Χρυσοξένη Προκοπάκη /// ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ

Χρυσοξένη Προκοπάκη

ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ

Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Στίξις  η νέα συλλογή  διηγημάτων της Χρυσοξένης Προκοπάκη με τίτλο ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ, με ένα σχέδιο του ζωγράφου Μιχάλη Αμάραντου.

Πρόκειται για έντεκα διηγήματα που κινούνται με παιγνιώδη τρόπο μέσα στο χρόνο, ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό και με την –όχι πάντα εμφανή– αλληγορία τους, προκαλούν τη φαντασία και τη σκέψη του αναγνώστη.

Η ιδιαίτερη γραφή της Χρυσοξένης Προκοπάκη ταξιδεύει σε ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, κεντρίζει με ανατροπές, ξαφνιάσματα, εκπλήξεις, με τους ήρωες να αναδεύουν ένα ιδιόμορφο μείγμα ωριμότητας, παιδικής αθωότητας, μυστηρίου, μεγάλων μυστικών, δραματικών αποκαλύψεων.

 …Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, βροντοφώναζε ο ζητιάνος και γύρω του έτρεχαν όλοι να προλάβουν, ενώ ο ίδιος, μη έχοντας το ελάχιστο στην κατοχή του, έμοιαζε τόσο πλήρης, τόσο ευτυχής και ευγνώμων. 

(Από το διήγημα: Πού θα πλήξεις πάλι απόψε;)

Η Χρυσοξένη Προκοπάκη γεννήθηκε στο Ρέθυμνο και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:

Μια τυχαία Ιφιγένεια (Στίξις, 2017)

Λευκό μακρύ παλτό (και άλλες ιστορίες) (Μανδραγόρας, 2016)

Μέλαινα Χολή (Άπαρσις, 2013)

Συλλογικά: Μαθαίνοντας ποδήλατο (Κέδρος, 2013)

Νέο Γαλλικό θέατρο (Άγρα, 2012)

Μεταφράσεις: Long manteau blanc (Paulette Éditrice, 2017)

KΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ /// « 'ΕΡΡΙΚΑ » του ΜΑΡΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ [ΜΟΜΕΝΤUM 2018 ]

ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ

Ο  πεζογράφος και ποιητής Μάριος Μιχαηλίδης τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο της Κυπριακής Δημοκρατίας τρεις φορές ως τώρα για τα έργα του: « Σαν άλλοθι οι λέξεις » , ποιητική συλλογή (Μεταίχμιο, 2003), «Ο οστεοφύλαξ », μυθιστόρημα  (Μεταίχμιο, 2007) και 
« Ο ανακριτής » , νουβέλα (Γαβριηλίδης, 2012). Και δεν είναι απλά για να αναφέρουμε τα βραβεία - που άλλωστε στις μέρες μας μεγάλη συζήτηση γίνεται περί αυτών. Είναι επειδή ο Μιχαηλίδης με τον στιβαρό του πάντα λόγο κατορθώνει να αγγίξει τις πνευματικές , διανοητικές και συναισθηματικές χορδές μας , καθώς αντιστέκεται σε κάθε προχειρότητα και ευκολία.

      H Έρρικα , η ηρωίδα του Μάριου Μιχαηλίδη στο ομώνυμο βιβλίο μού θυμίζει  για έναν λόγο που δεν μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς - την Μιράντα του μείζονος  Λιθουανού  σκηνοθέτη  Όσκαρα Κορσουνόβα  , περσόνα που είναι εμπνευσμένη από την Μιράντα του Σαίξπηρ στην Τρικυμία. Ίσως γιατί και τα δύο αυτά πλάσματα ενώ θα περιμένε κανείς να είναι « αδύναμα » , μυστηριωδώς συγκεντρώνουν επάνω τους όλο το φως. Η Μιράντα είναι παραπληγική. Η Έρρικα παρουσιάζει κάποια υστέρηση . Πάντως και οι δυο δίνουν την αισθηση του διαφορετικού  ,  του μοναδικού , του σπάνιου. Η ΄Ερρικα είναι περισσότερο αγνή , αθώα, και το θεμα είναι πώς ερμηνεύεται εν τέλει τόση ομορφιά και τόση ποιητικότητα- γιατί αυτά αποπνέει- σε ένα άτομο που εύκολα κάποιοι θα έβαζαν ταμπέλες 

