ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ ΣΤΗΝ ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ
VARELAKI:«City Lover» Πες μου γι΄ αυτό. Πώς σου γεννήθηκε η ιδέα για τη στήλη;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Συνεργαζόμουνα από καιρό με την "Athens Voice" και πρότεινα μια στήλη για την πόλη. Έγραψα μια δυο δοκιμαστικές, αρέσανε, είπαμε να γράφω σε εβδομαδιαία βάση. Πρότεινα διάφορα πιθανά ονόματα και καταλήξαμε σ΄ αυτό: όχι βέβαια με την έννοια «ο γαμιάς της πόλης» (δεν είμαι κανένα ψώνιο), μα αυτός που αγαπάει την πόλη. Κάθε στήλη έχει πάντα 1. ένα "Γιατί το λένε έτσι", που εξηγεί κάποιο τοπωνύμιο τη Αθήνας 2.κάποιο ταβερνάκι / ουζερί / κρασοπουλιό / καφενείο / σινεμά / παλαιοβιβλιοπωλείο / γήπεδο κλπ 3. ποικίλα τρέχοντα θέματα σχετικά με την πόλη (εκδηλώσεις, παρατηρήσεις, θεάματα του δρόμου κλπ).
VARELAKI: Υπάρχουν φανατικοί της Ποιήσεως σήμερα; Mήπως αυτό το κομμάτι της Λογοτεχνίας έχει παραγκωνιστεί κάπως στις μέρες μας;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Το 19ο αιώνα, η ποίηση είχε περισσότερη απήχηση απ΄ ό,τι η πεζογραφία (άλλωστε, πεζογράφοι άργησαν να εμφανιστούν). Αλλά ήταν ποίηση πολύ χαμηλής ποιότητας και διαδίδονταν κυρίως προφορικά, σ΄ ένα λαό κατά βάση αγραμμάτων. Τον εικοστό αιώνα, η πεζογραφία ξεπέρασε κατά πολύ την ποίηση. Αλλά από δημιουργούς, η ποίηση εξακολούθησε να έχει περισσότερους. Σήμερα, από αναγνώστες υπάρχουν όσοι υπήρχαν πάντα, δηλαδή λίγοι. Οι ποιητές όμως που παρουσιάζουν το έργο τους είναι πολύ περισσότεροι από παλιά, εξαιτίας της ευκολίας ν΄ ανεβούν οι στίχοι στο διαδίκτυο ή να τυπωθεί ένα βιβλίο (εγώ το ποιητικό βιβλίο μου «Οι αστικοί χώροι είναι ποίηση από μόνοι τους» το τύπωσα μόνος μου και το χαρίζω ο ίδιος, ενώ έχω ανεβάσει τα στιχάκια μου και στο διαδίκτυο στο www.dimitrisfyssas.gr. Αντιθέτως, τα πεζογραφικά βιβλία μου κυκλοφορούν κανονικά στα βιβλιοπωλεία). Η ποιότητα όμως είναι πολύ συζητήσιμη, πρέπει να ψάξεις πάρα πολύ για να βρεις καλούς στίχους. Τα λογοτεχνικά περιοδικά και οι κριτικοί παίζουν σημαντικό ρόλο, γιατί κάνουν ένα πρώτο ξεσκαρτάρισμα της ήρας από το στάρι, όποτε δεν λειτουργούν με βάση κάποια δουλεία. Οι βιβλιοπώλες δεν δέχονται ποιητικά βιβλία, παρά μόνο 10-20 γνωστών ονομάτων. Δεν έχουν άδικο, γιατί δεν πουλάνε. Όμως, ούτε παλιά δέχονταν. Συμπέρασμα: κανένας παραγκωνισμός της ποίησης δεν υπάρχει. Μόνο χαμηλή ποιότητα στο σύνολο, αλλά γι΄ αυτό φταίνε οι ίδιοι οι ποιητές.
VARELAKI:Διαβάζουν οι σύγχρονοι νέοι; Ποια αναγνώσματα προτιμούν;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Κρίνοντας από μαθητές μου, φίλους μου μικρής ηλικίας και παιδιά φίλων μου, διαβάζουν όσοι διάβαζαν πάντα και μάλλον λίγο περισσότεροι, δηλαδή και πάλι λίγοι. Είναι μύθος ότι παλιά ο κόσμος διάβαζε περισσότερο. Σήμερα οι εγγράμματοι είναι πολύ περισσότεροι, οι εκδοτικοί οίκοι περισσότεροι, τα βιβλία που κυκλοφορούν περισσότερα. Είναι χρέος του καθενός, εφόσον ενδιαφέρεται, να βρει και να διαβάσει λογοτεχνία της προκοπής. Μεγαλύτερη σημασία κι από τον κριτικό, κι από το λογοτεχνικό περιοδικό κι από την καλή κουβέντα – σύσταση του φίλου, έχει το δικό σου τριγύρισμα στο βιβλιοπωλείο και στο παλαιοβιβλιοπωλείο, ο χρόνος που θα ξοδέψεις διαβάζοντας οπισθόφυλλα και πρώτες σελίδες, η εξάσκησή σου ν΄ απορρίπτεις το κακό βιβλίο ήδη από τη γραμματοσειρά του, το στήσιμο του εξωφύλλου, τις λέξεις – κλειδιά κλπ. Ένα σύγχρονο βιβλίο που ο τίτλος του έχει γραμματοσειρά με ουρίτσες, «γυναικείες» λέξεις όπως «αγάπη», «έρωτας», «φεγγάρι», «σκλάβα», «χίμαιρα», «μάγισσα», «τακούνια», «φιλί» κλπ, ή, αντίστροφα, «στρατοκαυλικές» λέξεις όπως «τιμή», «πόλεμος», «αγώνας», «ανδρεία», «πρόγονοι», «αναμέτρηση», «θάρρος», «πατρίδα» κλπ, ή αντίστοιχες εικόνες (είτε δαντέλλες, καρδούλες, γυαλικά κλπ, είτε ασπίδες, ελληνικές σημαίες, σατυροί κλπ)- ένα τέτοιο βιβλίο είναι κατά πάσα πιθανότητα χαμηλής ποιότητας.
Όσο για το τι διαβάζουν οι νέοι ειδικά, δεν έχω ιδέα.
VARELAKI:Ποια είναι τα μελλοντικά συγγραφικά σου σχέδια;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Ελπίζω να βρουν εκδότη τα εξής τελειωμένα βιβλία μου: «Τα σινεμά της Αθήνας 1896 – 2010» (έρευνα), «Ο ποιητής είναι ένας αναγνώστης» (μυθιστόρημα), «Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος» (μυθιστόρημα). Έχω στα σκαριά: τα «Τοπωνύμια και κτίρια της Αθήνας» (έρευνα), «Τραγούδια της φυλακής» (έρευνα), ένα «Σεξουαλικό λεξικό της νέας ελληνικής» (λεξικό) και την «Πρέφα για αρχαρίους» (διδακτικό βοήθημα).
VARELAKI:Συμφωνείς με τη γνώμη ότι, στον τόπο μας, όσοι συγγραφείς προβάλλονται είναι υπερεκτιμημένοι, ενώ όσοι έχουν πραγματικά αξία μένουν άγνωστοι;
Δ. ΦΥΣΣΑΣ:Σε γενικές γραμμές δε συμφωνώ.. Υπάρχουν συγγραφείς 1. που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή με το σπαθί τους (Βουτυράς, Παπαδημητρακόπουλος, Τριαρίδης, Δούκας, Ιωάννου, Χάκκας, Σκαμπαρδώνης, Μπεράτης, Θεοδωρόπουλος, Πατρίκιος, Αισχύλος, Καρυωτάκης, Δούκα, Θεοτόκης, Ηρόδοτος, Καβάφης, Θουκυδίδης, Ρωμανός, Σεφέρης, Ροϊδης, Βαλτινός, Βιζυηνός, Χατζής, Παπαδιαμάντης, Τσίρκας, Βασιλικός, Ευριπίδης, Δούκας, Κουμανταρέας, Ρωμανός κλπ). Αυτοί οι συγγραφείς είναι οι περισσότεροι 2. που βρίσκονται (ακόμα;) στο προσκήνιο, ενώ η μέση ποιότητα του έργου τους είναι χαμηλή (Μακρυγιάννης, Σοφοκλής και Πλάτωνας κατά το λογοτεχνικό σκέλος τους, Σικελιανός, Καραγάτσης, Λειβαδίτης, Πεντζίκης, Ρίτσος, Ελύτης, Δημουλά, Μελάς, Παλαμάς, Μυριβήλης, κλπ, και, βεβαίως, σύμπαν το συγγραφολόι της «γυναικείας λογοτεχνίας» –κι ας γράφεται κι από τα δύο φύλα– και το στρατοκαυλικό ανάλογο των αντρών) 3. με απήχηση όχι απολύτως ανάλογη προς τη σημαντική αξία τους (Αλεξάνδρου, Ν. Νικολαϊδης, Λουκιανός, Πάλλης, Ασλάνογλου, Μητσάκης, Θεοδωρίδης, Πετρόπουλος, Μήτσου, Αλ. Παπαδόπουλος, Ρόμβος κλπ). Φυσικά, η γνώμη μου έχει περιορισμένη αξία, γιατί μιλάω μόνο για ό,τι έχω διαβάσει- κι εκείνα που δεν έχουμε διαβάσει είναι πάντα περισσότερα. Ας πούμε, δεν έχω διαβάσει Μπακόλα, Καχτίτση, Φραγκιά, Γονατά, Λούλη, Χειμωνά, Δημητριάδη, Μπούτο, Κούρτοβικ, Θέμελη, Καπάνταη και πολλά άλλα.
VARELAKI:Κρίνεις τον άνθρωπο ή το βιβλίο;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Το βιβλίο και μόνο το βιβλίο. Μ΄ ενδιαφέρει το βιβλίο που έγραψε ο άλλος, το οποίο έχει μια δική του ζωή. Το τι άνθρωπος είναι ο συγγραφέας παύει να ενδιαφέρει όταν βγει το βιβλίο του. Ή εξαρχής δεν το ξέρω καν. Ύστερα, οι άνθρωποι πεθαίνουν, ενώ τα βιβλία τους μένουν. Ποσώς μ΄ ενδιαφέρει τι άνθρωπος είναι ο άλλος, κομμουνιστής ή δεξιός, γκέι ή στρέιτ, αν συμφωνώ ιδεολογικά μαζί του ή όχι, αν είναι πατριώτης ή άπατρις, ένθεος ή άθεος. Έτσι, μ΄ αρέσει ο Καρυωτάκης ενώ δεν αυτοκτονώ, ο Βάρναλης ενώ δεν είμαι κομμουνιστής, ο Καβάφης δίχως να είμαι ομοφυλόφιλος, ο Σεφέρης δίχως να πιστεύω στο «πανάρχαιο δράμα», ο Σκαμπαρδώνης ενώ είμαι άθεος. Από την άλλη, υπάρχουν συγγραφείς με τους οποίους μπορεί να έχω τα ίδια μυαλά, αλλά δεν τους θεωρώ καλούς συγγραφείς.
VARELAKI: Τι λες για τη στίξη στη λογοτεχνία;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Έχω δημιουργήσει έναν αλάνθαστο (μέχρι στιγμής) κανόνα: όσο περισσότερα αποσιωπητικά και θαυμαστικά έχει ένα σημερινό λογοτεχνικό κείμενο, τόσο χειρότερο είναι. Δυστυχώς, δεν ισχύει το αντίστροφο: δηλαδή, δεν ισχύει ότι αν έχει λίγα ή και καθόλου αποσιωπητικά και θαυμαστικά είναι αξιόλογο κείμενο.
VARELAKI: Περνάει κρίση η γλώσσα μας;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Όχι, καθόλου, μια χαρά είναι, ζει και βασιλεύει, έχω βαρεθεί να διαβάζω και ν΄ ακούω αυτή τη μαλακία επί αιώνες. Παπάδες, συνταξιούχοι στρατιωτικοί, φιλόλογοι (το σινάφι μου, δηλαδή), πολιτικοί, ποικιλώνυμοι αρχαιομανείς και αναλφάβητοι εθνοσωτήρες διακινούν αυτή τη μπούρδα, που βέβαια έχει ως μόνιμη επωδό κι άλλα αρχαία, περισσότερα αρχαία, αρχαία ακόμα και στο νηπιαγωγείο και στον παιδικό σταθμό, ίσως μέχρι και στην κοιλιά της μάνας. Κάθε άνθρωπος που ξέρει λίγη γλωσσολογία γελάει, όπως και όλοι οι γλωσσολόγοι. Όποιος θέλει μπορεί να ψάξει στο διαδίκτυο τις σελίδες του Νίκου Σαραντάκου, ή στα βιβλιοπωλεία τα βιβλία του Σαραντάκου ή του Βασίλη Αργυρόπουλου και θα δει τι λέει η επιστήμη για τη λεγόμενη «κρίση της γλώσσας». Ακόμα μια συνωμοσιολογία: κινδυνεύει η γλώσσα, κινδυνεύει η Ελλάδα, κινδυνεύει η ράτσα, κινδυνεύει η φυλή, καραδοκούν οι κακοί ξένοι, όλοι είναι εναντίον μας, οι νέοι δεν ξέρουν να μιλήσουν, χάθηκαν οι αξίες κλπ κλπ. Αυτοί που τα λένε αυτά ακούγανε τις ίδιες βλακείες 30 χρόνια πριν ως παιδιά, γιατί τις αναπαράγουν τώρα; Βαριέμαι να επιχειρηματολογήσω σοβαρά, το θέμα είναι εξαντλημένο. Ο έχω ώτα ακούειν, ακουέτω.
