Το στοίχημα της ειλικρίνειας///του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου

Το στοίχημα της ειλικρίνειας//Ανάγνωση της ποιητικής συλλογής Πληγές

Ασημίνα Ξηρογιάννη

«Πληγές»

εκδ. Γαβριηλίδης

2011, σελ. 46

Ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα (αν όχι το μεγαλύτερο, πάντως το πρώτο), που οφείλει να κερδίσει ένας άνθρωπος ο οποίος ξεκινάει να γράφει στίχους, είναι το να κατορθώσει να ισορροπήσει επάνω στη λεπτή (λεπτότατη) γραμμή που χωρίζει την εξομολόγηση από την ποίηση· να βρει, με άλλα λόγια, τη χρυσή τομή μεταξύ ειλικρίνειας και μορφής. Γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ποίηση εκκινεί, για τους περισσότερους ποιητές τουλάχιστον, ως μια άμεση έκφραση συναισθημάτων και συγκινήσεων και όταν ο ποιητής δεν καταφέρνει να αποτυπώνει τους ψυχικούς κλυδωνισμούς που τον οδηγούν στο χαρτί σε μια μορφή που να αφορά με κάποιον τρόπο κάθε αναγνώστη, τότε η ποίηση δεν είναι εκεί.  

Η Ασημίνα Ξηρογιάννη με τη δεύτερη ποιητική της συλλογή (έχουν προηγηθεί τα ποιήματα «Η προφητεία του ανέμου» το 2009 και η νουβέλα «Το σώμα του έγινε σκιά» το 2010) φαίνεται να ξεπερνάει τον κίνδυνο αυτό χάρη στην προγραμματική τόλμη της να επιμείνει στην ειλικρίνεια και την αμεσότητα της ψυχικής έκφρασης:

Κι εγώ

ελεύθερη

θα σου ψιθυρίζω την αλήθεια μας

κι εσύ

για πρώτη φορά

θα την αποδέχεσαι.

Ένα μεγάλο ερωτικό πάθος – οι πληγές του τίτλου – είναι αυτή η αλήθεια που ξετυλίγεται απ’ το ένα ποίημα στο άλλο και η αφηγηματική φωνή που κυριαρχεί στη συλλογή δίνεται ολόψυχα σε αυτό το πάθος. «Εγκατέλειψα αφρόντιστη την ψυχή μου», θα δηλώσει και θα αφεθεί στον πόνο και στην απουσία· και θα αγκαλιάσει την ψευδαίσθηση ότι η ποίηση, οι λέξεις μπορούν – κάπως – να αναπληρώσουν το κενό της απουσίας. Δοκιμασμένη μέθοδος με αμφίβολα αποτελέσματα, από τον καιρό που ο Αχιλλέας γύρευε παρηγοριά για τον χαμό του Πάτροκλου τραγουδώντας με δάκρυα στα μάτια στην άκρη της θαλάσσης και η Σαπφώ έγραφε ποιήματα για τις ξενιτεμένες φιλενάδες της. «Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, / που κάμνουνε – για λίγο – να μη νιώθεται η πληγή», καθώς το διατύπωσε ο Καβάφης.

Το πρώτο κι ίσως το μόνο που ζητάει η ποιήτρια σε αυτή τη συλλογή είναι να ζωντανέψει με την ποιητική αφήγηση ό,τι κάποτε έζησε κι έγινε ύστερα απώλεια και είναι πια το σύμπαν στο οποίο ζει τις μέρες και τις νύχτες της. «Φοβάμαι τις λέξεις / που δεν είναι δεμένες με τα βιώματά μου», θα δηλώσει και θα ριχτεί χωρίς δισταγμό στην αλήθεια που καθημερινά βιώνει. Θα γράψει για το σκοτάδι, για τις μοναχικές νύχτες και τους πανικούς της, για τις μέρες που περνάνε αδιάφορες, για τις αποφάσεις που δεν μπορεί να πάρει και να κρατήσει, ζωντανεύει εικόνες μιας ζωής που δεν είναι πια, τολμάει να ελπίσει πάλι έναν έρωτα έξω από τις λέξεις, ξαναγυρνάει στην ποίηση και αναζητάει πάντα «αυτό που πραγματικά σε αφουγκράζεται», το μόνο που αξίζει.

Και όλα αυτά χωρίς σε καμία περίπτωση να ζημιώνεται η ποίηση από την κυριαρχία του άμεσου βιώματος. Το ζύγισμα μεταξύ ειλικρίνειας και μορφής, στο οποίο παίζεται όλο το παιχνίδι της ποίησης, το έχει πετύχει η Ασημίνα Ξηρογιάννη. Είτε από ένστικτο είτε από γνώση είτε από τόλμη είτε από σοφία, η ποιήτρια έχει κατορθώσει να γράφει «Θέλω να πάρω ένα δρόμο. / Να πω: “Θα πάω από δω” / και να πάω» και αυτό να μας αφορά όλους. Γι’ αυτό εξάλλου δεν διαβάζουμε τα βιβλία,  επειδή μας αφορούν προσωπικά;  

Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος