συνέντευξη στην ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ
Αυτές
τις μέρες..έχω συντροφιά την <Μικρή Διαθήκη> σου που μόλις
κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Περισπωμένη...Πες μου δυο λόγια για αυτό το
βιβλίο...
Τα ποιήματα της Μικρής Διαθήκης άρχισα να τα γράφω στην Μαγιόρκα τον Ιούλιο του 2009 και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2010 στην Σάμο. Μετά τα Όρια του λαβύρινθου (εκδόσεις Κέδρος), ποιήματα που δούλευα έξι χρόνια πριν εκδοθούν, δεν ήθελα να γράψω άλλο. Βρισκόμουν σ΄ ένα μεταβατικό στάδιο. Βαθύτατα επηρεασμένος από έναν πεσιμισμό, διάχυτο σ΄ εκείνα τα ποιήματα, ήθελα περισσότερο από όλα να αποστασιοποιηθώ. Να που η ποίηση όμως έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις. Την τελευταία μέρα στην Μαγιόρκα γεμίζει η θάλασσα μέδουσες. Εκατοντάδες μέδουσες. Κι αποφασίζω, μιας και δεν γινόταν να κάνω μπάνιο να πάρω το αυτοκίνητο και να περιπλανηθώ στην ενδοχώρα. Φτάνω σ΄ ένα γραφικό χωριό, την Ντεϊα, χτισμένο σ΄ ένα κατάφυτο λόφο και αποφασίζω να διασχίσω τα καλντερίμια του με τα πόδια. Εντελώς τυχαία φτάνω σ΄ ένα κοιμητήρι, κι εκεί αντικρίζω τον τάφο του μεγάλου Άγγλου ποιητή Ρόμπερτ Γκρέιβς. Χωρίς να το θέλω, επηρεασμένος από αυτή την τυχαία (υπάρχει τίποτα τυχαίο τελικά;) συνάντηση με έναν ποιητή που αγαπώ πολύ, άρχισα να γράφω σ΄ ένα μπλοκάκι. Δεν ήξερα τι έγραφα. Ούτε ξέρω πόσες ώρες έμεινα εκεί. Μετά, όταν δούλεψα εκείνους τους στίχους είδα ότι μπορούσαν να γίνουν μια ολοκληρωμένη ποιητική ενότητα. Δεν έγραψα κάτι άλλο, μέχρι την άλλη χρονιά, όπου πάλι τυχαία, κάθισα, έτσι απλά, κι έγραψα τα υπόλοιπα ποιήματα της συλλογής. Δεν μου έχει συμβεί ποτέ κατ΄ αυτό τον τρόπο να εμπνευστώ, γι΄ αυτό δεν επεξεργάστηκα πολύ τα ποιήματα, αφήνοντας ανέγγιχτη εκείνη την πρώτη ύλη που μου δόθηκε.
<Ειναι εφικτό να είμαι ποιητής προστατεύοντας τόση ύλη;>γράφεις σε ένα ποίημα...Ο ποιητής είναι και άνθρωπος,έχει προσωπική ζωή,υλικές ανάγκες,ζει σε έναν γηινο κόσμο...Που είναι η Ποίηση μέσα σε όλα αυτά;O Tιτος Πατρίκιος λέει ότι σε βρισκει η Ποιηση παντου....
Ο ποιητής δεν ήταν ποτέ ένα εξωπραγματικό όν, έτσι τουλάχιστον τον αντιλαμβάνομαι εγώ. Είναι ο πιο γήινος από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες. Ποτέ δεν πίστεψα ότι ο ποιητής είναι κάτι το ξεχωριστό. Γράφω για την δική μου λύτρωση και μόνο, ζώντας μια εντελώς φυσιολογική ζωή, χωρίς εντυπωσιασμούς και φανφαρονισμούς. Ήταν αρχή μου να μην διαφοροποιούμαι. Με τον στίχο που αναφέρεις εννοώ πως ο διακαής πόθος καθενός μας είναι να υπερβούμε την ύλη, με ότι συμπεριλαμβάνεται σ΄ αυτή, από την ατέλεια, μέχρι την απεγνωσμένη μας προσπάθεια να κρατήσουμε κάτι ζωντανό μέσα στην φθορά, φόβους, πάθη, όλα αυτά που μας προσγειώνουν και δεν μας αφήνουν να απογειωθούμε σε μια άλλη διάσταση, όπου η πνευματικότητα θα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Νιώθω μερικές φορές δεσμευμένος μέσα στις ίδιες μου τις ανάγκες, αναγνωρίζοντας την μικροπρέπεια μου. Συμφωνώ με τα λόγια του Πατρίκιου. Η ποίηση υπάρχει παντού. Ακόμα και στα πιο συνηθισμένα πράγματα. Ιδίως εκεί.
Λογοτεχνία και διαδίκτυο.
Η λογοτεχνία δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη σ΄ αυτόν τον νέο τρόπο επικοινωνίας. Μου αρέσει που όσο περνά ο καιρός και φεύγει η πρώτη αμηχανία, εμφανίζονται στο διαδίκτυο ποιοτικές σελίδες που ασχολούνται με το βιβλίο. Άνθρωποι με μεράκι, με πάθος για την καλή λογοτεχνία, πραγματικοί σκαπανείς της γνώσης. Τους θαυμάζω. Η αυτοκρατορία των μίντια, που έλυναν κι έδεναν όλα αυτά τα χρόνια έχει καταρρεύσει. Μια νέα εποχή ξεκινά. Μου αρέσει που εδώ δεν υπάρχουν κλίκες, ούτε συμφέροντα. Και πιστεύω πως μέσα από το διαδίκτυο θα γνωρίσουμε τα πρώτα έργα μεγάλων συγγραφέων του μέλλοντος.
Πώς είναι να ζεις μακριά από την Ελλάδα;
Μα και όταν ήμουν στην Ελλάδα πάλι μακριά της ζούσα. Δεν ξέρω, νιώθω χωρίς πατρίδα. Από μικρό παιδί το ένιωθα. Λες και είχα ορίσει μια δική μου φανταστική χώρα μέσα μου, χωρίς σύνορα, γλώσσα, έθιμα και ήθη.
Ιχνη στο Χιόνι..Ενα βιβλίο που συζητήθηκε...
Όποιος αποφασίζει να γράψει κάτι για τον εμφύλιο είναι αυτομάτως και παρεξηγημένος. Μ΄ αυτό το βιβλίο ήθελα να αφηγηθώ πως βιώνει ένα παιδί τον πόλεμο, ορφανό, χαμένο στα βουνά με τους αντάρτες. Δεν έγραψα πολιτικό ούτε ιστορικό μυθιστόρημα. Κι όμως, η επίσημη κριτική μίλησε αρνητικά για το βιβλίο ότι δεν καταφέρνω να παρουσιάσω κάτι καινούργιο για τον εμφύλιο, μια νέα ματιά πάνω στα πράγματα. Μάλιστα ενόχλησε που ο πρωταγωνιστής, ηλικιωμένος πια, αποφασίζει να φύγει από το κομμουνιστικό κόμμα, απογοητευμένος από την Αριστερά. Βέβαια, αν το κοιτάξουμε λογοτεχνικά, σαν πρώτο βιβλίο έχει προβλήματα, μιας και δεν είχα γράψει μέχρι τώρα πεζό, από την άλλη όμως ήταν μια προσπάθεια να διασώσω μια αληθινή ιστορία.
Θεός;
Πιστεύω στο θείο, γιατί είναι η πηγή της έμπνευσής μου. Η φύση, ο ίδιος ο άνθρωπος. Δεν θα μπορούσα να θαυμάζω την δημιουργία, χωρίς να πιστεύω σ΄ ένα νοήμονα Δημιουργό.