   Διαβάζοντας αυτά τα διηγήματα , ο στοχασμός σε βρίσκει σαν κάτι φυσικό , σαν να είναι  η φυσική ροή των πραγμάτων και αυτός δεν είναι αποκομμένος από την συγκίνηση που οδηγεί στη λογοτεχνική απόλαυση . Δεν πρόκειται για μια επίπεδη αδιάφορη γραφή, αλλά μια άμεση φωνή που έχει τη δύναμη και τη θέρμη να θεωρείται συνώνυμη του γνήσιου πάθους και να διαβάζεται ως τέτοια . Και να μεταφράζεται ως  αληθινή έκφραση που  βάζει σε εσωτερική κίνηση τον αναγνώστη . Kαλοδουλεμένες ιστορίες , που αποτυπώνουν τη ζωή , ανθρωποκεντρικές με εμπόδια και ανατροπές που ερμηνεύουν τις πολλαπλές εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης. Με αυτό το διήγημα , την « 'Ερρικα » δεν είναι διδακτικός , δεν κουνάει το δάχτυλο ,  άλλά θίγει διακριτικά ένα εξαιρετικα δύσκολο θέμα  υποβάλλοντας με τρυφερότητα την ανθρώπινη διάσταση των πραγμάτων. Στο διήγημα μικρής φόρμας « Τα κάλαντα » φιλτράει το  θέμα της μνήμης και της λησμονιάς που δεν έχει ώρα κι εποχή ,πάντα διαχρονικό ταλανίζει την ανθρώπινη ψυχή που αδυνατεί να λύσει το αιώνιο αίνιγμα του θανάτου. Δυνατό , με πολλές προεκτάσεις και πολιτική χροιά το Επεισόδιο στην Αρχαία Φιλιππούπολη  με την ξεναγό Βουλγάρα Πέτκα Μιχαήλοβα  « που μιλά σαν Ελληνίδα » να κυριαρχεί στο σκηνικό  και να εγείρει ερωτηματικά.

        Φαίνεται πως ο συγγραφέας έχει παρατηρήσει και επεξεργαστεί πολύ καλά το υλικό του  και μας δίνει εν τέλει ιστορίες που συμφιλιώνουν τις αντιθέσεις  που η ίδια η ζωή ενέχει. Δίνει εύγλωττα την ανατομία της φυγής,  αλλά και αφήνει  το στίγμα μιας σκέψης πολιτική. Τα μυστικά της Ηλέκτρας στις « Εκκρεμότητες » ανιχνεύει, τις αλλόκοτες ποιητικές φαντασιώσεις του Άγγελου Φευ στα   'Αυλα  χαρτογραφεί. Ενώ με  τον  ψεύτικο έρωτα,  την  κομπίνα , την μείξη ονείρου - πραγματικότητας είναι σουρρεαλιστικό που μπλέκεται μια πεσκαντρίτσα. Στις τρεις τα ξημερώματα με τα 

« καρφιά » εν δράσει ο εμμονικός ήρωας ακούει μυστικές φωνές που αναδεύονται μέσα του και μοιάζουν με φτερουγίσματα πουλιών. Και βλέπει το ποίημα μέσα του να τελετουργείται.

        Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας Μιχαηλίδη συνειδητοποιώ πως εκείνο που με έλκει να επαναλάβω την ενέργεια , είναι επειδή  βρίσκω συνδέσεις με θέματα που με απασχολούν ως άνθρωπο που έχει την ανάγκη για στοχασμό και αναστοχασμό. Συν ότι ετούτη  η γραφή μου επιβεβαιώνει πως δεν υπάρχει σκοτάδι που να μην διψάει για  φως ή φως που δεν  γοητεύεται απ΄το σκοτάδι.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ /// Γιάννη Νταουλτζή: «Τατουάζ στον παράμεσο», εκδ. Momentum

 ΓΡΑΦΕΙ Η ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ

[Αναδημοσίευση από ΦΡΑΚΤΑΛ ]