VARELAKI:Ποια είναι η γνώμη σου για το ηλεκτρονικό βιβλίο, το kindle;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Πολύ θετική. Θα συμβάλει στην περαιτέρω διάδοση της αναγνωστικής διαδικασίας και του βιβλίου γενικά, άρα και της λογοτεχνίας. Επίσης, θα βοηθήσει να σωθούν μερικά εκατομμύρια δέντρα. Γενικά η τεχνολογία έχει βοηθήσει την τέχνη (ντιβιντί, διαδίκτυο, μουσικά όργανα, χρώματα της ζωγραφικής, επεξεργασία κειμένου κλπ) αλλά και την ανθρώπινη επικοινωνία (τηλεπικοινωνιακοι δορυφόροι, εσεμές, ιμέιλ, φέισμπουκ κλπ).
VARELAKI:Ποιος είναι ο Δημήτρης Φύσσας με δυο λόγια;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Απαντάω μ΄ ένα δίστιχο που έχω γράψει για τον εαυτό μου:
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΑΡΧΟΦΙΛΕΥΕΘΕΡΟΥ (1956 ;)
Τρία παιδιά, σινέ, βιβλία, πόλη, σκάκι και φτωχός.
Άθεος, ποτέ γραβάτα και Παναθηναϊκός.
VARELAKI:«City Lover» Πες μου γι΄ αυτό. Πώς σου γεννήθηκε η ιδέα για τη στήλη;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Συνεργαζόμουνα από καιρό με την "Athens Voice" και πρότεινα μια στήλη για την πόλη. Έγραψα μια δυο δοκιμαστικές, αρέσανε, είπαμε να γράφω σε εβδομαδιαία βάση. Πρότεινα διάφορα πιθανά ονόματα και καταλήξαμε σ΄ αυτό: όχι βέβαια με την έννοια «ο γαμιάς της πόλης» (δεν είμαι κανένα ψώνιο), μα αυτός που αγαπάει την πόλη. Κάθε στήλη έχει πάντα 1. ένα "Γιατί το λένε έτσι", που εξηγεί κάποιο τοπωνύμιο τη Αθήνας 2.κάποιο ταβερνάκι / ουζερί / κρασοπουλιό / καφενείο / σινεμά / παλαιοβιβλιοπωλείο / γήπεδο κλπ 3. ποικίλα τρέχοντα θέματα σχετικά με την πόλη (εκδηλώσεις, παρατηρήσεις, θεάματα του δρόμου κλπ).