Παρακολουθείς τα πολιτικά πράγματα;
Φυσικά. Αλλά είμαι τόσο απογοητευμένος που δεν με ενδιαφέρει πια το άθλημα. Έχουν ισοπεδωθεί όλα. Κάθε ιδεολογία, κάθε αξία. Διανύουμε την εποχή του κίβδηλου, του επιφανειακού, του ψεύτικου. Οι πολιτικοί μου θυμίζουν μαριονέτες. Απορώ που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν σ΄ αυτούς. Μπορεί να ακούγομαι υπερβολικός, αλλά η πολιτική της Ευρώπης σήμερα δεν σέβεται τον πολίτη. Έχουμε γίνει απλά ανώνυμα πιόνια μιας μηχανής που παράγει το μεγάλο Τίποτα. Και στην Ελλάδα, αλλά και στην Γερμανία, όλα έχουν θυσιαστεί στο βωμό του χρήματος.
Aγαπημένοι σου ποιητές,συγγραφείς και μεταφραστές.
Αντί να πω για τους κλασσικούς, που ούτως ή άλλως αγαπώ, θα αναφέρω σύγχρονους που με τα γραπτά τους με έχουν ταξιδέψει. Σωτήρης Σελαβής. Η Κασετίνα του είναι ότι καλύτερο έχω διαβάσει από ποίηση τα τελευταία χρόνια. Κώστας Κουτσουρέλης με τον υπέροχο σε ρυθμό Αέρα Αύγουστο. Γιάννης Σμυρλής με το Κονσέρτο για σιωπή. Τα ποιήματα της Βανέσσας Καραγεώργου, παρ΄ όλο που δεν έχει εκδώσει ακόμα κάποιο βιβλίο. Ο Χρήστος Αστερίου, ο Γιώργος Ξενάριος, ο Χρήστος Αγγελάκος, όπου με τα βιβλία τους είδα τον κόσμο αλλιώς. Τα ποιήματα της Σιγούρου και του Γιώργου Μπλάνα. Μεταφραστές. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης και ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Πιστεύεις στα λογοτεχνικά βραβεία;
Έχω αρκετές αμφιβολίες για τα λογοτεχνικά βραβεία. Δεν θα το αρνηθώ, αν κάποτε μου δοθεί κάποιο, αλλά δεν ξέρω σε τι πραγματικά βοηθά ένα βραβείο. Στο να ταΐσω την ματαιοδοξία μου; Τότε δεν έχει νόημα. Στο να διαδοθεί το έργο μου; Τότε καλώς.
Tελευταία γινεται προσπάθεια για την διάδοση και εδραίωση του ψηφιακού βιβλίου...
Όσο και παθιασμένος να είμαι με το χαρτί το ψηφιακό βιβλίο μπήκε στην ζωή μας. Πάντα θα αγοράζω βιβλία, αλλά δεν θα είχα πρόβλημα να κυκλοφορούν τα βιβλία μου ψηφιακά. Το θέμα είναι να φτάνει το βιβλίο στους αναγνώστες. Τι να το κάνω αν μένει αδιάβαστο και σκονισμένο στο ράφι; Σήμερα, που πολλοί δεν διαθέτουν τα λεφτά να αγοράσουν ένα βιβλίο που στοιχίζει 20 ευρώ, το βλέπω θετικό που υπάρχει και το φτηνό ψηφιακό βιβλίο.
Διαβάζεις κάτι τώρα;
Τη βιογραφία του Έρμαν Έσσε.
Γράφεις κάτι τώρα;
Εύχομαι μέχρι το καλοκαίρι να τελειώσω το καινούργιο μου μυθιστόρημα. Άρχισα να το γράφω τον Ιανουάριο του 2011 και τώρα κοντεύω να το ολοκληρώσω.
Ποιό το μέλλον της ποίησης;
Το μέλλον της ποίησης εξαρτάται από το μέλλον του ανθρώπου. Αν πάψουμε να υπάρχουμε θα πάψει να υπάρχει και εκείνη. Είναι άρρητα συνδεδεμένη με τις συναισθηματικές μας ανάγκες. Ή όπως λέει ο αγαπημένος μου Πάουλ Τσελάν: «Η ποίηση, κυρίες και κύριοι, αυτή η αναγόρευση της καθαρής θνητότητας και του μάταιου επ΄ άπειρον»!
Τα ποιήματα της Μικρής Διαθήκης άρχισα να τα γράφω στην Μαγιόρκα τον Ιούλιο του 2009 και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2010 στην Σάμο. Μετά τα Όρια του λαβύρινθου (εκδόσεις Κέδρος), ποιήματα που δούλευα έξι χρόνια πριν εκδοθούν, δεν ήθελα να γράψω άλλο. Βρισκόμουν σ΄ ένα μεταβατικό στάδιο. Βαθύτατα επηρεασμένος από έναν πεσιμισμό, διάχυτο σ΄ εκείνα τα ποιήματα, ήθελα περισσότερο από όλα να αποστασιοποιηθώ. Να που η ποίηση όμως έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις. Την τελευταία μέρα στην Μαγιόρκα γεμίζει η θάλασσα μέδουσες. Εκατοντάδες μέδουσες. Κι αποφασίζω, μιας και δεν γινόταν να κάνω μπάνιο να πάρω το αυτοκίνητο και να περιπλανηθώ στην ενδοχώρα. Φτάνω σ΄ ένα γραφικό χωριό, την Ντεϊα, χτισμένο σ΄ ένα κατάφυτο λόφο και αποφασίζω να διασχίσω τα καλντερίμια του με τα πόδια. Εντελώς τυχαία φτάνω σ΄ ένα κοιμητήρι, κι εκεί αντικρίζω τον τάφο του μεγάλου Άγγλου ποιητή Ρόμπερτ Γκρέιβς. Χωρίς να το θέλω, επηρεασμένος από αυτή την τυχαία (υπάρχει τίποτα τυχαίο τελικά;) συνάντηση με έναν ποιητή που αγαπώ πολύ, άρχισα να γράφω σ΄ ένα μπλοκάκι. Δεν ήξερα τι έγραφα. Ούτε ξέρω πόσες ώρες έμεινα εκεί. Μετά, όταν δούλεψα εκείνους τους στίχους είδα ότι μπορούσαν να γίνουν μια ολοκληρωμένη ποιητική ενότητα. Δεν έγραψα κάτι άλλο, μέχρι την άλλη χρονιά, όπου πάλι τυχαία, κάθισα, έτσι απλά, κι έγραψα τα υπόλοιπα ποιήματα της συλλογής. Δεν μου έχει συμβεί ποτέ κατ΄ αυτό τον τρόπο να εμπνευστώ, γι΄ αυτό δεν επεξεργάστηκα πολύ τα ποιήματα, αφήνοντας ανέγγιχτη εκείνη την πρώτη ύλη που μου δόθηκε.
<Ειναι εφικτό να είμαι ποιητής προστατεύοντας τόση ύλη;>γράφεις σε ένα ποίημα...Ο ποιητής είναι και άνθρωπος,έχει προσωπική ζωή,υλικές ανάγκες,ζει σε έναν γηινο κόσμο...Που είναι η Ποίηση μέσα σε όλα αυτά;O Tιτος Πατρίκιος λέει ότι σε βρισκει η Ποιηση παντου....
Ο ποιητής δεν ήταν ποτέ ένα εξωπραγματικό όν, έτσι τουλάχιστον τον αντιλαμβάνομαι εγώ. Είναι ο πιο γήινος από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες. Ποτέ δεν πίστεψα ότι ο ποιητής είναι κάτι το ξεχωριστό. Γράφω για την δική μου λύτρωση και μόνο, ζώντας μια εντελώς φυσιολογική ζωή, χωρίς εντυπωσιασμούς και φανφαρονισμούς. Ήταν αρχή μου να μην διαφοροποιούμαι. Με τον στίχο που αναφέρεις εννοώ πως ο διακαής πόθος καθενός μας είναι να υπερβούμε την ύλη, με ότι συμπεριλαμβάνεται σ΄ αυτή, από την ατέλεια, μέχρι την απεγνωσμένη μας προσπάθεια να κρατήσουμε κάτι ζωντανό μέσα στην φθορά, φόβους, πάθη, όλα αυτά που μας προσγειώνουν και δεν μας αφήνουν να απογειωθούμε σε μια άλλη διάσταση, όπου η πνευματικότητα θα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Νιώθω μερικές φορές δεσμευμένος μέσα στις ίδιες μου τις ανάγκες, αναγνωρίζοντας την μικροπρέπεια μου. Συμφωνώ με τα λόγια του Πατρίκιου. Η ποίηση υπάρχει παντού. Ακόμα και στα πιο συνηθισμένα πράγματα. Ιδίως εκεί.
Λογοτεχνία και διαδίκτυο.
Η λογοτεχνία δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη σ΄ αυτόν τον νέο τρόπο επικοινωνίας. Μου αρέσει που όσο περνά ο καιρός και φεύγει η πρώτη αμηχανία, εμφανίζονται στο διαδίκτυο ποιοτικές σελίδες που ασχολούνται με το βιβλίο. Άνθρωποι με μεράκι, με πάθος για την καλή λογοτεχνία, πραγματικοί σκαπανείς της γνώσης. Τους θαυμάζω. Η αυτοκρατορία των μίντια, που έλυναν κι έδεναν όλα αυτά τα χρόνια έχει καταρρεύσει. Μια νέα εποχή ξεκινά. Μου αρέσει που εδώ δεν υπάρχουν κλίκες, ούτε συμφέροντα. Και πιστεύω πως μέσα από το διαδίκτυο θα γνωρίσουμε τα πρώτα έργα μεγάλων συγγραφέων του μέλλοντος.
Πώς είναι να ζεις μακριά από την Ελλάδα;
Μα και όταν ήμουν στην Ελλάδα πάλι μακριά της ζούσα. Δεν ξέρω, νιώθω χωρίς πατρίδα. Από μικρό παιδί το ένιωθα. Λες και είχα ορίσει μια δική μου φανταστική χώρα μέσα μου, χωρίς σύνορα, γλώσσα, έθιμα και ήθη.
Ιχνη στο Χιόνι..Ενα βιβλίο που συζητήθηκε...
Όποιος αποφασίζει να γράψει κάτι για τον εμφύλιο είναι αυτομάτως και παρεξηγημένος. Μ΄ αυτό το βιβλίο ήθελα να αφηγηθώ πως βιώνει ένα παιδί τον πόλεμο, ορφανό, χαμένο στα βουνά με τους αντάρτες. Δεν έγραψα πολιτικό ούτε ιστορικό μυθιστόρημα. Κι όμως, η επίσημη κριτική μίλησε αρνητικά για το βιβλίο ότι δεν καταφέρνω να παρουσιάσω κάτι καινούργιο για τον εμφύλιο, μια νέα ματιά πάνω στα πράγματα. Μάλιστα ενόχλησε που ο πρωταγωνιστής, ηλικιωμένος πια, αποφασίζει να φύγει από το κομμουνιστικό κόμμα, απογοητευμένος από την Αριστερά. Βέβαια, αν το κοιτάξουμε λογοτεχνικά, σαν πρώτο βιβλίο έχει προβλήματα, μιας και δεν είχα γράψει μέχρι τώρα πεζό, από την άλλη όμως ήταν μια προσπάθεια να διασώσω μια αληθινή ιστορία.
Θεός;
Πιστεύω στο θείο, γιατί είναι η πηγή της έμπνευσής μου. Η φύση, ο ίδιος ο άνθρωπος. Δεν θα μπορούσα να θαυμάζω την δημιουργία, χωρίς να πιστεύω σ΄ ένα νοήμονα Δημιουργό.