Κρατώ στα χέρια μου το βιβλίο του πρωτοεμφανιζόμενου Γιάννη Νταουλτζή (Δράμα 1961) με τίτλο Τατουάζ στον παράμεσο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Momentum. Ο συγγραφέας ανιχνεύοντας τις προσωπικές του μνήμες -κάποιες από την παιδική του ηλικία-τις ψηλαφεί και τις αναδομεί, χαρίζοντάς μας  δεκατέσσερα διηγήματα που πραγματικά σφύζουν από ζωντάνια, αμεσότητα και αλήθεια. Είναι μια γενναία επιστροφή σε καταστάσεις, περιστατικά, πρόσωπα και πράγματα που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγαλύτερο ρόλο στην ζωή του. Όλες οι εμπειρίες είναι μέσα του γραμμένες, τον κινητοποιούν εσωτερικά, και κείνος τις φιλτράρει με ιδιαίτερο τρόπο και τις αποτυπώνει στο χαρτί. Διηγήματα, ή αφηγήματα με παράξενους, αλλά και πρωτότυπους συνάμα τίτλους (π.χ. «Τη μάνα μου τη λέγανε Ευαγγελία, εμένα με φώναζε σανάδα», «Μετανάστες και μεταστάντες») όπου διατρέχουν τον ελληνικό χώρο και χρόνο. Δοσμένα  με τέτοιο τρόπο που να εισπράττουμε ότι τα αντίστοιχα περιστατικά τον επηρέασαν στην ζωή του. Γι’ αυτό και αποφάσισε να τα χρησιμοποιήσει σαν πρώτη ύλη. Αποφάσισε να μιλήσει για ό,τι τον έχει αγγίξει. Όμως, σε καμία περίπτωση -παρόλη την αυτοαναφορικότητα- δεν καταλήγει να γίνει μελό ή συναισθηματικός.

Μακρύ το χρονικό διάστημα (η αφήγηση απλώνεται από το 1941 ως το 2019) Γάμοι, αρρώστιες, η προσφυγιά, μια ραπτομηχανή, ο μια πόρνη και ένας δράκος, η βουλγαρική και γερμανική κατοχή, η ιστορία δύο τσιγγάνων, ένα τατουάζ στον παράμεσο, ένας αυτοκαταστροφικός φίλος με καλή καρδιά, ένας παράξενος θάνατος, κάποιοι μετανάστες και η ιστορία τους, τα παρατσούκλια που παραμένουν ακόμα και όταν οι άνθρωποι φεύγουν. Όλα αυτά και πολλά άλλα ακόμα εμπεριέχονται, καταγράφονται, γίνονται εικόνες, εύγλωττες που μιλούν στην ψυχή κυρίως του αναγνώστη. Δεν σημαδεύουν μόνο τον γράφοντα, αφορούν και αυτόν που τις διαβάζει. Διότι πετυχαίνει ο Νταουλτζής να μας εμπλέξει. Χαρακτηριστική η έντονη διακειμενική του κατεύθυνση και αύρα. Φαίνεται πως ξέρει καλά και από ποίηση, αφού αναφέρει στίχους και ποιητές, είτε τους ενσωματώνει, είτε τους χρησιμοποιεί ως μότο. Έτσι Σολωμός, Ρίτσος, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Σεφέρης, Όμηρος, Δημουλά και άλλοι δίνουν το παρόν μέσα στις αράδες του Νταουλτζή. Είναι γοητευτική αυτή η διασύνδεση και σε οδηγεί να κάνεις ποικίλους συνειρμούς. Και είναι γεγονός ότι κι ο ίδιος γίνεται συχνά  ποιητικός. Η γλώσσα του χρωματίζεται, φεύγει από τον ρεαλισμό, γίνεται εκφραστική, σε βάζει στο κλίμα κάθε ιστορίας. Ζωντανοί διάλογοι, άμεσοι, ευθείς με στοιχεία ντοπιολαλιάς στα σημεία. Ο Νταουλτζής δεν γεμίζει τα κείμενά του με ανούσια σχόλια που αποδυναμώνουν τις μνήμες. Καταθέτει με θάρρος, αφήνει τα γεγονότα μόνα τους να μιλήσουν, να μας αποκαλυφθούν. Επιδεικνύει σεβασμό σε ό,τι αποτελεί το υλικό του και ξέρει πως αυτό το υλικό είναι πολύ δραστικό. Και το παράδοξο και το αντιφατικό ή το σουρεαλιστικό ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του αναγνώστη που διψά να διαβάσει την επόμενη ιστορία, έχοντας συνάμα την γνώση πως τα παραπάνω στοιχεία υπάρχουν μέσα στη ζωή του ανθρώπου και την διαφεντεύουν, αρκεί να μην τον αποδυναμώσουν ή τον απογοητεύσουν. Όπου και να την αγγίξεις τη μνήμη πονεί και ο Νταουλτζής κατορθώνει να την μεταπλάθει σε έντεχνο λόγο και ίσως κι ο ίδιος να παρηγορείται μέσω αυτού του μοιράσματος. Διαβάζω: «Η μνήμη, τυμβωρύχος, ανασκαλεύει το παρελθόν, καταγράφει το παρόν, για να διασωθεί στη σκόνη που φέρνει το μέλλον. Οστεοφύλακας φωνών, μορφών, συναισθημάτων η μνήμη κι η γραφή. Έκτη αίσθηση, που τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τις άλλες πέντε. Είναι αυτή που αναπλάθει σχήματα προσώπων, ανακλά είδωλα συναισθημάτων, ψηλαφεί φωνές, επιχρωματίζει εικόνες. Είναι τα ίχνη που αφήσαν οι δικοί, αποτυπώματα, άλλα αχνά – ξεθωριάζουν, άλλα βαθιά – αυλακώνουν, είναι αυτή που τη θαρρούμε χαμένη στου μυαλού τ’ αυλάκια. Και αίφνης ξυπνάει, άλλοτε σιγανό ρυάκι, που γίνεται ποτάμι, άλλοτε χείμαρρος, που κατεβάζει από τη Ντράνοβα πέτρες και ξύλα, λάσπη και πηλό, καμιά φορά και προικιά αφόρετα από γυναίκες που δε γίνανε ποτέ τους νύφες.» Με υφολογική ποικιλία, λεκτικές διακυμάνσεις, έντονη εικονοποιία, χρήση διαλόγων σε εναλλαγή με την στιβαρή αφήγηση δείχνει πως σέβεται τις μνήμες του και τις φιλτράρει δημιουργικά. Και ίσως μέσα του να επιτελείται και μια διαδικασία κάθαρσης, γιατί πολλές από τις μνήμες αυτές συνδέονται με το τραύμα ή αποτελούν τραύμα που μέσω της γραφής μπορεί και να απαλύνεται, αφού είναι δύσκολο να γιατρευτεί. Περιμένουμε τον Νταουλτζή να μας ξαφνιάσει ευχάριστα και στη συνέχεια.

*******

✩ Κατεβάστε ελεύθερα 27 τεύχη του περιοδικού ΘΕΑΤΡΟ /// ΑΠΟ ΤΗΝ OPENBOOK

https://www.openbook.gr/periodiko-theatro/

Το ΘΕΑΤΡΟ υπήρξε ένα πρωτοποριακό, καινοτόμο περιοδικό, που κάλυπτε όλο το φάσμα των παραστατικών τεχνών, το οποίο εξέδιδε από το 1961 έως το 1981 ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης Κώστας Νίτσος (1920-2015).

Το “Θέατρο”, ένα από τα πιο προοδευτικά και έγκυρα πολιτιστικά περιοδικά σε διεθνές επίπεδο, υπήρξε το βασικό περιοδικό θεατρικής παιδείας στη χώρα. Αποτελεί συλλεκτικό περιοδικό που συγκεντρώνει ακόμα και σήμερα το ενδιαφέρον όσων θέλουν να ερευνήσουν τις ιστορικές, καλλιτεχνικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτυσσόταν η τέχνη στις δεκαετίες του 60 και του 70 τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι κληρονόμοι και κάτοχοι των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων του αείμνηστου δημοσιογράφου, συγγραφέα και εκδότη Κώστα Νίτσου, Έφη Ροδίτη-Νίτσου και Ελισάβετ Νίτσου, παραχώρησαν στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης την άδεια ψηφιοποίησης του συνόλου των τευχών του ιστορικού περιοδικού, με σκοπό την προβολή και ελεύθερη διάθεσή τους στο διαδίκτυο, προς όφελος της έρευνας και της γνώσης, για προσωπική, εκπαιδευτική ή ερευνητική χρήση, μη κερδοσκοπικού / εμπορικού χαρακτήρα, στη μνήμη του Κώστα Νίτσου και σε εκπλήρωση σχετικής επιθυμίας του για τη διάδοση του έργου του

ΠΗΓΗ:OPENBOOK