VARELAKI: Υπάρχουν φανατικοί της Ποιήσεως σήμερα; Mήπως αυτό το κομμάτι της Λογοτεχνίας έχει παραγκωνιστεί κάπως στις μέρες μας;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Το 19ο αιώνα, η ποίηση είχε περισσότερη απήχηση απ΄ ό,τι η πεζογραφία (άλλωστε, πεζογράφοι άργησαν να εμφανιστούν). Αλλά ήταν ποίηση πολύ χαμηλής ποιότητας και διαδίδονταν κυρίως προφορικά, σ΄ ένα λαό κατά βάση αγραμμάτων. Τον εικοστό αιώνα, η πεζογραφία ξεπέρασε κατά πολύ την ποίηση. Αλλά από δημιουργούς, η ποίηση εξακολούθησε να έχει περισσότερους. Σήμερα, από αναγνώστες υπάρχουν όσοι υπήρχαν πάντα, δηλαδή λίγοι. Οι ποιητές όμως που παρουσιάζουν το έργο τους είναι πολύ περισσότεροι από παλιά, εξαιτίας της ευκολίας ν΄ ανεβούν οι στίχοι στο διαδίκτυο ή να τυπωθεί ένα βιβλίο (εγώ το ποιητικό βιβλίο μου «Οι αστικοί χώροι είναι ποίηση από μόνοι τους» το τύπωσα μόνος μου και το χαρίζω ο ίδιος, ενώ έχω ανεβάσει τα στιχάκια μου και στο διαδίκτυο στο www.dimitrisfyssas.gr. Αντιθέτως, τα πεζογραφικά βιβλία μου κυκλοφορούν κανονικά στα βιβλιοπωλεία). Η ποιότητα όμως είναι πολύ συζητήσιμη, πρέπει να ψάξεις πάρα πολύ για να βρεις καλούς στίχους. Τα λογοτεχνικά περιοδικά και οι κριτικοί παίζουν σημαντικό ρόλο, γιατί κάνουν ένα πρώτο ξεσκαρτάρισμα της ήρας από το στάρι, όποτε δεν λειτουργούν με βάση κάποια δουλεία. Οι βιβλιοπώλες δεν δέχονται ποιητικά βιβλία, παρά μόνο 10-20 γνωστών ονομάτων. Δεν έχουν άδικο, γιατί δεν πουλάνε. Όμως, ούτε παλιά δέχονταν. Συμπέρασμα: κανένας παραγκωνισμός της ποίησης δεν υπάρχει. Μόνο χαμηλή ποιότητα στο σύνολο, αλλά γι΄ αυτό φταίνε οι ίδιοι οι ποιητές.
VARELAKI:Διαβάζουν οι σύγχρονοι νέοι; Ποια αναγνώσματα προτιμούν;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Κρίνοντας από μαθητές μου, φίλους μου μικρής ηλικίας και παιδιά φίλων μου, διαβάζουν όσοι διάβαζαν πάντα και μάλλον λίγο περισσότεροι, δηλαδή και πάλι λίγοι. Είναι μύθος ότι παλιά ο κόσμος διάβαζε περισσότερο. Σήμερα οι εγγράμματοι είναι πολύ περισσότεροι, οι εκδοτικοί οίκοι περισσότεροι, τα βιβλία που κυκλοφορούν περισσότερα. Είναι χρέος του καθενός, εφόσον ενδιαφέρεται, να βρει και να διαβάσει λογοτεχνία της προκοπής. Μεγαλύτερη σημασία κι από τον κριτικό, κι από το λογοτεχνικό περιοδικό κι από την καλή κουβέντα – σύσταση του φίλου, έχει το δικό σου τριγύρισμα στο βιβλιοπωλείο και στο παλαιοβιβλιοπωλείο, ο χρόνος που θα ξοδέψεις διαβάζοντας οπισθόφυλλα και πρώτες σελίδες, η εξάσκησή σου ν΄ απορρίπτεις το κακό βιβλίο ήδη από τη γραμματοσειρά του, το στήσιμο του εξωφύλλου, τις λέξεις – κλειδιά κλπ. Ένα σύγχρονο βιβλίο που ο τίτλος του έχει γραμματοσειρά με ουρίτσες, «γυναικείες» λέξεις όπως «αγάπη», «έρωτας», «φεγγάρι», «σκλάβα», «χίμαιρα», «μάγισσα», «τακούνια», «φιλί» κλπ, ή, αντίστροφα, «στρατοκαυλικές» λέξεις όπως «τιμή», «πόλεμος», «αγώνας», «ανδρεία», «πρόγονοι», «αναμέτρηση», «θάρρος», «πατρίδα» κλπ, ή αντίστοιχες εικόνες (είτε δαντέλλες, καρδούλες, γυαλικά κλπ, είτε ασπίδες, ελληνικές σημαίες, σατυροί κλπ)- ένα τέτοιο βιβλίο είναι κατά πάσα πιθανότητα χαμηλής ποιότητας.
Όσο για το τι διαβάζουν οι νέοι ειδικά, δεν έχω ιδέα.
VARELAKI:Ποια είναι τα μελλοντικά συγγραφικά σου σχέδια;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Ελπίζω να βρουν εκδότη τα εξής τελειωμένα βιβλία μου: «Τα σινεμά της Αθήνας 1896 – 2010» (έρευνα), «Ο ποιητής είναι ένας αναγνώστης» (μυθιστόρημα), «Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος» (μυθιστόρημα). Έχω στα σκαριά: τα «Τοπωνύμια και κτίρια της Αθήνας» (έρευνα), «Τραγούδια της φυλακής» (έρευνα), ένα «Σεξουαλικό λεξικό της νέας ελληνικής» (λεξικό) και την «Πρέφα για αρχαρίους» (διδακτικό βοήθημα).
VARELAKI:Συμφωνείς με τη γνώμη ότι, στον τόπο μας, όσοι συγγραφείς προβάλλονται είναι υπερεκτιμημένοι, ενώ όσοι έχουν πραγματικά αξία μένουν άγνωστοι;
Δ. ΦΥΣΣΑΣ:Σε γενικές γραμμές δε συμφωνώ.. Υπάρχουν συγγραφείς 1. που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή με το σπαθί τους (Βουτυράς, Παπαδημητρακόπουλος, Τριαρίδης, Δούκας, Ιωάννου, Χάκκας, Σκαμπαρδώνης, Μπεράτης, Θεοδωρόπουλος, Πατρίκιος, Αισχύλος, Καρυωτάκης, Δούκα, Θεοτόκης, Ηρόδοτος, Καβάφης, Θουκυδίδης, Ρωμανός, Σεφέρης, Ροϊδης, Βαλτινός, Βιζυηνός, Χατζής, Παπαδιαμάντης, Τσίρκας, Βασιλικός, Ευριπίδης, Δούκας, Κουμανταρέας, Ρωμανός κλπ). Αυτοί οι συγγραφείς είναι οι περισσότεροι 2. που βρίσκονται (ακόμα;) στο προσκήνιο, ενώ η μέση ποιότητα του έργου τους είναι χαμηλή (Μακρυγιάννης, Σοφοκλής και Πλάτωνας κατά το λογοτεχνικό σκέλος τους, Σικελιανός, Καραγάτσης, Λειβαδίτης, Πεντζίκης, Ρίτσος, Ελύτης, Δημουλά, Μελάς, Παλαμάς, Μυριβήλης, κλπ, και, βεβαίως, σύμπαν το συγγραφολόι της «γυναικείας λογοτεχνίας» –κι ας γράφεται κι από τα δύο φύλα– και το στρατοκαυλικό ανάλογο των αντρών) 3. με απήχηση όχι απολύτως ανάλογη προς τη σημαντική αξία τους (Αλεξάνδρου, Ν. Νικολαϊδης, Λουκιανός, Πάλλης, Ασλάνογλου, Μητσάκης, Θεοδωρίδης, Πετρόπουλος, Μήτσου, Αλ. Παπαδόπουλος, Ρόμβος κλπ). Φυσικά, η γνώμη μου έχει περιορισμένη αξία, γιατί μιλάω μόνο για ό,τι έχω διαβάσει- κι εκείνα που δεν έχουμε διαβάσει είναι πάντα περισσότερα. Ας πούμε, δεν έχω διαβάσει Μπακόλα, Καχτίτση, Φραγκιά, Γονατά, Λούλη, Χειμωνά, Δημητριάδη, Μπούτο, Κούρτοβικ, Θέμελη, Καπάνταη και πολλά άλλα.
VARELAKI:Κρίνεις τον άνθρωπο ή το βιβλίο;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Το βιβλίο και μόνο το βιβλίο. Μ΄ ενδιαφέρει το βιβλίο που έγραψε ο άλλος, το οποίο έχει μια δική του ζωή. Το τι άνθρωπος είναι ο συγγραφέας παύει να ενδιαφέρει όταν βγει το βιβλίο του. Ή εξαρχής δεν το ξέρω καν. Ύστερα, οι άνθρωποι πεθαίνουν, ενώ τα βιβλία τους μένουν. Ποσώς μ΄ ενδιαφέρει τι άνθρωπος είναι ο άλλος, κομμουνιστής ή δεξιός, γκέι ή στρέιτ, αν συμφωνώ ιδεολογικά μαζί του ή όχι, αν είναι πατριώτης ή άπατρις, ένθεος ή άθεος. Έτσι, μ΄ αρέσει ο Καρυωτάκης ενώ δεν αυτοκτονώ, ο Βάρναλης ενώ δεν είμαι κομμουνιστής, ο Καβάφης δίχως να είμαι ομοφυλόφιλος, ο Σεφέρης δίχως να πιστεύω στο «πανάρχαιο δράμα», ο Σκαμπαρδώνης ενώ είμαι άθεος. Από την άλλη, υπάρχουν συγγραφείς με τους οποίους μπορεί να έχω τα ίδια μυαλά, αλλά δεν τους θεωρώ καλούς συγγραφείς.
VARELAKI: Τι λες για τη στίξη στη λογοτεχνία;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Έχω δημιουργήσει έναν αλάνθαστο (μέχρι στιγμής) κανόνα: όσο περισσότερα αποσιωπητικά και θαυμαστικά έχει ένα σημερινό λογοτεχνικό κείμενο, τόσο χειρότερο είναι. Δυστυχώς, δεν ισχύει το αντίστροφο: δηλαδή, δεν ισχύει ότι αν έχει λίγα ή και καθόλου αποσιωπητικά και θαυμαστικά είναι αξιόλογο κείμενο.
VARELAKI: Περνάει κρίση η γλώσσα μας;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Όχι, καθόλου, μια χαρά είναι, ζει και βασιλεύει, έχω βαρεθεί να διαβάζω και ν΄ ακούω αυτή τη μαλακία επί αιώνες. Παπάδες, συνταξιούχοι στρατιωτικοί, φιλόλογοι (το σινάφι μου, δηλαδή), πολιτικοί, ποικιλώνυμοι αρχαιομανείς και αναλφάβητοι εθνοσωτήρες διακινούν αυτή τη μπούρδα, που βέβαια έχει ως μόνιμη επωδό κι άλλα αρχαία, περισσότερα αρχαία, αρχαία ακόμα και στο νηπιαγωγείο και στον παιδικό σταθμό, ίσως μέχρι και στην κοιλιά της μάνας. Κάθε άνθρωπος που ξέρει λίγη γλωσσολογία γελάει, όπως και όλοι οι γλωσσολόγοι. Όποιος θέλει μπορεί να ψάξει στο διαδίκτυο τις σελίδες του Νίκου Σαραντάκου, ή στα βιβλιοπωλεία τα βιβλία του Σαραντάκου ή του Βασίλη Αργυρόπουλου και θα δει τι λέει η επιστήμη για τη λεγόμενη «κρίση της γλώσσας». Ακόμα μια συνωμοσιολογία: κινδυνεύει η γλώσσα, κινδυνεύει η Ελλάδα, κινδυνεύει η ράτσα, κινδυνεύει η φυλή, καραδοκούν οι κακοί ξένοι, όλοι είναι εναντίον μας, οι νέοι δεν ξέρουν να μιλήσουν, χάθηκαν οι αξίες κλπ κλπ. Αυτοί που τα λένε αυτά ακούγανε τις ίδιες βλακείες 30 χρόνια πριν ως παιδιά, γιατί τις αναπαράγουν τώρα; Βαριέμαι να επιχειρηματολογήσω σοβαρά, το θέμα είναι εξαντλημένο. Ο έχω ώτα ακούειν, ακουέτω.
VARELAKI:Ποια είναι η γνώμη σου για το ηλεκτρονικό βιβλίο, το kindle;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Πολύ θετική. Θα συμβάλει στην περαιτέρω διάδοση της αναγνωστικής διαδικασίας και του βιβλίου γενικά, άρα και της λογοτεχνίας. Επίσης, θα βοηθήσει να σωθούν μερικά εκατομμύρια δέντρα. Γενικά η τεχνολογία έχει βοηθήσει την τέχνη (ντιβιντί, διαδίκτυο, μουσικά όργανα, χρώματα της ζωγραφικής, επεξεργασία κειμένου κλπ) αλλά και την ανθρώπινη επικοινωνία (τηλεπικοινωνιακοι δορυφόροι, εσεμές, ιμέιλ, φέισμπουκ κλπ).
VARELAKI:Ποιος είναι ο Δημήτρης Φύσσας με δυο λόγια;
Δ.ΦΥΣΣΑΣ:Απαντάω μ΄ ένα δίστιχο που έχω γράψει για τον εαυτό μου:
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΑΡΧΟΦΙΛΕΥΕΘΕΡΟΥ (1956 ;)
Τρία παιδιά, σινέ, βιβλία, πόλη, σκάκι και φτωχός.
Άθεος, ποτέ γραβάτα και Παναθηναϊκός.