Παρακολουθείς τα πολιτικά πράγματα;
Φυσικά. Αλλά είμαι τόσο απογοητευμένος που δεν με ενδιαφέρει πια το άθλημα. Έχουν ισοπεδωθεί όλα. Κάθε ιδεολογία, κάθε αξία. Διανύουμε την εποχή του κίβδηλου, του επιφανειακού, του ψεύτικου. Οι πολιτικοί μου θυμίζουν μαριονέτες. Απορώ που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν σ΄ αυτούς. Μπορεί να ακούγομαι υπερβολικός, αλλά η πολιτική της Ευρώπης σήμερα δεν σέβεται τον πολίτη. Έχουμε γίνει απλά ανώνυμα πιόνια μιας μηχανής που παράγει το μεγάλο Τίποτα. Και στην Ελλάδα, αλλά και στην Γερμανία, όλα έχουν θυσιαστεί στο βωμό του χρήματος.
Aγαπημένοι σου ποιητές,συγγραφείς και μεταφραστές.
Αντί να πω για τους κλασσικούς, που ούτως ή άλλως αγαπώ, θα αναφέρω σύγχρονους που με τα γραπτά τους με έχουν ταξιδέψει. Σωτήρης Σελαβής. Η Κασετίνα του είναι ότι καλύτερο έχω διαβάσει από ποίηση τα τελευταία χρόνια. Κώστας Κουτσουρέλης με τον υπέροχο σε ρυθμό Αέρα Αύγουστο. Γιάννης Σμυρλής με το Κονσέρτο για σιωπή. Τα ποιήματα της Βανέσσας Καραγεώργου, παρ΄ όλο που δεν έχει εκδώσει ακόμα κάποιο βιβλίο. Ο Χρήστος Αστερίου, ο Γιώργος Ξενάριος, ο Χρήστος Αγγελάκος, όπου με τα βιβλία τους είδα τον κόσμο αλλιώς. Τα ποιήματα της Σιγούρου και του Γιώργου Μπλάνα. Μεταφραστές. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης και ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Πιστεύεις στα λογοτεχνικά βραβεία;
Έχω αρκετές αμφιβολίες για τα λογοτεχνικά βραβεία. Δεν θα το αρνηθώ, αν κάποτε μου δοθεί κάποιο, αλλά δεν ξέρω σε τι πραγματικά βοηθά ένα βραβείο. Στο να ταΐσω την ματαιοδοξία μου; Τότε δεν έχει νόημα. Στο να διαδοθεί το έργο μου; Τότε καλώς.
Tελευταία γινεται προσπάθεια για την διάδοση και εδραίωση του ψηφιακού βιβλίου...
Όσο και παθιασμένος να είμαι με το χαρτί το ψηφιακό βιβλίο μπήκε στην ζωή μας. Πάντα θα αγοράζω βιβλία, αλλά δεν θα είχα πρόβλημα να κυκλοφορούν τα βιβλία μου ψηφιακά. Το θέμα είναι να φτάνει το βιβλίο στους αναγνώστες. Τι να το κάνω αν μένει αδιάβαστο και σκονισμένο στο ράφι; Σήμερα, που πολλοί δεν διαθέτουν τα λεφτά να αγοράσουν ένα βιβλίο που στοιχίζει 20 ευρώ, το βλέπω θετικό που υπάρχει και το φτηνό ψηφιακό βιβλίο.
Διαβάζεις κάτι τώρα;
Τη βιογραφία του Έρμαν Έσσε.
Γράφεις κάτι τώρα;
Εύχομαι μέχρι το καλοκαίρι να τελειώσω το καινούργιο μου μυθιστόρημα. Άρχισα να το γράφω τον Ιανουάριο του 2011 και τώρα κοντεύω να το ολοκληρώσω.
Ποιό το μέλλον της ποίησης;
Το μέλλον της ποίησης εξαρτάται από το μέλλον του ανθρώπου. Αν πάψουμε να υπάρχουμε θα πάψει να υπάρχει και εκείνη. Είναι άρρητα συνδεδεμένη με τις συναισθηματικές μας ανάγκες. Ή όπως λέει ο αγαπημένος μου Πάουλ Τσελάν: «Η ποίηση, κυρίες και κύριοι, αυτή η αναγόρευση της καθαρής θνητότητας και του μάταιου επ΄ άπειρον»!
