” (1997), όλα από τις εκδόσεις Εκκρεμές. To μυθιστόρημά της “Die Klavierspielerin” (“Η πιανίστρια”, 1983), μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2001 από τον συμπατριώτη της Μίκαελ Χάνεκε (με τίτλο “Η δασκάλα του πιάνου”), με την Ιζαμπέλ Ιπέρ στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το βιβλίο της “Εκ βαθέων (Συνομιλία με την Κατρίν Λεσέρ)” (Εκκρεμές): “Κ.Λ.: Η γυναίκα, δηλώνετε, δεν είναι μόνο δούλα στο κοινωνικό και σεξουαλικό επίπεδο, αλλά επίσης είναι «προλετάρια της γλώσσας». Ε.Λ.: Ναι, σ’ αυτήν τη διαπίστωση έφθασα κυρίως όταν έγραψα τη Λαγνεία. Αρχικά ήθελα να γράψω ένα είδος αντιιστορίας της Ιστορίας του ματιού [Histoire de l’œil]  του Georges Bataille. Φρονούσα ότι μια γυναίκα μπορούσε να σχεδιάσει να γράψει για το άσεμνο. Δυστυχώς οφείλω να παραδεχτώ ότι προφανώς αυτό είναι αδύνατον. Η “γλώσσα” του άσεμνου είναι ανδρική, πρόκειται για μια γλώσσα που την έχει επενδύσει εξολοκλήρου ο άνδρας, και όπου η γυναίκα είναι αυτή που αποκαλύπτεται, αυτή που προσφέρεται, όπου ο άνδρας είναι αυτός που καταναλώνει το σώμα της γυναίκας. Το σχέδιό μου δεν ήταν να γράψω ένα απλό πορνογράφημα, αλλά να παραγάγω μια κοινωνική κριτική, σαν αυτήν του Georges Bataille ή, πριν απ’ αυτόν, του μαρκήσιου de Sade. Ο Sade επιδόθηκε σε μια καυστική κριτική της γαλλικής προεπαναστατικής κοινωνίας. Κατ’ εμέ, η καλή πορνογραφία είναι η πορνογραφία της κοινωνίας. Διότι η ίδια η κοινωνία είναι πορνογραφική. Διότι πάντοτε είχε κάτι να κρύψει. Και αυτό ακριβώς της αποσπώ. Της αποσπώ αυτόν τον πέπλο, και δείχνω το άσεμνο. Την άσεμνη εργασία των γυναικών.”





 learning-1


Το 2007 το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται στην Ντόρις Λέσινγκ (22/10/1919), η οποία γεννήθηκε στην Περσία από Άγγλους γονείς και μεγάλωσε στη Ζιμπάμπουε. Η διάκριση αυτή της ήρθε για να τιμηθεί ως  ”επική συγγραφέας της γυναικείας εμπειρίας, η οποία με σκεπτικισμό, πάθος και ιδεαλιστική δύναμη υπέβαλε έναν διχασμένο πολιτισμό σε εξονυχιστική έρευνα”. Ως συγγραφέας έχει διακριθεί όχι μόνο για τα μυθιστορήματά της αλλά και για τα διηγήματα και τα δοκίμιά της. Η Ντόρις Λέσινγκ δεν έπαψε να βλέπει τη συγγραφή ως αλληλένδετη με την πολιτική της στράτευση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των γυναικών. Βιβλία της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι: “Οι γιαγιάδες” (Καστανιώτης, 2013), “Το χρυσό σημειωματάριο” (Καστανιώτης, 2011), “Το πέμπτο παιδί” (Καστανιώτης, 2010), “Το πιο γλυκό όνειρο” (Καστανιώτης, 2009), “Η σχισμή” (Καστανιώτης, 2008), “Αναμνήσεις ενός επιζώντος” (Καστανιώτης, 2007), “Η καλή τρομοκράτισσα” (Οδυσσέας, 2007), “Μάρα και Νταν” (Λιβάνης, 2002), “Ο απεσταλμένος στον πλανήτη 8″ (Κέδρος, 1999), “Ένας άντρας και δύο γυναίκες” (Λιβάνης, 1997), “Αγάπη ξανά” (Λιβάνης, 1996) κ.ά. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από συνέντευξή της που παραχώρησε στο Θανάση Λάλα (“Το Βήμα”, 22/11/1998): “Θ.Λ.: «Το να γράφει κανείς είναι και αυτό ένα ταξίδι»; Ν.Λ.: «Ισως, μόνο που δεν πιστεύω καθόλου ότι μπορεί κανείς να συγκρίνει αυτά τα δύο είδη ταξιδιού. Η συγγραφή είναι μια καθαρά εσωτερική διαδικασία. Είναι ένα ταξίδι προς τα μέσα, ένα εσωτερικό ταξίδι. Με τη γραφή σκαλίζεις συνεχώς μέσα σου για να δεις ουσιαστικά πώς σκέφτεσαι, τι αισθάνεσαι. Γι’ αυτό μου αρέσει να γράφω: μαθαίνω πράγματα για τον εαυτό μου αλλά και γενικότερα που δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα μπορούσα να τα μάθω. Ανακαλύπτω μια γνώση που κουβαλούσα τόσα χρόνια μέσα μου χωρίς να ξέρω ότι την κουβαλάω. Θα μου πείτε πώς γίνεται αυτό; Και όμως γίνεται γιατί η γνώση δεν έχει βάρος για να μας υπενθυμίζει την ύπαρξή της. Η γνώση είναι αβαρής, είναι αεράκι… Αν δεν ανοίξουμε εμείς το παράθυρο, δεν πρόκειται να φυσήξει μέσα στα μυαλά μας… Γι’ αυτό λατρεύω το γράψιμο. Με το γράψιμο μαθαίνω πάντα κάτι που υπάρχει και όμως ώσπου να το ανακαλύψω το αγνοούσα»”.





0



Δύο χρόνια μετά, το 2009, το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται στη Γερμανίδα Χέρτα Μύλλερ (17/8/1953) γιατί “με την πυκνότητα της ποίησής της και την ειλικρίνεια της πρόζας της, σκιαγραφεί το σύμπαν των μη-ευνοημένων”, σύμφωνα πάντα με την ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας. Το έργο της έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία Aspekte (1984), Ricarda-Huch Preis (1989), Marieluise-Fleisser Preis (1989), Kranichsteiner Literaturpreis (1991), Heinrich Von Kleist (1994) και Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας (1995). Το έργο της έχει θέμα τις άμεσες συνέπειες της κομμουνιστικής δικτατορίας στην ζωή των υπηκόων, πάντα και παντού. Βιβλία της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι: “Το αγρίμι της καρδιάς” (Καστανιώτης, 2013), “Η αλεπού ήταν και τότε ο κυνηγός” (Καστανιώτης, 2011), “Ο άγγελος της πείνας” (Καστανιώτης, 2010), “Μετέωροι ταξιδιώτες” (Ηρόδοτος, 1993) κ.ά.
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από “Το αγρίμι της καρδιάς”: “Τα κορίτσια ήθελαν φούμο στα μάγουλα, φούμο για τις βλεφαρίδες στο πρόσωπο, όχι όμως άλλο φούμο από τα εργοστάσια. Μονάχα πολλά αραχνοΰφαντα καλσόν, επειδή οι πόντοι έφευγαν τόσο εύκολα, και τα κορίτσια έπρεπε να τους πιάνουν στους αστραγάλους και στους μηρούς. Να τους πιάνουν και να τους κολλάνε με βερνίκι για τα νύχια.
Θα είναι δύσκολο να κρατήσεις άσπρα τα πουκάμισα ενός κυρίου. Αν μετά από τέσσερα χρόνια εκείνος έρθει μαζί μου στην ξηρασία, η αγάπη μου θα είναι αυτή που θα το έχει κάνει. Αν με τα άσπρα του πουκάμισα καταφέρνει να τυφλώνει τους περαστικούς στο χωριό, η αγάπη μου θα είναι αυτή που θα το έχει κάνει. Κι αν γίνει κύριος, ο κουρέας θα έρχεται σπίτι του και θα βγάζει τα παπούτσια του μπροστά στην πόρτα. Θα είναι δύσκολο να κρατήσεις τα πουκάμισα άσπρα μέσα σε όλη αυτή τη βρομιά και με τους ψύλλους να πηδάνε, 
γράφει η Λόλα”.




AP_Blog_MunroQuote





Φτάσαμε στο 2013 και η δέκατη τρίτη γυναίκα που της απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι η Καναδή Άλις Μoνρό (10/7/1931) ως “δεξιοτέχνις του σύγχρονου διηγήματος”. Συγκεκριμένα η Ακαδημία αναφέρει στο σκεπτικό της ότι “η Μονρό ως συγγραφέας χαρακτηρίζεται απο τον τελειοποιημένο ρυθμό στην αφήγηση, την καθαρότητα και τον ρεαλισμό στην ψυχολογία των ηρώων της”. Από το 1968 που εκδόθηκε η πρώτη της συλλογή διηγημάτων έχει εκδώσει πάνω από 12 συλλογές. Έχει βραβευθεί τρεις φορές με την υψηλότερη λογοτεχνική διάκριση στον Καναδά, το Governor General’s Literary Award. Έχει επίσης τιμηθεί από την Ένωση Κριτικών των ΗΠΑ κι έχει λάβει το βραβείο Rea για την προσφορά της στο διήγημα. Το 2009 κέρδισε το βραβείο Man Booker International για το σύνολο του έργου της. Η κριτική επιτροπή του βραβείου, ανέφερε: “Με κάθε διήγημά της, η Μονρό καταφέρνει να φτάσει το βάθος και την ακρίβεια που οι πιο πολλοί μυθιστοριογράφοι καταφέρνουν με το σύνολο του έργου τους· διαβάζοντάς την, μαθαίνεις πάντα κάτι που δεν είχες ποτέ σκεφτεί”. Έχει μάλιστα παρομοιαστεί ως “ο Τσέχωφ της Αμερικής”. Βιβλία της που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι: “Πάρα πολλή ευτυχία” (Μεταίχμιο, 2010) και “Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει” (Μεταίχμιο, 2003).







_70398701_70398700





Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το διήγημα “Πέρασε η αρκούδα το βουνό” από τη συλλογή “Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει”: “«Πάντα κάπως έτσι είναι» είπε ο Γκραντ στο γιατρό. «Μια φορά άφησε το γούνινο παλτό της σε μια αποθήκη και το ξέχασε τελείως. Ήταν τότε που πηγαίναμε κάπου ζεστά τους χειμώνες. Ύστερα είπε ότι το είχε κάνει ασυναίσθητα επίτηδες, είπε πως ήταν σαν αμαρτία που την αφήνεις πίσω σου. Έτσι την έκαναν να νιώθει κάποιοι άνθρωποι για τις γούνες».
Προσπάθησε χωρίς επιτυχία να εξηγήσει και κάτι ακόμα – να εξηγήσει πώς η έκπληξη και οι συγγνώμες της Φιόνα για όλα αυτά έμοιαζαν κάπως σαν ρουτινιάρικο φλερτ, όχι σαν να έκρυβαν κάποια προσωπική διασκέδαση. Σαν να είχε μπει σε μια περιπέτεια που δεν την περίμενε. Ή σαν να έπαιζε κάποιο παιχνίδι στο οποίο ήλπιζε ότι θα λάβαινε κι εκείνος μέρος. Πάντα είχαν τα παιχνίδια τους – ασυνάρτητους διαλόγους, φανταστικούς χαρακτήρες. Με κάποιες από τις αυτοσχέδιες φωνές της, τιτιβίσματα ή καλοπιάσματα (αυτό δεν μπορούσε να το πει στο γιατρό), η Φιόνα είχε μιμηθεί με ανεξήγητο τρόπο τις φωνές γυναικών του- που δεν τις είχε γνωρίσει ποτέ, ούτε είχε μάθει γι’ αυτές”.  




Αγγελική  ΛάλουΛάλου